راکت‌های نقطه زن حزب‌الله، تهدیدی برای اسرائیل

نابودی پی در پی ذخایر موشک‌های بالستیک سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش چون گروهک تروریستی حزب‌الله، در جریان حملات نیروی هوایی اسرائیل در سوریه، و ناتوانی سپاه در انتقال موشک‌های جایگزین آنها، سپاه را مجبور به تغییر سیاست راهبردی‌ در تجهیز نیروهای نیابتی‌اش به موشک‌های بالستیک کرده است. بر اساس سیاست جدید، موشک‌های بالستیک فاتح-۱۱۰ جایشان را به راکتی کوچک، سبک و ارزان قیمت اما با دقت اصابت بالا به هدف دادند، راکتی توپخانه‌ای با هدایت اینرسیایی و ماهواره‌ای که امکان ساخت و تولیدش به راحتی در خاک کشورهایی چون یمن، سوریه و لبنان فراهم شده است. حوثی‌ها آن را بدر پی-۱ نامیدند، و در چندین مورد به‌طور موفق علیه نیروهای ائتلاف در یمن و عربستان استفاده کردند.

از خیبر-۱ تا تشرین

عدم امکان انتقال دریایی، هوایی و زمینی موشک‌های بالستیک به لبنان در سال‌های اوایل دهه ۱۳۸۰ شمسی، سپاه قدس را مجبور کرد تا حزب‌الله را مجهز به راکت‌های توپخانه‌ای کند که در کارخانه‌های موشک‌سازی تحت نظارت وزارت دفاع و پشتیبانی ایران در مصياف سوریه تولید می‌شدند. راکت‌هایی با نام خیبر ۱ یا ام۳۰۲ که بر اساس راکت توپخانه‌ای دبلیو اِس-۱ (WS-1) چینی توسعه و ساخته شده بودند. حزب‌الله از راکت‌های خیبر ۱ جهت مورد هدف قراردادن اهداف نظامی و غیرنظامی در طول جنگ ۳۱ روزه لبنان در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵) استفاده کرد. اگر چه استفاده این راکت‌ها علیه اسرائیل تلفات زیادی در پی نداشت و آسیبی به پایگاه‌های نظامی ارتش این کشور وارد نکرد، اما جا به جایی، پنهان کردن و استفاده کردن از آنها برای حزب‌الله راحت بود و این مزایا بر ضعف‌هایشان ارجحیت داشت. راکت‌های کالیبر۳۰۲ میلیمتری خیبر-۱ دارای برد ۱۰۰ کیلومتری بودند، بردی بیشتر از راکت‌های بی ام-۲۱ (BM-21) گِراد که پیشتر حزب‌الله از آن استفاده می‌کرد.

دقت پایین خیبر-۱، سپاه قدس را مجاب کرد تا گروه تروریستی حزب‌الله را مجهز به موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد فاتح-۱۱۰ کند، موشک‌هایی که خط تولیدشان در مصياف سوریه راه اندازی شد و با نام ام ۶۰۰ یا تشرین به تعداد بالا تولید گردید. تعداد کمی از این ‌موشک‌ها به لبنان منتقل شدند. ابعاد بزرگ آنها، سختی نگهداری و جا به جایی آن در مقایسه با خیبر از عواملی بود که به راحتی سبب کشف و انهدام این موشک‌ها توسط نیروی هوایی اسرائیل می‌شد و متعاقبا نیروی هوایی اسرائیل در چند مورد اقدام به انهدام موشک‌های مربوطه در حین انتقال به لبنان نمود که به دو مورد آنها در تاریخ ۱۳ و ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۲ (۳ و ۵ مه ۲۰۱۳) می‌شود اشاره کرد. در آبان ماه همان سال، رسانه‌های لبنانی و رسانه‌های دولتی جمهوری اسلامی خبر از انتقال موفقیت آمیز فاتح-۱۱۰ و واگذاری آنها به حزب‌الله دادند.

تاریخچه موشک فاتح ۱۱۰ به سال ۱۳۷۶ باز می‌گردد. زمانی که صنایع شهید باقری با همکاری جهاد خودکفایی نیروی هوایی سپاه اقدام به استفاده از راکت توپخانه‌ای غیر هدایت‌شونده سنگین زلزال ۲ به‌عنوان بستری جهت ساخت یک موشک بالستیک کوتاه‌برد با سامانه هدایت اینرسی، شبیه به آن چیزی که در موشک پدافندی اچ کیو-۲جِی (HQ-2J) وجود داشت نمودند. پس از چهار سال تلاش، نخستین آزمایش موفقیت موشک زمین به زمین فاتح ۱۱۰ در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۰ در سمنان صورت گرفت. سازمان صنایع هوافضا، نمونه اصلاح شده آن را با نام فاتح ۱۱۰ آ در ۱۵ شهریور ۱۳۸۱ با موفقیت آزمایش کرد و سپس تولید انبوه آن در پارچین آغاز شد. تولید تحت لیسانس فاتح-۱۱۰ در سوریه در سال ۱۳۸۷ آغاز شد و تا سال ۱۳۹۳ به طول انجامید و در مجموع چیزی در حدود ۸۰۰ تیر از آنها با نام تشرین یا ام۶۰۰ تولید شد. تاریخ نخستین استفاده این موشک توسط سوریه به زمستان ۱۳۹۱ باز می‌گردد. وقتی که ارتش این کشور تلاش کرد تا با استفاده از آنها مقر دو گروه تروریستی را مورد هدف قرار دهد.

بدر پی-۱، فاتح -۱۱۰ مینیاتوری

از اواسط سال ۱۳۹۶ و به دنبال شکست تدریجی داعش و تمرکز سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش چون حزب‌الله به امر مبارزه با اسرائیل در بلندی‌های جولان، متعاقبا تعدادی از موشک‌های تشرین ارتش عربی سوریه به حزب‌الله سوریه و سپس به حزب‌الله لبنان واگذار شد. به دلیل امکان استفاده آنها علیه اسرائیل، بخصوص پس از آزادسازی مناطق جنوبی سوریه، که پیش‌تر تحت سیطره گروه‌های جهادی بود، خطر استفاده این موشک‌ها علیه اسرائیل بیش از پیش وجود داشت و متعاقبا نیروی هوایی اسرائیل در جریان ده‌ها عملیات، اقدام به انهدام بخش اعظمی از این موشک‌ها و پرتابگرهای آنها در سرتاسر خاک سوریه، از حمص و حما تا دمشق نمود. کارخانه‌های تولید این موشک‌ها و آلیاژهای بدنه آنها و سوخت جامدشان را در مصیاف و لاذقیه منهدم کرد.

متعاقبا سپاه قدس به دنبال تجهیز نیروهای نیابتی خود نه تنها در سوریه بلکه در عراق و یمن با نمونه‌ای از راکت توپخانه‌ای و هدایت شونده فجر-۴ بود که در یمن بدر پی-۱ نام گرفت. گفته می‌شود که این راکت همچون آخرین نسل از موشک‌های بالستیک کوتاهبرد فاتح-۱۱۰ مجهز به سامانه ناوبری و هدایتی مرکب اینرسیایی و ماهواره‌ای (GPS) بود که دقت برخورد آن با هدف را به تنها ۱۰ متر می‌رساند. این راکت‌های کوچک با کالیبر ۲۸۰ میلیمتری نخستین بار در تاریخ ۵ آبان ۱۳۹۷ (۲۷ اکتبر ۲۰۱۸) بطور موفقیت‌آمیز علیه کمپ نیروهای ارتش سودان، که جزئی از ائتلاف عملیات طوفان قاطع علیه حوثی‌ها بودند، در یمن آزمایش شد و یک روز پس از آن توسط حوثی‌ها رونمایی شد.

متعاقبا در سال ۱۳۹۷، تولید انبوه این راکت‌ها در سوریه، لبنان و یمن آغاز شد. همچنین نیروهای سپاه قدس اقدام به انتقال تعداد قابل توجهی از این راکت‌ها که در ایران ساخته شده بودند به عراق نمودند تا توسط نیروهای حشد الشعبی و سایر نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی، در صورت بروز جنگ با آمریکا، علیه عربستان و اسرائیل استفاده شوند. در سال ۱۳۹۸، تمرکز ارتش دفاعی اسرائیل بر انهدام این راکت‌ها و کارخانه‌های سازنده آنها بود و متعاقبا در طی چهار حمله هوایی در عراق، این راکت‌ها که در انبارهای مهمات حشد الشعبی ذخیره شده بودند منهدم شدند. همچنین پیش از آنها، نیروی هوایی اسرائیل اقدام به انهدام کارگاه تازه تاسیس تولید این راکت‌ها در سوریه نمود و بخش اعظمی از راکت‌های تولید شده را نیز در پایگاه‌های حزب‌الله و ارتش سوریه منهدم کرد.

اگرچه جلوی ساخت و انبارسازی این راکت‌ها در سوریه و عراق توسط نیروی هوایی اسرائیل گرفته شد، اما به دلیل ملاحظات سیاسی و امنیتی از انجام عملیات‌های هوایی جهت انهدام کارخانه تولید این راکت‌ها در لبنان ممانعت به عمل آمد. سرانجام برای نخستین بار در بعداز ظهر روز گذشته، ارتش دفاعی اسرائیل اقدام به انتشار تصاویر ماهواره‌ای از سایت فوق سری تولید و تبدیل راکت‌های خمپاره‌ای غیرهدایت شونده به راکت‌های هدایت دقیق و نقطه زن در شمال نبی شیت در لبنان نمود. تاسیساتی با قابلیت تولید ۲۰ تا ۳۰ راکت در ماه و مجهز به مجتمع تولید موتور، تولید مواد منفجره و سر جنگی راکت‌ها، کارگاه ریخته‌گری مواد، سایت پردازش مواد، سایت آزمایش محصولات و مجتمع بررسی کیفیت. اگرچه تا اینجای کار جلوی ساخت این کارخانه گرفته نشده است، اما به نظر می‌رسد نیروی هوایی اسرائیل در حال طرح ریزی جهت انجام حمله هوایی علیه آن باشد، حمله‌ای که ممکن است در آینده‌ای نزدیک این تهدید مهم را از میان بردارد.

لازم به ذکر است که فرماندهی پدافند ارتش دفاعی اسرائیل از تاریخ ۷ فروردین ۱۳۹۰ (۲۷ مارس ۲۰۱۱) اقدام به استفاده از سامانه پدافندی گنبد آهنین جهت مقابله موثر با تهدیدات راکتی حماس و جهاد اسلامی در جنوب اسرائیل کرده است. این سامانه به راحتی می‌تواند راکت‌های توپخانه‌ای نقطه زن حزب‌الله را پیش از برخورد به مناطق شمالی اسرائیل در آسمان منهدم کند، اما چنانچه حزب‌الله اقدام به پرتاب همزمان تعداد زیادی از راکت‌ها کند، امکان عدم انهدام و برخورد حداکثر ۱۰ درصد آنها با مناطق شمالی اسرائیل وجود دارد که این دلیلی مهم برای اسرائیل است تا اقدام به انهدام این راکت‌ها و کارخانه تولیدشان در لبنان نماید.