اگر سفرهای فضایی برای اهداف تفریحی رایج شوند، ممکن است ما برای تعطیلات یا شاید حتی برای زندگی به سیاره‌های دیگر سفر کنیم. همان‌طور که چطور در فضا زندگی کردن ذهن ما را به خود مشغول کرده، بالاخره یک نفر هم باید از خودش بپرسد اگر در فضا بمیرم چه اتفاقی برای جنازه‌ام خواهد افتاد؟

شرکت تجاری فضایی بلو اوریجین در حال حاضر فرستادن مشتریان پولی خود را به پروازهای تحت‌مداری آغاز کرده است. ایلان ماسک نیز امیدوار است با شرکت اسپیس ایکس خود یک پایگاه در مریخ راه‌اندازی کند. با در نظر گرفتن اینکه از اولین آزمایش‌های پرواز تا زمانی که هواپیما سوار شدن به یک تجربه عادی تبدیل شد تنها ۵۰ سال طول کشید، خیلی دور از انتظار نیست که به‌زودی سفر به ماه را در فهرست تعطیلات خود بگنجانیم.

اگر شخصی در سال ۱۲۸۱ شمسی (اولین سفر مظفرالدین شاه به اروپا) در ایران به دنیا آمده و هفتاد سال زندگی کرده باشد به این معناست که بااینکه قبل از شروع پرواز هواپیماها در آسمان زمین به دنیا آمده بود، نه‌تنها نیمی از عمر خود امکان سفر با هواپیما را داشته بلکه ده سال آخر را می‌توانسته با ایران ایر سفر کند.

اگر قانع شدید که امکان سفر تفریحی فضایی به عمر ما قد می‌دهد و با آرزوی اینکه مشکل ویزا وجود نداشته باشد، بیایید فکری به حال مرگ‌های فضایی کنیم.

بعد از مرگ برای بدن چه اتفاقی می‌افتند؟

بدن انسان پس از مرگ بر روی زمین مراحل مختلفی از تجزیه را طی می‌کند. ابتدا جریان خون متوقف می‌شود و خون در نتیجه‌ جاذبه شروع به تجمع می‌کند، فرآیندی که به عنوان «جمود نعشی» شناخته می‌شود. سپس بدن سرد شده و ماهیچه‌ها به دلیل تجمع بیش‌ازحد کلسیم در رشته‌های ماهیچه‌ای سفت می‌شوند. سپس آنزیم‌ها، پروتئین‌هایی که واکنش‌های شیمیایی را تسریع می‌کنند، دیواره‌های سلولی را تجزیه کرده و محتوای آن‌ها را آزاد می‌کنند.

هم‌زمان باکتری‌های روده‌ در سراسر بدن پخش می‌شوند. آن‌ها بافت‌های نرم را می‌بلعند و گازهایی که آزاد می‌کنند باعث متورم شدن بدن می‌شود. با از بین رفتن ماهیچه‌ها، بویی شدید منتشرشده و بافت‌های نرم از هم می‌پاشند.

این فرآیندهای تجزیه عوامل داخلی هستند، اما عوامل خارجی نیز وجود دارند که بر روند تجزیه تأثیر می‌گذارند، ازجمله دما، فعالیت حشرات، دفن یا پوشاندن بدن و همچنین دخالت آتش یا آب. دیر یا زود بافت‌های نرم درنهایت از بین رفته و ناپدید می‌شوند تا اسکلت نمایان شود. این بافت‌های سخت بسیار مقاوم‌تر هستند و می‌توانند هزاران سال باقی بمانند.

مرگ در خط مقدم اکتشافات فضایی چطور خواهد بود؟

اگر تنها مسافر سفینه فضایی در اعماق کهکشان باشید، همان سفینه حکم تابوت شما را پیدا خواهد کرد و بالاخره زمانی سرنوشت زباله‌های فضایی را خواهید داشت اما اگر مسافران دیگری هم با شما در یک سفینه باشند بهتر است بدانند چه اتفاقی برای جنازه در فضا می‌افتد.

گرانش متفاوتی که در سایر سیارات وجود دارد مطمئناً بر روی مرحله‎‌ جمود نعشی تأثیر می‌گذارد و عدم وجود جاذبه در هنگام شناور شدن در فضا به این معناست که تجمیع خون رخ نخواهد داد اما سفت شدن جسد در نتیجه‌ توقف عملکردهای بدن بالاخره اتفاق می‌افتد. همچنین باکتری‌های روده نیز بافت‌های نرم را می‌بلعند؛ اما این باکتری‌ها برای عملکرد صحیح به اکسیژن احتیاج دارند و بنابراین محدودیت منابع هوا باعث کند شدن قابل‌توجه این روند می‌شود.

میکروب‌های موجود در خاک نیز به تجزیه کمک می‌کنند و بنابراین هر محیط سیاره‌ای که مانع از فعالیت میکروبی شود، مانند محیط‌های شدیداً خشک، شانس حفظ بافت نرم را افزایش می‌دهد.

تجزیه در شرایط بسیار متفاوت از محیط زمین به این معنی است که عوامل خارجی، مثلاً در ارتباط با اسکلت بدن، پیچیده‌تر می‌شوند‌. هنگامی‌که ما زنده هستیم، استخوان یک ماده‌ زنده است که هم از مواد آلی مانند رگ‌های خونی و کلاژن و هم از مواد معدنی در ساختار بلوری تشکیل شده است.

به‌طورمعمول اجزای ارگانیک تجزیه خواهند شد، بنابراین اسکلت‌هایی که در موزه‌ها می‌بینیم بیشتر بقایای معدنی هستند؛ اما در خاک‌های بسیار اسیدی که ممکن است در سایر سیارات پیدا کنیم، عکس این امر ممکن است رخ دهد و جزء معدنی از بین برود و فقط بافت نرم باقی بماند. هرچند دیدن اسکلت در فضا وحشت‌آور خواهد بود اما تصور دیدن بافت نرم شناور احتمالاً ترسناک‌تر خواهد بود.

روی زمین تجزیه‌ بقایای انسان بخشی از یک اکوسیستم متعادل است که در آن مواد غذایی توسط موجودات زنده مانند حشرات، میکروب‌ها و حتی گیاهان بازیافت می‌شوند. محیط‌های موجود در سیارات مختلف به شکلی که از بقایای بدن ما به همان شیوه‌ کارآمد استفاده کنند، تکامل نیافته‌اند و آنجا خبری از بازیافت نیست. تا جایی که می‌دانیم حشرات و حیوانات جسدخوار نیز در سیارات دیگر وجود ندارند.

دما نیز همچنین از عوامل کلیدی در تجزیه است. به‌عنوان‌مثال در ماه درجه حرارت می‌تواند از ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد تا منفی۱۷۰ درجه سانتی‌گراد متغیر باشد؛ بنابراین اجساد می‌توانند نشانه‌هایی از اثر گرمای شدید و یخ‌زدگی را نشان دهند.

با توجه به این موارد به نظر می‌آید بقایای اجساد انسان در فضا همچنان شبیه به پیکر انسان زنده به نظر برسند چراکه فرایند تجزیه کاملی که بر روی زمین می‌بینیم، در فضا رخ نمی‌دهد.

تا قبل از ساخته‌شدن کشتی‌های بخار و تا زمانی که سفرهای دریایی ماه‌ها طول می‌کشید، اجساد مرده‌ها را به آب می‌انداختند. ما امیدواریم برگزارکننده‌های سفرهای فضایی این گزینه را در شرایط سفر نگنجانند و با در نظر گرفتن همه موارد مطرح‌شده، شیوه‌ جدیدی از مراسم تدفین را ابداع کنند که انجام آن نیاز به میزان بالای انرژی برای سوزاندن جسد یا حفر قبر در محیط‌ نه‌چندان مهمان‌پذیر سیارات دیگر، نداشته باشد.