ماه آینده اجلاس زیستمحیطی در گلاسکو اسکاتلند برگزار خواهد شد. بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان ملل متحد، تاکنون ۱۳۰ کشور جهان برنامه خود را برای دستیابی به تعادل در میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال ۲۰۵۰ میلادی اعلام کرده‌اند، یا قصد دارند چنین برنامه‌ای را تدوین کنند. در ماه‌های اخیر، دیپلماسی فعالی از سوی کشورهای عمده تولید کننده و مصرف کننده انرژی برای هماهنگی سیاست‌های زیستمحیطی در پیش گرفته شده است و کشورها به تدریج برنامه جامع خود را برای کاهش انتشار کربن در افق ۲۰۵۰ اعلام کرده اند.
در این بین، جایگاه پروسه گذار انرژی در سیاست ملی و امنیت انرژی کشورها به تدریج در حال افزایش است. در بین کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، کشورهای امارات متحده عربی، قطر، و عمان برخی برنامه‌های زیستمحیطی خود را اعلام کرده‌اند.
روز شنبه ۲۳ اکتبر، عربستان سعودی نیز به عنوان بزرگترین کشور تولید کننده نفت، برنامه جامع خود را برای کاهش انتشار کربن صفر در افق سال ۲۰۶۰ رسما اعلام کرد. در بحث تغییرات اقلیمی، شرایط انتشار «کربن صفر» به حالتی اطلاق می‌شود که تعادلی بین میزان انتشار دی‌اکسید کربن و زدودن آن برقرار شود. در حال حاضر در برخی کشورها تاسیسات مورد نیاز برای جذب کربن در حال احداث است و با توجه به سرعت گرفتن پروسه گذار انرژی، انتظار می‌رود کشورهای نفتی منطقه نیز درصدد سرمایه‌گذاری برای تاسیساتی در این محور باشند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
برنامه جامع عربستان برای رسیدن به سطح کربن خنثی
در ماه ژوئن گذشته، عبدالعزیز بن سلمان، وزیر نفت عربستان، مدعی شد که عربستان سعودی دیگر تولیدکننده نفت نیست، بلکه تولیدکننده «انرژی» است. اوایل ماه ژوئن، وزیر نفت عربستان در گفت‌وگو با تارنمای تحلیلی «پلاتس» به برخی برنامه‌های جامع ریاض در راستای توجه بیشتر به تغییرات اقلیمی و تنوع‌بخشی به منابع انرژی اشاره کرده بود. به گفته بن سلمان، «عربستان نه تنها تولید کننده صِرفِ نفت نیست و تولیدکننده انرژی است، بلکه ریاض آرزوهای زیستمحیطی بسیاری دارد که شامل تولید گاز طبیعی، انرژی‌های تجدیدپذیر، و هیدروژن می‌شود.»
شهر بدون کربن
در ماه ژانویه گذشته عربستان سعودی برنامه خود را برای ساخت یک شهر با میزان انتشار کربن صفر در پروژه شهر هوشمند نئوم، اعلام کرده بود. شهر هوشمند نئوم نخستین پروژه عظیم ساخت‌وساز۵۰۰میلیارد دلاری است که با هدف تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان طراحی شده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، در مورد پروژه شهر کربن‌صفر موسوم به دِ لاین (The Line) گفته بود که این شهر بیش از ۱۷۰ کیلومتر امتداد خواهد داشت و می‌تواند یک میلیون نفر را در «توسعه شهری کربن‌مثبت که ۱۰۰ درصد انرژی آن با انرژی پاک تأمین می‌شود»، اسکان دهد.
با توجه به نقش مهم نفت در تولید برق در نیروگاه‌ها، عربستان یکی از کشورهای با میزان انتشار کربن زیاد است و در حدود ۴۰ درصد نفت تولیدی عربستان در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود. در یکی از اقدامات موثر ریاض در راستای مبارزه با تغییرات زیستمحیطی، قرار است این کشور به تلاش‌های جهانی برای کاهش انتشار گاز متان به میزان ۳۰ درصد تا سال ۲۰۳۰ بپیوندد. محمد بن سلمان روز شنبه ۲۳ اکتبر در آستانه برگزاری اجلاس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد ( کاپ ۲۶) اعلام کرد که عربستان سعودی در نظر دارد تا سال ۲۰۶۰ میلادی به شرایط «کربن خنثی» برسد. این سخنان بن سلمان در جریان یک کنفرانس زیستمحیطی عنوان شد که به میزبانی عربستان برگزار شده بود. او در ادامه افزود که عربستان متعهد شده است که تولید گازهای گلخانه‌ای را تا سال ۲۰۶۰ به صفر برساند. به گفته بن سلمان، برای کاهش سالانه ۲۷۰میلیون تن دی‌اکسید کربن، بیش از ۱۸۶میلیارد دلار سرمایه‌گذاری شده است. در همین مورد، عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان، نیز گفت که اهداف کشورش در زمینه دستیابی به شرایط «کربن خنثی» امکان تحول بادوام در زمینه تامین انرژی را بدون تبعات اقتصادی و اجتماعی فراهم می‌کند.
طرح «ابتکار سبز»
در ماه مارس گذشته، محمد بن سلمان کلیات طرحی موسوم به «ابتکار سبز» را معرفی کرد در این طرح که عربستان برای مقابله با مشکلات زیستمحیطی تهیه کرده است، ریاض در نظر دارد در طرحی ابتکاری تا ۱۰ سال آینده در قلمرو خود ۱۰ میلیارد اصله درخت بکارد. عربستان همچنین در طرحی به نام «ابتکار سبز خاورمیانه» با همکاری دیگر کشورهای عربی تا ۴۰ میلیارد اصله درخت دیگر خواهد کاشت. اگر عربستان منابع مالی مورد نیاز این پروژه‌ها را تامین کند، اجرای این پروژه تاثیر بسیار مهمی در شرایط اقلیمی منطقه خواهد داشت.
افزایش تولید نفت عربستان
با توجه به اعلام رسمی عربستان برای انتشار کربن صفر در افق ۲۰۶۰، باید انتظار داشت که در این مدت عربستان میزان تولید نفت خود را افزایش دهد تا بتواند از منابع هیدروکربن خویش در راستای بهبود شرایط اقتصادی بهره گیرد. اگر شرایط برای صادرات نفت بیشتر برای آن کشور میسر نبود، ریاض پتانسیل خوبی در بخش محصولات پتروشیمی دارد و در برخی کشورهای بزرگ مصرف‌کننده انرژی، از قبیل چین و هند، سرمایه‌گذاری وسیعی کرده داده است . ریاض در سال‌های اخیر توجه خاصی به زنجیره ارزشِ افزوده در بخش انرژی داشته است. در این چهار دهه، عربستان هم می‌تواند سرمایه‌گذاری زیادی در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر انجام دهد، هم منابع موجود گاز طبیعی را استخراج کند. بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای و هیدروژن نیز از دیگر اقدامات عربستان در راستای پروسه گذار انرژی است.
هفته اول اکتبر، امارات عربی متحده اعلام کرده بود که به دنبال دستیابی به تعادل در میزان انتشار و زدودن دی‌اکسید کربن تا سال ۲۰۵۰ است. بدون مشارکت کشورهای عمده تولیدکننده نفت، امکان مقابله جهانی با تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین کاهش می‌یابد. برنامه کشورهای عرب منطقه در حوزه تغییرات زیستمحیطی نشان می‌دهد که این کشورها هم در برنامه‌های توسعه، تنوع‌بخشی به اقتصاد را مورد توجه قرار داده‌اند و پروسه گذار انرژی نیز در حال شتاب گرفتن است. آمریکا، چی،ن و برخی کشورهای اروپایی نیز برنامه‌های خود را برای رسیدن به میزان انتشار کربن خنثی اعلام کرده‌اند. این برنامه‌ها نشان از تمایل جهانی برای مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی دارد و طبیعی است که بدون داشتن منابع ملی لازم و تکنولوژی پیشرفته، اجرای کامل این برنامه‌ها میسر نخواهد شد.
در مورد اهمیت و ضرورت توجه به تاثیرات تغییرات زیستمحیطی در سطح جهانی، می‌توان به گزارش اخیر سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا اشاره کرد. هفته گذشته نهادهای اطلاعاتی آمریکا در گزارشی تفصیلی هشدار دادند که پیامدهای تحولات اقلیمی و گرمایش زمین، می‌تواند امنیت ملی آمریکا را به خطر اندازد و باعث ایجاد یک تنش جهانی شود.
عربستان نشان داده است که تنوع‌بخشی به منابع انرژی نقش مهمی در سیاست انرژی آن کشور ایفا می‌کند. عربستان قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، برای کاهش وابستگی به نفت، ۵۰ درصد از تولید انرژی خود را به انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص دهد. محمد بن سلمان گفته است که عربستان بیش از ۱۸۰ میلیارد دلار برای رسیدن به این اهداف سرمایه‌گذاری خواهد کرد. افزایش قیمت نفت در ماه‌های اخیر شرایط را برای تسریع پروژه‌های انرژی عربستان فراهم‌تر کرده است.
در کنار وجود اراده قوی در نزد دولتمردان عربستان، به نظر می‌رسد اگر حوادث ژئوپلیتیکی خاصی در منطقه در سال‌های آینده رخ ندهد و ثبات در بازار نفت برقرار باشد، عربستان تا حد زیادی می‌تواند به اهداف خود در مورد رسیدن به سطح کربن خنثی دست یابد. در صورت موفقیت پروژه‌هایی که ریاض در سال‌های اخیر رونمایی کرده است، عربستان می‌تواند به الگوی کشورهای تولیدکننده نفت برای مقابله با تغییرات اقلیمی و پروسه گذار انرژی تبدیل شود.
