حساسیت به محتوای اشعار هیات‌های مذهبی تا چند سال قبل چندان اهمیتی نداشت، چرا که تفوق و برتری هیات‌های مذهبی رسمی و نیز در اختیار داشتن تریبونی به نام صدا و سیما فضا و مجالی برای عرض اندام هیچ رقیبی باقی نمی‌گذاشت.
برابر آماری که از سوی ابراهیم غلامرضایی، رئیس گروه هیات‌های مذهبی و مداحان سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۹۴ منتشر شد، نزدیک به ۸۰ هزار هیات مذهبی و ۵۵ هزار مداح در سراسر کشور فعالیت می‌کردند که قطعا این آمار در چند سال اخیر رشد بیشتری پیدا کرده است.
اکنون تبدیل شدن مداحان به طبقه‌ای خاص با تشکیلات، بودجه و امکانات، و حتی تاثیرگذاری‌های سیاسی و فرهنگی نکته‌ای مجهول نیست و همه به آن آگاهند و از همین زاویه است که برخاستن صداهای مستقل و متفاوت، می‌تواند از سوی این گروه‌ها تهدیدی به حساب آید. ضمن آنکه ساختار قدرت به‌گونه‌ای است که می‌خواهد تمامی تحرکات در هر سمت وسویی زیر چتر و نفوذ آنها صورت گیرد و حرکت‌های مستقل را برنمی‌تابد.
توسعه شبکه مجازی نیز به گفتمان‌های حاشیه‌ای کمک کرد تا بیشتر مورد توجه قرار گیرند و از پیرامون به مرکز آیند. به خصوص در برخی از این هیات‌ها، اشعار و مرثیه‌هایی خوانده می‌شد که در آن مفاهیم و مضامینی متفاوت با مضامین موجود در اشعار مداحی‌های مرسوم به چشم می‌آمد، ضمن آنکه برخی از این هیات‌های عزاداری‌ها در فرم اجرا نیز تفاوت خود را به رخ کشیدند.
هیات کوچه بیوک یزد و اشعاری در مقابله با ستم زمانه
از جمله این عزاداری‌ها، نوحه‌خوانی و مراسم سینه‌زنی ایام عاشورای امام سوم شیعیان در هیات کوچه بیوک یزد در مسجد حظیره، بود که توجهات را به خود جلب کرد. آنها از سال ۱۳۹۳ با نوحه معروف الله الله کارشان مورد توجه قرار گرفت و اکنون در عمده هیات‌های یزدی این‌گونه خواندن در فرم محتوی به یک جریان و گفتمان تبدیل شده است.
این نوحه‌خوانی چه در مضمون و چه در فرم صدایی متفاوت را به عرصه موسیقی مذهبی کشاند، صدایی که یک صدا نبود، بلکه کاری جمعی بود، مخاطبان و سینه‌زنان در آن مشارکتی جدی‌تر و بیشتر از سایر گونه‌های مداحی و سینه‌زنی داشتند و از آن مهمتر اشعار خوانده شده نیز به جای آنکه بر مفاهیمی چون تشنگی و زجر و شکنجه قربانیان کربلا تکیه کنند بر مفاهیمی عام‌تر و انسان‌وارتر تکیه می‌کردند.
برای نمونه در نوحه الله الله، روایتی از خستگی از دست ستم زمانه و ظلم وجور بیان شده است و اینکه امام حسین ضد ظلم و اجحاف و ستم بود.
مقابله با خرافه‌پردازی‌ها در مداحی‌ها و نوحه‌خوانی‌ها
این مفاهیم زمانی مورد توجه بیشتر قرار گرفت که بازار خرافه‌پردازی و نگاه خرافی به حادثه عاشورا وضعیتی شگفت‌انگیز پیدا کرد به نحوی که حتی صدای برخی از متولیان امور هم بلند شد و خواستار جلوگیری از پخش این گونه امور از صدا و سیما شدند.
پیش از آن البته آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با هیات‌های مذهبی و مداحان آنها را مورد شماتت قرار داده بود که چرا از اشعاری استفاده می‌کنند که به توصیف‌های زمینی از خط و خال و ابروی قهرمانان کربلا مربوط می‌شود. این صراحت تا به آنجا پیش رفت که آقای خامنه‌ای در دیداری با مداحان در سال ۸۴ گفت: «من شنیده‌ام در مواردى از آهنگ‌هاى نامناسب استفاده مى‌شود. مثلا فلان خواننده طاغوتى یا غیرطاغوتى شعر عشقى چرندى را با آهنگى خوانده؛ حالا ما بیاییم در مجلس امام حسین و براى عشاق امام حسین، آیات والاى معرفت را در این آهنگ بریزیم و بنا کنیم آن را خواندن؛ این خیلى بد است».
اما مشکل تنها در آهنگ نبود، چرا که وام گیری موسیقی روز از مذهب و وام دهی نغمه‌های مذهبی به موسیقی روز جریانی سیال و دوجانبه در یکصد‌سال اخیر بوده است.
نمونه معروف آن نغمه زهره، از ساخته‌های بدیع‌زاده (با صدای داریوش رفیعی) است که پیش از خوانده شدن به عنوان تصنیفی عشقی، نوحه‌ای بود که در مراسم مذهبی خوانده می‌شد. و یا قطعه «یارا، یارا» با صدای علیرضا افتخاری که از موسیقی به بخش نوحه و مداحی راه یافت.
مشکل در همخوان نبودن زیست و زندگی گروهی از مداحان و حتی هیات‌های مذهبی با سیره و روش زندگی امامان شیعه بود و همین موضوع سبب شد تا اشعار مداحان هیات یزدی مورد توجه قرار گیرد و دست به دست شود. در واقع یک کلام هنگامی مورد توجه قرار گرفته و شعله‌ور می‌شود که مصادیق خود را در فضای عینی پیدا کند.
فساد گسترده در ساختار حکومت که رقم آن را به طراز ۲۸ در معیارهای جهانی رساند (کشورهای زیر رتبه ۳۰ یعنی فساد در آنها ساختاری است) و نیز اختلاس‌ها و دزدی‌های کلان به همراه فشارهای اجتماعی و سیاسی سبب شد تا گونه‌ای از نوحه‌خوانی رشد پیدا کند که اشعار آن به شکل غیر مستقیم حاکمان ایران را نشانه می‌رفت.
همین حساسیت و تبلیغ گسترده و دست به دست شدن نوحه‌های یزدی‌ها سبب شد تا حساسیت جریانات رسمی به آنها فزونی گیرد به نحوی که از سال گذشته اشعار آنها با سانسور روبرو شوند.
فشارها؛ از تغییر هیات امناء تا سانسور شعر
پایگاه خبری رویداد ۲۴ در گزارشی حساسیت نسبت به اجرای نوحه‌خوانی این هیات را مورد توجه قرار داد. به نوشته این سایت هر ساله صدا و سیما عزاداری این هیات را پوشش می‌داد اما سال ۹۷ به خاطر حضور سروش رحمانی و مصطفی محسن‌زاده و بنا بر‌آنچه که این پایگاه خبری «اشعار غیرمنطبق با ملاک‌های صدا و سیما» نامید، پخش این عزاداری از تلویزیون سانسور شده است.
این پایگاه خبری از فشار امام جمعه یزد هم خبر داد و نوشت «یادداشتی منتسب به امام جمعه یزد نیز منتشر شد که در آن نوشته شده بود جلوی این دو مداح گرفته شود و تاکید شده بود که اگر این دو مداح هدایت نمی‌شوند، گروهشان منحل شود!»
در سوی دیگر سایت یزدانه از استعفای هیات امناء هیات کوچه بیوک یزد و جایگزینی هیاتی جدید خبر داد که این هیات حاضر به ادامه همکاری با این دو خواننده نبودند و آنها نیز مجبور شدند از هیات خود به هیات دیگری به نام آبشور کوچ کنند که البته اجرای آنها از صدا و سیما پخش نشد.
در چنین فضایی است که سروش رحمانی (یکی از دو مداح) با این توضیح که او و همکارش خواننده و آهنگسازند و نه مداح و تنها برای همین ایام چنین فعالیت‌هایی صورت می‌دهند از فشار نهادهای ناظر بر کار هیات آنها برای سانسور برخی از اشعار خبر داد.
به گفته او «به‌رغم آنکه نظر ما این نبود که اشعار مشکل دارند اما از نظر دوستان در سازمان تبلیغات یزد بخشی از شعر باعث تشویش اذهان عمومی می‌شد و گفتند برخی از آنها را تغییر دهید، مانند بخشی از شعر که الله الله بود و می‌گفتند شاید باعث یادآوری برخی از موارد برای منافقین باشد و بخواهند علیه کشور جوسازی کنند». نکته جالب توجه این که نوحه الله الله که نخستین بار در سال ۹۳ خوانده شد، در شبکه یوتیوب که در ایران فیلتر است، نزدیک به یک میلیون و ۸۰۰ هزار بار دیده شده است و اکنون نوع خواندن نوحه این دو تن مورد تقلید هیات‌های دیگری در یزد شده است و به نوشته سایت یزدی‌ها «اکنون بسیاری از هیات‌های یزدی به اجرای نوحه‌هایی می‌پردازند که ایجاد ارتباط میان مضامین عاشورا و اتفاقات روز جهان (بخوانید ایران) از سوی بسیاری از هیات‌های یزد باعث شد تا ایرانیان عزاداری یزدی‌ها را شکلی متعالی و منطبق بر پیام عاشورا قلمداد کنند و هر سال نوحه‌های یزد پربازدیدترین در شبکه‌های اجتماعی باشد».
