روز شنبه ۱۸ دسامبر، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در روز دوم نشست ترکیه و آفریقا که در شهر استانبول و با حضور بسیاری رهبران آفریقایی برگزار شد، سخنرانی کرد و به انتقاد از «بی‌عدالتی بزرگ» نسبت به قاره آفریقا پرداخت.
آقای اردوغان در سخنان خود به ترکیب شورای امنیت سازمان ملل اعتراض کرد و گفت: «تحولات سال‌های اخیر به ما نشان می‌دهد این که به پنج کشور عضو سازمان ملل اجازه بدهیم سرنوشت کل جهان را تعیین کنند، اشتباه بوده است.»
شورای امنیت سازمان ملل متشکل از ۱۵ عضو است که ۱۰ عضو آن از مناطق مختلف جهان (از جمله سه کشور از آفریقا) با رای کشورهای عضو انتخاب می‌شوند و پنج کرسی دائمی به آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، و چین تعلق دارد که همه آن‌ها حق وتو دارند. این کشورها در ضمن همه دارای سلاح هسته‌ای هستند. چهار کشور دیگر نیز سلاح هسته‌ای دارند که هیچ‌یک در آفریقا نیستند: هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی.
اردوغان گفت، منصفانه نیست که قاره آفریقا با جمعیت ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر که معادل یک ششم جمعیت جهان است، در میان اعضای دائم شورای امنیت حضور نداشته باشد.
این موضع‌گیری بخشی از تلاش اردوغان برای جلب توجه کشورهای آفریقایی است که ترکیه سال‌ها است روی آن سرمایه‌گذاری کرده و پس از کشورهای ابرقدرت جهان، به‌خصوص چین، شاید بیش از هر کشوری در آن قاره روابط و نفوذ ایجاد کرده است. تلاش اردوغان به‌ویژه معطوف به تعمیق روابط اقتصادی و نظامی است که مهم‌ترین شاخص آن فروش پهپادهای ساخت ترکیه به کشورهای آفریقایی خواهد بود؛ اتفاقی که هم به نفع اقتصاد ترکیه است و هم می‌تواند تاثیری چشمگیر بر تخاصم‌های نظامی قاره آفریقا بگذارد. اردوغان در سخنان خود بر خواست آنکارا برای صدور مهارت‌های ضدتروریستی و فن‌آوری‌های نظامی به آفریقا تاکید کرد.
اردوغان گفت: «ما متوجه‌ایم که چالش‌های امنیتی مثل داعش، بوکوحرام، و الشباب مختص چند کشور خاص نیست و چالشی مشترک است. ترکیه در صنایع پدافندی فن‌آوری‌هایی پیشرفته، و در زمینه عملیات ضد تروریستی نیز تجربیات بسیاری دارد. ما آماده‌ایم این قدرت را در اختیار برادران و خواهران آفریقایی‌مان بگذاریم.»
ترکیه یک پایگاه گسترده نظامی در سومالی دارد و نقش مهمی در تجهیز و تعلیم نیروهای دولتی در آن کشور داشته است. نیروهای ترکیه در جنگ داخلی لیبی نیز دخالت کرده‌اند و پهپادهای ساخت آن کشور از دلایل موفقیت‌های نظامی دولت مستقر در طرابلس دانسته می‌شود.
چند ماه پیش شاهد سفر یکی از رهبران جنجالی آفریقا به ترکیه بودیم: آبی احمد، نخست‌وزیر اتیوپی، که درگیر جنگ داخلی با منطقه تیگرای در شمال آن کشور است و طی سفر خود به آنکارا، توافقی نظامی با ترکیه امضا کرد. اتیوپی هم‌اکنون همراه با مراکش و تونس، جزو خریداران آفریقایی تسلیحات ترکیه است. پهپادهای بایراکتار ترکیه که از بهترین‌ها در سطح جهان هستند، به کشورهای متعددی در منطقه اروپای شرقی و شوروی سابق، از جمله جمهوری آذربایجان، اوکراین و لهستان، نیز فروخته شده‌اند. در حال حاضر روسیه با اختلاف بسیار با سایر کشورها، بزرگ‌ترین تامین‌کننده تسلیحاتی قاره آفریقا است و ترکیه باید در این زمینه با همسایه بزرگ شمالی خود رقابت کند.
مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، با تاکید بر خواست کشورش برای کمک به موفقیت کشورهای آفریقایی، گفت: «هدف ما پیروزی در کنار آفریقا و گام برداشتن در کنار همدیگر به سوی آینده است.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اولین نشست آفریقا و ترکیه در سال ۲۰۰۸ در استانبول برگزار شد که طی آن «بیانیه استانبول» صادر شد. نشست اخیر استانبول سومین نشست از این دست است و توسط نهاد ریاست جمهوری ترکیه برگزار می‌شود. برگزاری این نشست، در پی نشست اقتصادی ماه اکتبر است که با حضور وزرا و چهره‌های اقتصادی ترکیه و قاره آفریقا برگزار شد و هدف آن گسترش بازرگانی بود.
اردوغان در ماه اکتبر در سفری به غرب آفریقا، از سه کشور نیجریه، آنگولا، و توگو دیدن کرد. رهبران آنگولا در آن سفر به خرید پهپاد از ترکیه تمایل نشان دادند. آقای اردوغان در سخنان روز شنبه خود یادآوری کرد که بیش از ۵۰ بار به آفریقا سفر کرده است و از سال ۲۰۰۴ تا کنون از بیش از ۳۰ کشور در آن قاره دیدن کرده است. او افزود: «من هر بار که از این قاره بازدید می‌کنم، باز هم هیجان‌زده می‌شوم.»
اردوغان گفت: «این نشست یادآور این واقعیت است که ترکیه به آفریقا علاقه‌مند است و علاقه‌اش موقتی نیست و تعهدی است پایدار. برادران و خواهران آفریقایی ما هم دارند نشان می‌دهند که به همکاری بهتر با ترکیه علاقه‌مندند.»
تارنمای آفریکانیوز در گزارش خود از نشست استانبول گفت که این گردهمایی «تضمین می‌کند که روابط راهبردی بین ترکیه و کشورهای آفریقایی، به سطحی جدید ارتقا یابد.»
محمد بوهاری، رئیس جمهوری نیجریه، فلیکس چِسیکدی، رئیس جمهوری دموکراتیک کنگو و رئیس کنونی اتحادیه آفریقا، نانا آکوفو آدو، رئیس جمهوری غنا و رئيس کنونی «جامعه اقتصادی دولت‌های غرب آفریقا» (اکوواس)، پل کاگامه، رئیس جمهوری روآندا، و امرسون منانگاگوا، رئیس جمهوری زیمبابوه، از شاخص‌ترین چهره‌های حاضر در نشست استانبول هستند. در مجموع نمایندگان ۳۹ کشور در سطح وزیر، و ۱۶ کشور در سطح رئیس دولت، به استانبول آمده‌اند. بیش از ۱۰۲ وزیر و نماینده از اتحادیه آفریقا و اکوواس در این نشست حضور دارند.
اردوغان در سخنان خود به نرخ پایین واکسیناسیون کرونا در آفریقا (که در حال حاضر تنها ۶ درصد است) نیز اشاره کرد و آن را «شرمی برای کل بشریت» خواند. او وعده داد که ترکیه در چند ماه آینده به کشورهای آفریقایی ۱۵ میلیون دوز واکسن می‌دهد.
رئیس جمهوری ترکیه همچنین با اشاره به افزایش روابط اقتصادی با آفریقا، گفت که بازرگانی دوجانبه در ۱۱ ماه اول سال جاری میلادی به ۳۰ میلیارد دلار رسیده است و ترکیه قصد دارد آن‌را به ۵۰ میلیارد دلار برساند. او یادآوری کرد که شرکت‌های ترکیه‌ای در آفریقا پروژه‌هایی به ارزش ۷۸ میلیارد دلار اداره می‌کنند و ۲۵ هزار شهروند آفریقایی در استخدام این شرکت‌ها هستند، و بیش از ۱۴ هزار دانشجوی آفریقایی در ترکیه تحصیل می‌کنند.
کارشناسان می‌گویند هدف ترکیه از افزایش روابط با آفریقا، تنوع بخشیدن به شرکای اقتصادی خود و فراتر رفتن از همسایگان و منطقه خاورمیانه است. در قاره آفریقا نیز کشورها به دنبال روابطی تجاری فرای کشورهای اروپایی و استعمارگران سابق خود، یا قدرت‌های جدید بزرگ همچون چین هستند.
