پس از مطرح شدن اتهاماتی مبنی بر حضور سربازان ایرانی در پایگاه‌های ارتش الجزایر در چند کیلومتری اردوگاه آوارگان صحرای غربی در منطقه «تندوف»، تنش بین الجزایر و مراکش شدت گرفت و نگرانی‌ها را نسبت به آن ‌که درگیری بین دو کشور همسایه به جنگ نیابتی میان ایران و اسرائیل تبدیل شود، افزایش داد.

ورود ایران به صحنه تنش بین مراکش و الجزایر

با آن ‌که اخیرا تنش میان مراکش و الجزایر اندکی فروکش کرده بود، اما تیرگی روابط میان دو کشور همچنان ادامه دارد. در حالی‌ که برخی از طرف‌ها سعی کردند با استفاده از دیدار تیم‌های فوتبال الجزایر و مراکش در حاشیه جام ملت‌های عرب، نزاع خفته میان دو کشور را بیدار کنند و هواداران و بازی‌کنان را به اظهارات تحریک‌آمیز وادارند و آنان را به سمت تبادل اتهامات و درگیری سوق دهند، اما تیرشان به هدف نخورد و از بروز تنش و آشفتگی جلوگیری شد. اما سپس مسئله حضور سربازان خارجی در الجزایر که برای حمایت از جبهه «پولیساریو» در جنگ علیه نیروهای مراکشی شرکت می‌کنند، مطرح شد و تنش‌ها را شدت بخشید.

در همین راستا، تارنمای «اطلاعات ساحل» با انتشار گزارشی، از حضور سربازان «حزب‌الله» و شبه‌نظامیان وابسته به جمهوری اسلامی ایران در پایگاه‌های ارتش الجزایر برای مقابله با ارتش مراکش خبر داد.

پاسخ الجزایر

در پی مطرح شدن اتهامات یادشده، عمار بلانی، مسئول امور صحرای غربی و کشورهای مغرب عربی در دولت الجزایر، اعلام کرد که آن اتهامات عاری از حقیقت است و چیزی بیش از یک دروغ محض و خنده‌دار نیست. او افزود: «همه این اظهارات نادرست و تبلیغات رسانه‌ای، ساخته و پرداخته اداره کل مطالعات و اسناد مراکش یا همان سرویس اطلاعاتی و ضد جاسوسی ارتش مراکش است.» عمار بلانی خاطرنشان کرد که «تارنمای اطلاعات ساحل در نشر و پخش اطلاعات نادرست و خبرهای دروغین تهیه شده توسط اداره کل مطالعات و اسناد مراکش، شهرت کافی به دست آورده است و همه این واقعیت تلخ را می‌دانند.»

رویارویی تهران و تل‌آویو

در همین حال، الجزایر به نزدیکی و همگرایی مراکش و اسرائیل به دیده تردید می‌نگرد و بر این باور است که توافق‌نامه‌های امضا شده بین اسرائیل و مراکش، «امنیت و حاکمیت» الجزایر را تهدید می‌کند. این در حالی است که رباط معتقد است که الجزایر به‌منظور حمایت از جبهه «پولیساریو»، به دنبال نزدیکی راهبردی با جمهوری اسلامی ایران است، به ویژه که تهران دشمنی آشکاری با اسرائیل دارد و هیچ‌گونه روابط دیپلماتیکی با مراکش ندارد.

به‌نظر می‌رسد که مراکش و الجزایر برای حمله غیرمستقیم به یکدیگر، از ایران و اسرائیل استفاده می‌کنند. مراکش با مطرح کردن مسئله مداخله نظامی ایران، الجزایر را متهم به تشدید تنش می‌کند، و الجزایر هم اصرار دارد که همگرایی مراکش و اسرائیل، تهدیدی برای آن کشور است. البته، عمده‌ترین نگرانی این است که اگر منطقه به میدان جنگ نیابتی بین ایران و اسرائیل تبدیل شود، هزینه آن را باید مردم الجزایر و مراکش بپردازند.

راهبرد «تفرقه بینداز و حکومت کن»

حامد فارس، کارشناس امور جهان عرب و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی «جمهوری جدید»، اظهار داشت که به‌‌رغم روابط دائمی، مرزهای مشترک، و پیوندهای تاریخی که دو ملت برادر الجزایر و مراکش را به هم پیوند می‌دهند، شماری از قدرت‌های شناخته‌شده منطقه‌ای می‌کوشند از تشدید تنش، قطع روابط، و درگیری بر سر برخی مسائل حل‌نشده بین دو کشور سوءاستفاده کنند، و قصد دارند برای دستیابی به منافع خود و با استفاده از راهبرد «تفرقه بینداز و حکومت کن»، اختلاف و ناسازگاری میان دو کشور را افزایش دهند، و امنیت ملی الجزایر و مراکش و حتی امنیت ملی جهان عرب را در معرض تهدید قرار دهند.

او افزود که اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران به دنبال سوءاستفاده از این اختلافات برای رسیدن به اهداف خود در این منطقه مهم آفریقا و جهان هستند؛ به‌ویژه ‌که تهران برخلاف موضع جامعه جهانی، حمایت آشکار خود را از تصمیم الجزایر برای قطع روابط با مراکش اعلام کرده است تا در شمال آفریقا برای خود جای ‌پایی پیدا کند و از این موقعیت جدید، به عنوان اهرم فشاری علیه غرب و ایالات متحده استفاده کند.

حامد فارس خاطرنشان کرد که امضای توافق‌نامه صلح بین تل‌آویو و رباط و امتناع قاطع الجزایر از پذیرش اسرائیل به عنوان عضو ناظر در اتحادیه آفریقا، هدفی که اسرائیل در طول بیش از دو دهه گذشته به دنبال آن بوده است، باعث شد که ایران تلاش‌های خود را برای مداخله در منطقه شمال آفریقا تسریع و تشدید کند. از سوی دیگر، تضاد منافع الجزایر و اسرائیل، به رسمیت شناخته نشدن کشور اسرائیل از سوی الجزایر و توصیف آن به عنوان رژیم صهیونیستی، این انگیزه را به اسرائیل داد تا خواستار پایان دادن به منازعه الجزایر و مراکش نباشد، بلکه برای دستیابی به منافعش در شمال آفریقا، در تلاش برای تشدید تنش بین دو کشور باشد. بنابراین، تهران و تل‌آویو در مسیر واحدی در حرکتند که هدف از آن، شدت بخشیدن به ناسازگاری‌ و درگیری بین مراکش و الجزایر است تا زمینه تحقق اهداف ایران و اسرائیل در این منطقه راهبردی فراهم شود؛ فارغ از این دغدغه که این رقابت تا چه حد منجر به بی‌ثباتی منطقه می‌شود و امنیت ملی جهان عرب را با تهدید مواجه می‌کند.

رئیس مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی «جمهوری جدید»، در ادامه سخنانش هشدار داد که افزایش رقابت بین ایران و اسرائیل در شمال آفریقا، پیامدهای ناگوار و درگیری‌های فاجعه‌باری در پی خواهد داشت که در تضاد با منافع ملت‌های الجزایر و مراکش است. علاوه برآن، با توجه به اهمیت و نقش الجزایر و مراکش در ساختار اتحادیه عرب، تشدید تنش بین این دو کشور عضو، امنیت ملی جهان عرب را نیز در معرض تهدید و آسیب‌پذیری قرار می‌دهد. 

بنابراین، لازم است برای جلوگیری از خطر فرورفتن در باتلاق تنش و درگیری به دلیل برخی مسائل حل‌نشده، الجزایر و مراکش در تلاش برای اعتمادسازی و حل اختلافات از طریق گفت‌وگو باشند و نگذارند آینده و منافع دو کشور برادری که سرنوشت مشترک دارند، برای تحقق اهداف دیگران، با تهدید و خطر مواجه شود.