بیش از ۶۰۰ کودک در میان نزاع بین گروه تروریستی داعش و مخالفینش قرار گرفته‌اند. «نیروهای دموکراتیک سوریه»، گروه تحت رهبری کردهای چپ‌گرای آن کشور که از حمایت نظامی آمریکا برخوردار است، چهار روز است که درگیر نبرد با نیروهای داعش در زندان غویران در شمال شرقی سوریه است. این گروه روز یکشنبه، ۲۴ ژانویه، اعلام کرد که داعشی‌ها بیش از ۶۰۰ پسربچه اسیر در آن زندان را به عنوان «سپر انسانی» مورد استفاده خود قرار می‌دهند.

آمریکا هلیکوپترهایی برای حمله فرستاده است و دست به حملات هوایی برای کمک به «نیروهای دموکراتیک سوریه» زده است. به گفته مقامات آمریکا، برخی از زندانیان در آن حملات کشته شده‌اند.

مقامات آمریکایی از این حملات دفاع کرده‌اند. سرلشکر جان دبلیو برنان جونیور، فرمانده ائتلاف ضدداعش در عراق و سوریه، گفت:‌ «ائتلاف تلاش وسیعی برای برخورد انسانی با زندانیان کرده است. اما وقتی زندانیان داعش سلاح به دست می‌گیرند، دیگر به تهدیدی فعال بدل شده‌اند، و در پی آن بود که «نیروهای دموکراتیک سوریه» و حملات هوایی ائتلاف به مقابله و کشتار آن‌ها پرداختند.» 

«نیروهای دموکراتیک سوریه» منطقه وسیعی در شمال شرق سوریه را تحت سیطره خود دارند و و با حمایت نظامی آمریکا، آن ‌را عملا به صورت مستقل اداره می‌کنند. ائتلاف ضدداعش در بیانیه‌ای، انجام حملات هوایی را تایید کرد و گفت که با «نیروهای دموکراتیک سوریه»، که به مخفف عربی خود «قسد» نیز نامیده می‌شود، همکاری اطلاعاتی هم کرده است. 

داعشی‌ها شب پنجشنبه با هدف آزاد کردن اعضای زندانی داعش، به آن زندان حمله کردند. نیروهای «قسد» سپس با چندین عملیات پیاپی، کوشیده‌اند تا کنترل زندان را بازپس گیرند. در بیانیه ائتلاف ضدداعش می‌خوانیم که زندانیان داعشی در ساعات پس از حمله، موفق شدند در درگیری با نگهبانانِ زندان، اسلحه برخی از آن‌ها را بگیرند و شماری از آنان را به‌قتل رسانند.

در بیانیه ائتلاف آمده است که خطر کنونی «تحت کنترل» است. به نظر می‌رسد که زندان تحت محاصره کامل قرار دارد. یکی از مقامات نظامی آمریکا گفت که هلیکوپترهای آپاچی برای مقابله با خیزش داعشی‌ها به میدان آمدند و برای قدرت‌نمایی، در ارتفاع پایین پرواز کردند.

حمله به زندان غویران که در استان حسکه سوریه واقع شده است و در پی سقوط حکومت داعش، هزاران نفر از داعشی‌ها و اعضای خانواده‌‌هاشان در آن محبوسند، با مدت‌ها برنامه‌ریزی انجام شده است. 

مظلوم کوبانی، فرمانده «نیروهای دموکراتیک سوریه»، گفت داعش واحدهای مخفی خود را فعال کرده و با حملات انتحاری، موفق به ورود به زندان شده است. «قسد» در بیانیه‌ای گفت، استفاده داعش از کودکان به عنوان سپر انسانی، بازپس گرفتن زندان را دشوار کرده است. این گروه تایید کرد که آن کودکان در یک بخش ویژه تادیبی درون زندان بودند که قرار است آموزشگاهی در آن ساخته شود. 

این گروه در بیانیه خود افزود: «نیروهای دموکراتیک سوریه تروریست‌های داعش را مسئول هرگونه آسیبی می‌دانند که به این کودکان زندانی برسد.»

داعش ید طولایی در استفاده از کودکان دارد و در ادبیات خود به زبان انگلیسی، آن‌ها را «توله‌های خلافت» می‌نامد. معلوم نیست که از صدها پسربچه زندانی در غویران، چه تعدادی سابقه پیکارجویی داشته‌اند و چه تعدادی تنها به این دلیل در آن‌جا قرار گرفته‌اند که سن‌شان بیش‌تر از آن بوده است که بتوانند در اردوگاه خانواده‌های داعش (که بیشتر متشکل از زنان و خردسالان است) جای بگیرند. 

سازمان «نجات کودکان»‌، مستقر در لندن، روز دوشنبه، ۲۴ ژانویه، خواهان تخلیه بلافاصله کودکان از زندان غویران شد. این سازمان گفت فایل‌های صوتی‌ای که در اختیار دارد، نشان می‌دهد که تا کنون برخی از آن کودکان کشته و زخمی شده‌اند. 

«مرکز اطلاعات روژاوا» که از سوی کنشگران چپ‌گرای کرد و طرفداران آن‌ها اداره می‌شود، روز یکشنبه اعلام کرد که نیروهای قسد و متحدان‌ آنان، زندان را تحت محاصره کامل قرار داده‌اند، اما هنوز کنترل آن‌را پس نگرفته‌اند. در بیانیه این مرکز هم می‌خوانیم که ۶۵۰ نفر از زندانی‌ها زیر ۱۸ سال هستند. بیشتر این کودکان شهروندان سوری هستند، اما تعدادی عراقی و حدود ۱۵۰ پیکارجوی غیرعرب هم در میان‌شان هست. 

بسیاری از زندانیان بزرگسال، افرادی هستند که در پی اعلام خلافت داعش در سال ۲۰۱۴، برای زندگی تحت آن حکومت، به سوریه و عراق رفتند. بسیاری از این کودکان نیز فرزندان همان‌ها هستند.

سه سال پیش که داعش آخرین پایگاه خود در باغوز سوریه را از دست داد، بسیاری از این کودکان از والدین خود جدا شدند و در حبس قرار گرفتند. وقتی سن آن‌ها از حدی بالاتر می‌رفت، از زندان ویژه خانواده‌های داعش خارج می‌شدند.

لتا تیلر، از مدیران بخش بحران و تخاصم سازمان «دیده‌بان حقوق بشر» در آمریکا، گفت پیام‌های صوتی از یک نوجوان خارجی وحشت‌زده دریافت کرده است که از دیدن جسدهای بسیار سخن گفته است. به گفته خانم تیلر، این نوجوان ظاهرا در آشپزخانه زندان غویران بوده است. 

سازمان ملل متحد ماه مه گذشته در گزارشی حقوق بشری گفته بود که طبق قانون بین‌المللی، شرایط کودکان محبوس در منطقه شمال شرقی سوریه، شکنجه و برخورد غیرانسانی و تحقیرکننده محسوب می‌شود. در آن گزارش، از ازدحام در زندان‌ها، دسترسی نداشتن به نور خورشید، سوءتغذیه، و درمان نشدن جراحات می‌خوانیم.

«نیروهای دموکراتیک سوریه» نیز سال‌ها است که خواهان کمک بیشتر برای اداره این زندان‌ها هستند و از دشواری کار خود گلایه می‌کنند. این نیروها از چند سو با تهدید مواجهند و به‌خصوص چند بار مجبور به درگیری ناخواسته با نیروهای ترکیه شده‌اند که در زمان دولت دونالد ترامپ، با چراغ سبز واشنگتن، به مناطق تحت سیطره آن‌ها هجوم آوردند.

مشکل دیگر آن است که کشورهای خارجی حاضر به تحویل گرفتن شهروندان خود از این زندان‌ها نیستند. خانم تیلر با اشاره به این واقعیت، در توییتی نوشت: «کشورهای خارجی مسئولیت این فرزندان را بر دوش مقامات شمال شرقی سوریه انداخته‌اند. اگر طی این حمله به زندان هر اتفاقی برای این پسربچه‌ها بیفتد، کشورهای خود آن‌ها خون این کودکان را بر دستان خود خواهند داشت.»

داعش روز یکشنبه با انتشار ویدیویی تبلیغاتی، ده‌ها نفر از کارکنان زندان را نشان داد که از سوی داعشی‌هایی نقاب‌زده، به اسارت گرفته شده‌اند. «قسد» گفت که آنان کارکنان آشپزخانه بوده‌اند. 

دولت عراق نیز در واکنش به این رویداد دست به تشدید وضعیت امنیتی زندان‌های خود زده است. داعش هر چند وقت یک‌بار عملیاتی در خاک عراق انجام می‌دهد و بسیاری از نیروهای این گروه نیز در زندان‌های عراق هستند.

ائتلاف ضدداعش تاکید کرد که حمله داعش به حسکه، تهدیدی چشمگیر برای عراق یا منطقه نیست، اما بررسی‌هایی در مورد حملات متعاقب احتمالی داعش به زندان‌ها در عراق و سوریه، در جریان است.

از زمان سقوط باغوز در سال ۲۰۱۹، بیش از ده هزار شهروند خارجی که بیشترشان زن و کودک هستند، در اردوگاه‌-زندان‌های شمال شرقی سوریه حضور دارند.