پس از برگزاری نخستین دور انتخابات ریاست جمهوری در تونس در هفته گذشته، کمیسیون عالی انتخابات اعلام کرد که مشارکت رأی دهندگان در انتخابات اخیر حدود 45 در صد بوده است. این مشارکت ناچیز، برای کشوری همچون تونس که به عنوان خیزشگاه بهار عربی و آغازگر جنبش های مردمی به شمار می رود، شدیدا نگران کننده است، زیرا تونس همواره الگوی دموکراسی و مردم سالاری در جهان عرب بود. پس از سقوط دولت زین العابدین بن علی در سال 2011، تونس برای نخستین بار شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال 2014 بود و حدود 64 در صد از شهروندان تونسی در آن شرکت کردند اما کاهش حضور مردم در دومین انتخابات این کشور نشان دهنده ای بی میلی مردم به پروسه انتخابات و دموکراسی است.
این پدیده در ایالات متحده نیز به گونه ای دیگری رو نما شده است و شمار رأی دهندگان در انتخابات ریاست جمهوری رو به کاهش است، زیرا شهروندان آمریکا در جریان دو قرن گذشته از حضور تکراری دو حزب جمهوریخواه و دموکرات به ستوه آمده اند و گزینه ای دیگری پیش رو ندارند. همین تداوم گردش قدرت میان دو حزب یاد شده، علاقه ای مردم را برای اشتراک در انتخابات کاهش داده است.
با توجه به این که دموکراسی در کشور های غربی نهادینه شده است، کاهش میزان مشارکت شهروندان در انتخابات، مسئله ای نگران کننده نیست زیرا در این کشور ها مردم می دانند که هیچ رئیس جمهوری توان تجاوز از قوانین را ندارد. اما در کشور های عربی که تا هنوز راه زیادی برای نهادینه کردن دموکراسی باقی مانده است، کاهش مشارکت مردم در انتخابات، آینده دموکراسی و مردم سالاری را در خطر می اندازد. اکنون در حالی که تونس با چالش های بی شمار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رو به رو است، کاهش شمار رأی دهندگان در چنین وضعیتی می تواند عملا نگران کننده باشد.
با آن که ملت تونس در تلاش برای تحقق دموکراسی و مردم سالاری نسبت به سایر کشور های عربی پیشتاز است اما شهروندان تونس از تکرار شعارها و وعده های توخالی و عوام فریبی سیاستمداران در چند سال گذشته خسته شد و دیگر نمی توانند به گفته های رهبران سیاسی اعتماد کند. تردیدی نیست که آگاهی سیاسی ملت تونس قابل ستایش است اما اندیشه سیاسی در جهان عرب به صورت عموم تا هنوز از تنگنای ذهنیت عربی بیرون نشده است. در جهان عرب، اغلب مردم بدین باور اند که نتایج انتخابات در واقع، از قبل تعیین شده است و رفتن به پای صندوق های رأی، نمی تواند هیچ تغییری در پی داشته باشد.
از سوی دیگر، افزایش شمار نامزدان در انتخابات تونس منجر به ایجاد سردرگمی در میان رأی دهندگان شده و آرای مردم را پراکنده ساخته است.
شاید بتوان گفت که پیشتازی برخی از نامزدان تازه وارد در عرصه سیاسی تونس همچون قیس سعید در برابر نامزد حزب پر نفوذ حزب نهضت تونس، عبد الفتاح مورو نمایانگر آشفتگی انتخابات تونس است و نشان می دهد که ملت تونس، دیگر به رهبران سیاسی کنونی اعتماد ندارد و می خواهد زمام امور کشور را به دست قشر تازه ای از سیاستمداران دهد. همچنان موفقیت نبیل القروی، نامزد ثروتمندی که متهم به فساد مالی بوده و تا هنوز در پشت میله های زندان به سر می برد، حاکی از تغییر اوضاع سیاسی در تونس است و هشدار به سیاستمداران کهنه کار تونس است.
نتایج انتخابات تونس، حامل پیام های روشنی برای زمام داران معاصر است که احزاب سیاسی کنونی، دیگر جای در نظام سیاسی آینده ندارد و نسل جدیدی از سیاستمداران در آستانه ای به دست گیری قدرت هستند. البته این تحول تنها ویژه ای تونس نیست بلکه تمامی کشور های عربی به سوی همین تحول گام برخواهند داشت، زیرا عصر ساختار های سیاسی که در جریان چندین دهه گذشته قدرت را در کشور های مختلف عربی در دست داشت، دیگر به پایان رسیده است.
در حال حاضر، جوامع عربی نیاز شدیدی به دگرگونی اوضاع دارد و ساختار های سیاسی موجود، پاسخگو به نیازمندی های امروز نیست، به ویژه این که نقش زنان و جوانان در سراسر دنیا رو به افزایش است. تحولات تونس بایستی الگوی برای سایر کشور های منطقه باشد تا حرکت دموکراسی و مردم سالاری از این بیش دچار آشفتگی نشود.
© IndependentArabia
