در بامداد روز دوشنبه ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ (۱۴ فوریه ۲۰۲۲) تنها آشیانه هواپیمای پایگاه پهپادی نیروی هوافضای سپاه پاسداران در ماهیدشت کرمانشاه در آتش سوخت. با توجه به قابل‌مشاهده بودن این آتش‌سوزی از فاصله زیاد، اخبار و اطلاعات مربوط به آن در رسانه‌های محلی منتشر شد. برخی کانال‌های خبری تلگرامی نیز برای افزایش مخاطبان خود، این پایگاه کوچک پهپادی را پایگاه موشکی معرفی و دلیل آتش‌سوزی در آن را حمله هوایی اسرائیل اعلام کردند.

رسانه‌ای شدن اخبار و اطلاعات مربوط به این آتش‌سوزی واکنش روابط عمومی سپاه نبی‌اکرم استان کرمانشاه را به همراه داشت. بیانیه رسمی آن‌ها این سانحه را این‌گونه تشریح کرد: «بامداد امروز دوشنبه، آتش‌سوزی در انبار نگهداری روغن‌ موتور و مواد قابل‌اشتعال در یکی از مقر‌های پشتیبانی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه ماهیدشت کرمانشاه موجب وارد آمدن خسارت به یک سوله شده است. این حادثه هیچ‌گونه تلفات جانی نداشته است. با اقدام به‌موقع عوامل امدادی حاضر در محل، آتش‌سوزی مهار شده است. تیم‌های کارشناسی از ابتدای وقوع آتش‌سوزی برای بررسی همه‌جانبه در مورد علت این رخداد در محل حاضر شده‌اند.»

روز گذشته، در تصاویر ماهواره‌ای از منطقه ماهیدشت کرمانشاه در روزهای ۲۰ و ۲۵ بهمن‌ماه، که یکی از ماهواره‌های تجاری شرکت سنتینل هاب (Sentinel Hub) در اختیار عموم قرار داد، سوختن تنها آشیانه هواپیمای این پایگاه پهپادی در نتیجه واقعه بامداد روز دوشنبه قابل‌مشاهده است؛ در حالی‌ که به هیچ‌یک از دیگر ساختمان‌ها و تاسیسات این پایگاه آسیبی نرسیده است. 

تصاویر ماهواره‌ای شرکت سنتینل هاب کیفیت بالایی نداشت و به همین دلیل جزئیاتی از چگونگی در آتش سوختن تنها سوله یا آشیانه هواپیمای این پایگاه را نشان نمی‌دهد. با توجه به آنکه تنها سوله این پایگاه به‌طورقطع محل نگهداری مواد سوختی و روغن مورداستفاده موتورهای پیستونی پهپادهای شناسایی مستقر در این پایگاه است، امکان آغاز آتش‌سوزی در نتیجه خرابکاری یک سرویس اطلاعاتی خارجی ازجمله موساد (سرویس اطلاعاتی اسرائیل) با استفاده از پهپاد کوچکی چون کواد‌کوپتر را نیز می‌توان از عوامل بروز این واقعه قلمداد کرد. در این گزارش به اهمیت پایگاه پهپادی ماهیدشت نیروی هوافضای سپاه پاسداران و تاریخچه آ‌ن می‌پردازیم.

پایگاه پهپادی ماهیدشت چه زمانی و چرا تشکیل شد؟

تصاویر ماهواره‌ای تهیه‌شده در ۱۰ سال اخیر نشان‌دهنده چگونگی تشکیل پایگاه پهپادی ماهیدشت است. این پایگاه نخستین بار در یک تصویر گرفته‌شده با یک ماهواره‌ تجاری ایرباس در تاریخ ۵ خردادماه ۱۳۹۲ ظاهر شد، پایگاهی واقع در ۸۰۰ متری روستایی کوچک به نام چقابلک علیرضا که به نظر می‌رسد در فاصله فروردین ۱۳۹۱ تا خرداد ۱۳۹۲ احداث شده باشد.

علت سرعت بالای احداث این پایگاه ابعاد کوچک و تاسیسات ناچیز آن بود. این پایگاه یک اتاقک نگهبانی، دو ساختمان یک‌طبقه کوچک اداری و سه ساختمان یک‌طبقه بزرگ دیگر همراه یک سوله و یک باند پروازی ۱۶۰۰ متری با روکش سیمان و با شانه‌های آسفالت داشت. این پایگاه کوچک و باند کوتاه آن درست وسط زمین‌های کشاورزی منطقه احداث شده بود. تصاویر ماهواره‌ای پس از احداث این پایگاه نشان‌دهنده حضور خودروهای حامل مواد سوختی در مجاورت تنها سوله آن بود. امری که نشان می‌دهد از سوله این پایگاه نه فقط برای نگهداری پهپادها بلکه برای ذخیره‌سازی سایر اقلام نیز استفاده می‌شد.

در تصویر دیگری از ماهواره ایرباس در تاریخ ۱۸ مهر ۱۳۹۵، یک اتاقک هدایت و فرماندهی پهپاد همراه سه خودروی سواری کنار باند پروازی آن ‌مشاهده می‌شوند. کنار آن‌ها نیز پهپادی کوچک به طول ۴.۵ متر و با فاصله دو سریال ۶.۵ متر مشاهده می‌شود، پهپادی که به نظر می‌رسد از نوع ابابیل ۳ شناسایی باشد. یک تصویر ماهواره‌ای دیگر در تاریخ ۲ مهر ۱۳۹۷ نشان‌دهنده فعالیت خودروهای مهندسی برای طولانی‌تر کردن باند پروازی آن بود، عملیاتی که احتمالا از خردادماه آن سال آغاز شده بود و در نهایت، در سال ۱۳۹۹ به پایان رسید.  درنتیجه آن، طول باند پروازی این پایگاه به ۲۲۰۷ متر افزایش یافت.

 بر اساس یک تصویر ماهواره‌ای در تاریخ ۳ شهریور ۱۴۰۰، باند پروازی این پایگاه خط‌کشی شد و همچنین یک پایانه کوچک مسافری در  ۵۰۰ متری تنها سوله آن احداث شده بود. خط‌کشی باند پرواز و احداث این پایانه می‌تواند نشان‌دهنده استفاده نیروی هوافضای سپاه از این پایگاه برای جابه‌جایی کارکنانش با استفاده از هواپیماهای مسافربری منطقه‌ای کوچک چون امبرائر ۱۴۵ به این منطقه باشد، اقدامی در راستای خودداری از پرداخت هزینه‌های خدمات فرودگاهی به شرکت مادر تخصصی فرودگاه‌های کشور در صورت استفاده از فرودگاه بین‌المللی کرمانشاه.

آخرین تصاویر ماهواره‌ای از این پایگاه پهپادی نشانگر آغاز روند ساخت دست‌کم سه ساختمان جدید در این محل است. همچنین این تصاویر نشان‌دهنده حضور کامیون‌های متعدد حامل پهپاد و اتاقک‌های هدایت و فرماندهی آن‌ها در مجاورت تنها سوله آن است، امری که می‌تواند نشان‌دهنده افزایش فعالیت‌های پهپادی در این مرکز در ماه‌های اخیر باشد.

اهمیت پایگاه ماهیدشت برای فرماندهی پهپادی نیروی هوافضای سپاه چیست؟

پایگاه پهپادی ماهیدشت در ۱۰۰ کیلومتری مرز با عراق واقع شده است، که آن را برای پایش مرزهای غربی ایران مهم می‌کند. پهپادهای شناسایی مستقر در آن ابابیل-۳، مهاجر-۴، همچنین شناسایی-رزمی مهاجر-۶ و شاهد ۱۹۱ دارای شعاع عملیاتی ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتری از مرکز هدایت و کنترل آن‌ها است، که به‌راحتی امکان بهره‌برداری از آن‌ها برای پایش بخشی از مرزهای غربی ایران را از این پایگاه فراهم می‌کند.

نزدیکی این پایگاه به مرز عراق سبب شد تا از پهپادهای صادق و ابابیل-۳ نیروی هوافضای سپاه پاسداران برای جمع‌آوری اطلاعات از نیروهای داعش مستقر در نزدیکی روستاهای جلولا و سعدیه در آبان و دی ۱۳۹۳ استفاده شود. فاصله روستای سعدیه از این پایگاه فقط ۱۵۲ کیلومتر و تا روستای جلوله ۱۴۶ کیلومتر است.

از اطلاعات فعالیت‌های داعش که پهپادهای به‌ پرواز درآمده از این پایگاه جمع‌آوری کرده بودند نیروی قدس سپاه و متعاقبا شبه‌نظامیان ترکمن و عرب حشد‌الشعبی استفاده کردند. افسران ناظر مقدم هوایی اعزامی نیروی هوایی ارتش از پایگاه سوم شکاری تاکتیکی همراه نیروهای پیشمرگه اتحادیه میهنی نیز با استفاده از اطلاعات جمع‌آوری‌شده این پهپادها که از طریق ستاد مشترک به معاونت عملیات نیروی هوایی ارتش منتقل شد، محل استقرار مناسب نیروهایشان را در جلولا و سعدیه انتخاب کردند. این افسران نقش مهمی در هدایت جنگنده بمب‌افکن‌های اف-۴ ایی فانتوم ۲ (F-4E Phantom II) به پرواز درآمده از پایگاه سوم برای بمباران داعش در نزدیکی این روستاها ایفا کردند.

نقش احتمالی پایگاه ماهیدشت برای انتقال اجزای پهپادهای انتحاری حشدالشعبی در عراق

به دنبال آغاز حمله‌ پهپادهای انتحاری شبه‌نظامیان کتائب حزب‌الله به اماکن و پایگاه‌های نظامی نیروهای آمریکایی و متحدانشان در عراق، به نظر می‌رسد پایگاه پهپادی ماهیدشت نقش مهمی در ذخیره‌سازی و ارسال اقلام مورد‌نیاز برای ساخت پهپادهای انتحاری چون شاهد ۱۳۶، صماد ۲ و صماد ۳ در خاک عراق ایفا کرده باشد، اقلامی چون موتورهای وانکل یا دو سیلندر ساخت شرکت مادو (اوج پرواز ما دو نفر)، ماژول‌های جی‌پی‌اس، هدایت و غیره.

اگرچه منشا آتش‌سوزی در تنها سوله یا آشیانه این پایگاه پهپادی برای نگارنده مشخص نیست، همان‌طور که پیش‌تر در این گزارش گفته شد، احتمال خرابکاری با استفاده از یک کوادکوپتر کوچک به پرواز درآمده از مجاورت این پایگاه به‌راحتی برای سرویس‌های اطلاعاتی خارجی چون موساد و سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) وجود دارد.

تنها کافی است یک کوادکوپتر کوچک حامل مقدار اندکی ماده منفجره در تاریکی شب درون آشیانه برود و روی مخازن گازوییل و بنزین ذخیره‌شده در گوشه‌ای از آن منفجر شود. آتش ناشی از این انفجار به‌راحتی می‌تواند این آشیانه را به تلی از خاکستر تبدیل کند، به‌خصوص وقتی‌ بر اساس تصاویر ماهواره‌ای حتی یک خودروی آتش‌نشانی کوچک نیز در این پایگاه وجود ندارد. بنابراین در صورت بروز حریق در این پایگاه، نیروی هوافضای سپاه پاسداران باید از آتش‌نشانی ماهیدشت تقاضای کمک کند و مدتی طولانی برای رسیدن خودروهای آتش‌نشان به انتظار بنشیند.