حیات روی سیاره کوتوله به وجود آمد؟

سیاره کوتوله سرس (Ceres) بزرگ‌ترین جرم در کمربند اصلی سیارکی منظومه شمسی است و شاید یکی از جالب‌ترین این سیارک‌ها نیز باشد. 

یک مطالعه جدید، شواهدی از ترکیب‌های آلی اجزای سازنده حیات مبتنی بر کربن روی سطح این سیاره کوتوله کشف کرد که احتمالا از یک سفره زیرزمینی عمیق سرچشمه گرفته‌ و فرایندهای ژئولوژیک آن‌ها را به سطح آورده‌اند.

این یافته‌های جدید نخستین شواهد از مواد آلی در سرس نیستند. دانشمندانی که در برنامه فضایی دان (Dawn)، ماموریت ارسالی ناسا به سرس، کار می‌کنند، نخستین بار در سال ۲۰۱۷، کشف مواد آلی را اعلام کردند. آن‌ها در سال ۲۰۱۸، با «کارخانه شیمی» نامیدن سرس و اینکه سرس در ترکیبات خود مقدار زیادی آب، آمونیوم و کربن دارد، جزئیات بیشتری به آن افزودند.

دانشمندان هیچ وقت هیچ شواهدی از حیات بیگانه در سرس پیدا نکردند؛ اما این مجموعه سرشار از مواد آلی جالب است. آن‌گونه که نویسندگان در مقاله جدید روز سه‌شنبه مجله علمی «نیچر کامیونیکیشنز» (Nature Communications) نوشتند، سرس در اوایل شکل‌گیری منظومه شمسی شکل گرفته است و نشان می‌دهد که مراحل آغازین پیش‌سیاره‌ها که درنهایت به شکل زمین، زهره و مریخ درآمدند، مدت‌ها پیش چگونه به نظر می‌رسیده‌اند.

در حالی که در پژوهش قبلی درباره سرس، مواد آلی در دهانه ارنوتت (Ernutet) واقع در نیمکره شمالی این سیاره کوتوله کشف شد، مطالعه جدید روی مواد درخشنده گودال اُروارا (Urvara) در نیمکره جنوبی آن و سومین دهانه برخوردی بزرگ سرس تمرکز کرده است. گمان می‌رود مواد درخشنده کشف‌شده در اروارا، نمک و مواد آلی باشند که ممکن است از یک مخزن نمک در اعماق سرس و در مرز بین گوشته-پوسته این سیاره کوتوله سرچشمه گرفته باشند.

به نظر نمی‌رسد که سرس هسته‌ای مذاب داشته باشد و بدون وجود چنین منبع عمیق حرارتی، نمک ممکن است به مایع نگه داشتن آب در مخازن آب شور زیرسطحی این سیاره کوتوله کمک کند. به لحاظ نظری، چنین محیطی می‌تواند میزبان حیات میکروبی باشد.

مطالعه جدید از مجموعه‌ تصاویر ماموریت دان (Dawn) با وضوح فضایی (Spatial resolution) حدود سه متر استفاده کرد. این نخستین استفاده تحقیقاتی از این تصاویر بود و امکان بررسی نسبتا دقیق‌تر سطح سرس را برای پژوهشگران فراهم کرد.

[وضوح فضایی به توانایی متمایزسازی و تفکیک جزئیات یک سیگنال تصویری گفته می شود]

عمر گودال اُروارا و این خصوصیت آن که [این دهانه] تا حدی صاف و هموار است، محققان را به این نتیجه رساند که نمک‌ها و مواد آلی، به علت حرارت ناشی از برخوردی که این دهانه ایجاد کرده، از سرس به بیرون تراوش نکرده است بلکه در اثر فرایندهای ژئولوژیک روی سطح آمده‌اند.

این ماده می‌توانسته طی فرایندی که یک قسمت برآمدگی مشهود در دهانه اروارا ایجاد کرد، به سطح آمده باشد، یا ممکن است از شکاف‌هایی که [فعالیت‌های] یخ‌فشانی در این ناحیه شکل دادند، تراوش کرده باشد.

محققان در این مقاله می‌نویسند: «این نخستین کشف از مواد پر از ترکیبات آلی خارج از منطقه ارنوتت و نواحی پیرامونی آن است.»

«نتایج ما این فرضیه را تقویت می‌کند که سِرِس حتی در دوره‌های اخیر از نظر ژئولوژیک هم یک سیاره فعال بوده و هست و نمک‌ها و [ترکیبات] غنی از مواد آلی در تغییر و تحولات آن نقش مهمی ایفا می‌کنند.»