مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده برای احیای توافق برجام، درحالی وارد مراحل نهایی خود شده است که به نظر می‌رسد اختلاف‌های قابل توجهی بر سر چندین موضوع کلیدی در گفت‌وگوها همچنان پابرجاست. 

تهران می‌گوید برای اتمام کار، طرف‌های غربی باید درمورد چند موضوع اساسی «تصمیم سیاسی» بگیرند و در مقابل واشینگتن هشدار می‌دهد که درصورت «ناسازگاری» ایران، از مذاکرات کناره‌گیری خواهد کرد.

علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران، پس از سفری چهار روزه به تهران برای رایزنی‌ درمورد پیش‌نویس نهایی توافق، صبح دوشنبه، نهم اسفندماه، با مواضعی وارد وین، پایتخت اتریش، شد که به گفته دیپلمات‌های غربی، کار را برای رسیدن به توافق دشوارتر کرده است.

دو منبع نزدیک به مذاکرات، به خبرگزاری رویترز گفته‌اند جمهوری اسلامی ایران درحالی‌که همچنان بر خواسته‌های پیشین خود، ازجمله خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده، پافشاری می‌کند، خواسته‌های جدیدی نیز ارائه کرده است.

یکی از این منابع گفت: «موضع ایران پس از سفر باقری به تهران بیش‌ازپیش سازش‌ناپذیر شده است. آن‌ها اکنون بر رفع تحریم‌های سپاه اصرار دارند و می‌خواهند موضوع‌هایی را که قبلا برسرشان توافق شده بود، دوباره باز کنند.» 

به‌ گفته مقام‌های آمریکایی و ایرانی، اختلاف‌های باقی‌مانده شامل دامنه کاهش تحریم‌های آمریکا، ادامه پافشاری ایران بر ارائه تضمین‌های قوی‌تر برای خارج‌نشدن دوباره ایالات متحده از توافق و تلاش آمریکا برای اطمینان از انجام مبادله زندانیان در کنار بازگرداندن توافق هسته‌ای است.

مسئله دیگری در این آخرین لحظات به‌عنوان مانعی اساسی برای دستیابی به توافق به میان آمده، تلاش‌های تهران برای بستن پرونده تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای درمورد ذرات اورانیوم یافت‌شده در چهار مکان اعلام‌نشده ایران است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز یکشنبه تاکید کرد که این پرونده باید بسته شود و «نباید مجرایی را برای فشارهای آتی سیاسی باز نگه دارد».

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز دوشنبه در نشست خبری خود، اعلام کرد واشینگتن آماده است درصورتی که ایران برای دستیابی به پیشرفت، ناسازگاری نشان دهد، از تلاش برای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ کناره‌گیری کند. او افزود که اگر ایران «نخواهد با حسن نیت مشارکت کند»، ایالات متحده و متحدان و شرکای آن، «گزینه‌های جایگزین‌» را دنبال خواهند کرد، اما به جزئیات این گزینه‌ها اشاره‌ای نکرد.

در پاسخ، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، بامداد سه‌شنبه، دهم اسفندماه، در حساب توییتر خود نوشت: «آمریکا از برجام خارج شده است. ما باید مطمئن شویم که این اتفاق تکرار نمی‌شود. هر کسی برنامه جایگزین (پلن‌بی) خود را دارد، اما ثابت‌شده [گزینه‌های جایگزین] آمریکا توخالی است. لفاظی‌ها و بلوف‌زنی‌ها جواب نداده است و نخواهد داد. تصمیم‌ها جواب می‌دهند. توافق در دسترس است، اگر کاخ سفید تصمیم بگیرد. ایران [به توافق] تمایل دارد، اما برای همیشه صبر نمی‌کند.»

یک مقام ارشد وزارت خارجه ایالات متحده روز جمعه گفته بود که تنها چند روز برای حل اختلاف‌های باقی‌مانده وقت داریم.

همچنین وزارت خارجه فرانسه روز دوشنبه اعلام کرد که پایان دادن به مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، در این هفته ضروری است.

یکی از مقام‌های یک کشور اروپایی حاضر در مذاکرات وین نیز روز دوشنبه به وال‌استریت ژورنال گفت: «تصمیم‌های نهایی باید این هفته گرفته شود، یا توافق داریم یا نداریم… شرایط بحران بین‌المللی کنونی به‌معنای بسته‌شدن پنجره فرصت است.»

هم‌زمان یک دیپلمات ایرانی در تهران نیز به خبرگزاری رویترز گفته است: «اکنون یا هرگز. اگر این هفته نتوانند به توافق برسند، مذاکرات برای همیشه مختومه می‌شود.»

به گزارش وال استریت ژورنال، علاوه‌بر این، دیپلمات‌های غربی ابراز نگرانی کرده‌اند که درپی حمله نظامی روسیه به اوکراین و رویارویی واشینگتن و اروپا با مسکو برسر این مسئله، ممکن است این درگیری‌ها به تضعیف اتحاد بین قدرت‌های مذاکره‌کننده با ایران (شامل فرانسه،بریتانیا، آلمان، چین، روسیه و آمریکا به‌طور غیرمستقیم) برسر برنامه هسته‌ای آن منتهی شود.

این درحالی است آمریکا گفته است که با وجود حمله روسیه به اوکراین، به تعامل با مسکو درمورد مذاکرات هسته‌ای ایران ادامه خواهد داد. میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد مسکو، نیز گفته است که این وضعیت هیچ ارتباطی با مذاکرات وین ندارد.

اما هنری روم، تحلیلگر خاورمیانه متخصص امور ایران در گروه اوراسیا، یک شرکت مشاوره ریسک سیاسی، درباره تاثیر حمله روسیه به اوکراین بر مذاکرات، به وال‌استریت ژورنال گفت: «جنگ احتمالا به ایران دست قوی‌تری در مذاکرات می‌دهد و این خطر را افزایش می‌دهد که تهران بیش‌ازحد از آن استفاده کند.»

علی باقری کنی روز دوشنبه با انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات در وین، دیدار کرد. همچنین عصر دوشنبه، هیئت‌های جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۴ در جلسه‌ای مشترک شرکت کردند. 

دیپلمات‌های ارشد روسیه و چین روز دوشنبه پس از پایان این نشست و ترک هتل کوبورگ، محل برگزاری مذاکرات در وین، ارزیابی‌های امیدوارکننده، اما در نهایت مبهمی از روند فعلی مذاکرات ارائه کردند.

وانگ کون، مذاکره‌کننده ارشد چین نیز به خبرنگاران گفت: «می‌توان گفت که ما تقریبا نور را در انتهای تونل دیده‌ایم.»

میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه، نیز گفت: «ما بسیار نزدیک هستیم، اما باید تلاش های بیشتری در روزهای آینده انجام شود.»

او ضمن پیش‌بینی پایان مذاکرات در اوایل ماه مارس، گفت که مشخص نیست آیا درنهایت مذاکرات موفق خواهند بود یا خیر.

اولیانوف که روز دوشنبه به‌طور جداگانه هم با مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران دیدار کرده بود، پس از نشست مشترک با دیگر اعضای باقی‌مانده در برجام، در حساب توییتر خود نوشت: «اعضای برجام عصر امروز در کاخ کوبورگ وین دیدار کردند. از آوریل ۲۰۲۱، زمانی که مذاکرات آغاز شد، پیشرفت فوق‌العاده‌ای حاصل شده است. اما یک قانون وجود دارد: تا زمانی که برسر همه‌چیز توافق نشود، هیچ توافقی صورت نگرفته است. آخرین تلاش برای پایان موفقیت‌آمیز گفت‌وگوهای وین ضروری است.»

پس از نزدیک به یک سال مذاکره، گفت‌وگوها در وین برای احیای برجام وارد مرحله‌ مهمی شده است که به گفته دیپلمات‌های غربی سیاست سازش‌ناپذیر ایران در مذاکرات و درگیری طرف‌های دیگر در بحران اوکراین، ابهام در به نتیجه‌رسیدن آن را بیشتر کرده است.