پوتین در حمله به اوکراین دو هدف اصلی داشت: بازداشتن اوکراین از پیوستن به نهادهای سیاسی و امنیتی اروپایی مثل اتحادیه‌‌ اروپا و ناتو و هراس افکندن به جان جمهوری‌های جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی سابق بابت نزدیکی به غرب و طی فرایند دموکراتیک شدن. اهدافی که هر دو بر بازسازی امپراتوری مضمحل‌شده‌ اتحاد جماهیر شوروی تمرکز دارند.

بعد از شروع حمله به اوکراین، در مورد موفقیت در پیشبرد هدف دوم هنوز نشانه‌های روشنی به چشم نمی‌خورد اما تردیدی نیست که پوتین در هدف اول کاملا شکست خورده است. زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، که امروز نماد شجاعت یک منتخب مردم علیه حکومت‌های گسترش‌طلب و اقتدارگرا شده است، در سخنرانی موثر خود برای مجلس اروپا (اول مارس ۲۰۲۲) تقاضای خود برای عضویت در اتحادیه‌ اروپا را تکرار کرد. او به‌تدریج دولت‌هایی در اروپا را با خود همراه خواهد کرد.

شکست پوتین در فاز اول

در حال آماده‌باش گذاشتن سلاح‌های اتمی روسیه تنها چهار روز پس از آغاز حمله، نشانه‌ استیصال پوتین در اشغال سریع اوکراین است. میزان کشته‌ها و نابودی سلاح‌های ارتش روسیه در چهار روز اول غیرمنتظره بود. تصور پوتین این بود که در کمتر از یک هفته و بدون خسارت، کی‌یف را همانند کریمه اشغال خواهد کرد. بنابراین روسیه در فاز اول حمله از مردم عادی و ارتش اوکراین شکست خورد و هر روز که جنگ ادامه پیدا کند و پوتین در ساقط کردن دولت قانونی و دموکراتیک زلنسکی ناکام بماند، امکان موفقیتش آشکارا کاهش خواهد یافت.

تصور پوتین این بود که واکنش مردم و دولت اوکراین در برابر حمله‌ او همانند واکنش مردم خسته و دولت فاسد افغانستان در برابر پیشروی طالبان باشد. خامنه‌ای شش روز پس از آغاز حمله، پس از نشر هزاران گزارش رسانه‌ای و مطالب در رسانه‌های اجتماعی در باب آماده شدن مردم اوکراین برای دفاع از کشور خود و حضور مستقیم آن‌ها در مقابل قوای روسیه، این تصور خام را مطرح کرد که مردم اوکراین در دفاع از کشور خود شرکت ندارند و دولت این کشور دست‌نشانده است.

هرچه بمباران شهرها و حضور نیروهای روسیه در اوکراین افزایش یافت، پیوستن مردم عادی به مقاومت علیه روسیه هم تشدید شد. حتی یک مقام اوکراینی در سطوح مختلف هم کشورش را ترک نکرد. شکستن استقامت این مردم آسان نخواهد بود. کشتن کودکان و بمباران بیمارستان‌ها نیز نمی‌تواند این اراده را در هم بشکند. پوتین تا همین حد هم در معرض اتهام ارتکاب جنایت جنگی قرار دارد.

تصور پوتین این بود که با تمام کردن یک هفته‌ای اشغال اوکراین، دولت ضعیف بایدن و دولت‌های اهل مماشات‌ اروپایی وضعیت موجود را مثل مورد کریمه خواهند پذیرفت و تحریم‌ها و بلوکه یا ضبط کردن اموال گربه‌های چاق اطراف پوتین آنچنان گزنده نخواهد بود. اما ناکارامدی ارتش پوتین حتی در تامین سوخت برای تانک‌ها و نفربرها (که در جاده‌ها مانده‌اند) و تامین غذای کافی برای سربازانی که اکثرا ذخیره‌اند و آموزش کافی ندیده‌اند، هم برای جهانیان عیان شد. سربازان بی‌انگیزه‌ روس به‌سادگی خود را تسلیم می‌کنند. ضبط یک نفربر توسط یک کشاورز با تراکتور یا ناسزاگویی یک زن روستایی به سرباز روس و رفتن مردم روی تانک‌های روسی در حال حرکت وضعیت به‌هم‌ریخته‌ ارتش روسیه در اوکراین را نشان می‌دهد.

شکست پوتین در عملیات روانی

روسیه در یک هفته‌ اول، جنگ رسانه‌ای و تبلیغاتی را واگذار کرد و کمتر کسی در دنیا دروغ‌های پوتین و مقام‌های روس را باور می‌کند. دروغ‌گویی رهبران روسیه حتی چند روز هم نتوانست افکار عمومی دنیا را تحت‌تاثیر قرار دهد. پوتین و همکارانش در عرض یک هفته دروغ‌های بزرگی گفته‌اند: وجود بمب اتمی در اوکراین (با نمایش اشغال چرنوبیل)، کشتار جمعی در منطقه‌ دونباس، ادعاهای ارضی اوکراین در مورد روسیه، خروج زلنسکی از اوکراین در روز اول حمله و تکرار این موضع قبل از حمله که روسیه به اوکراین حمله نخواهد کرد؛ این دروغ‌ها مال سال‌ها قبل نیستند که مردم آن‌ها را فراموش کرده باشند.

در یک هفته‌ اول، لحن هم‌پیمانان پوتین هم تا حدی تغییر کرد. رئیسی در روز اول حمله کاملا از پوتین حمایت کرد اما خامنه‌ای شش روز بعد، در عین دروغ‌گویی در مورد مسبب جنگ و نام نبردن از روسیه، توقف جنگ در اوکراین را خواستار شد. حتی در بوق‌های تبلیغاتی رژیم و رسانه‌های شبه‌دولتی جمهوری اسلامی ایران هم انتقادها از پوتین و جنگ آغاز شده است. رهبران چین نیز در مورد جنگ در اوکراین با احتیاط بیشتری سخن می‌گویند.

زلنسکی در استفاده از رسانه‌های اجتماعی و بسیج نیروهای داخلی و خارجی (با تشکیل گردان رزمندگان خارجی) بسیار موفق عمل کرد. بعد از بمباران برج تلویزیونی کی‌یف و یادبود هولوکاست در روز ششم جنگ، او با بر زبان راندن عباراتی مثل «دوباره هرگز» که یادآور جنگ جهانی دوم و کشتار یهودیان است، مردم اروپا و آمریکا را به مواضع ۸۰ سال پیش غربی‌ها ارجاع داد؛ زیرا یکی از مضحک‌ترین تبلیغات دولت روسیه نازی خواندن دولت دموکراتیک اوکراین است که حتی یک اقدام خشونت‌آمیز هم علیه همسایگان و شهروندانش نداشته است.

روایات دستگاه تبلیغاتی پوتین برای توجیه جنگ ازهم‌گسیخته است.

بیداری نسبی اروپا

تصور افکار عمومی اروپایی بعد از آغاز حمله این نیست که  پوتین تنها به اوکراین حمله کرده است بلکه آن‌ها این را حمله به اروپا می‌دانند. از این جهت، برای اولین بار اتحادیه‌ اروپا به یک کشور سلاح فرستاد. دولت سوییس نیز برای نخستین بار بی‌طرفی را کنار گذاشت و به تحریم‌های اتحادیه‌ اروپا علیه کرملین پیوست. دولت‌ها با افزایش بودجه‌های نظامی و نیز ارسال سلاح به‌طور جداگانه، نشان دادند که اروپا بعد از سه دهه مماشات با پوتین و اعضای مافیایش، به خطر جدی روسیه واقف می‌شود. پذیرش تقاضای اوکراین به‌عنوان عضو اتحادیه‌ اروپا راه را بر کمک‌های بیشتر اتحادیه به اوکراین در دوران جنگ باز می‌کند.

سقوط کی‌یف آسان نخواهد بود

تا روز اول مارس، حدود ۸۰ درصد نیروهای گردآوری شده روسیه در مرز اوکراین به این کشور وارد شده‌اند اما روسیه هنوز نتوانسته است پیروزی قابل‌توجهی داشته باشد. روسیه تنها موفق شد مناطق جدایی‌طلب دونباس را با دردسر اندک اشغال کند. حمله به مناطق مسکونی برای شکستن اراده‌‌ مقاومت عمومی است.

به نظر نمی‌آید که روسیه بدون محاصره‌ کی‌یف و کشتن ده‌ها هزارتن از مردم این شهر با بمباران و گرسنگی و تشنگی و سرما موفق شود دولت اوکراین را ساقط کند. کاروان ۶۴ کیلومتری توپ و تانک و مهمات با همین هدف به سوی کی‌یف روانه شده‌اند. در صورت محاصره‌ قرون‌وسطایی شهر، دولت‌های اروپایی و ناتو همانند جنگ بالکان مجبور خواهند شد دخالت کنند. در عصر گزارش لحظه‌به‌لحظه از کشتار و فاجعه، افکار عمومی به سمت مداخله خواهد رفت؛ حتی اگر خطر درگیری ناتو با روسیه در میان باشد. اوکراین سوریه نیست که دولت‌های غربی بتوانند آن را نادیده بگیرند. این دخالت می‌تواند به اعلام منطقه‌ پروازممنوع حداقل در بخش غربی اوکراین منجر شود.

فرض کنیم که روسیه در هفته‌های آینده دقیقا مثل حمله به مناطق مسکونی و دولتی در خارکیف در اول مارس و مدارس در برخی دیگر از شهرها، به نابود کردن مراکز دولتی و بمباران مراکز مسکونی و نابودی زیرساخت‌های انرژی و آموزشی و حمل‌ونقل سراسر اوکراین بپردازد تا یک عروسک دست‌نشانده خود را به‌عنوان رهبر اوکراین منصوب کند.

پوتین برای اشغال خارکیف و کی‌یف به‌عنوان دو شهر عمده‌ اوکراین، باید آن‌ها را مثل حلب سوریه به ویرانه تبدیل کند. این راهبرد کمک نظامی و تدارکاتی به دولت زلنسکی را به نحو قابل‌توجهی تشدید خواهد کرد.

افزایش هزینه‌ها

در این میان، زمان به‌شدت علیه ارتش روسیه است؛ چون هزینه‌ مادی (روزی حدود ۲۰ میلیارد دلار) و انسانی جنگ و تحریم‌ها برای روسیه مدام بر هم انباشته خواهد شد. احتمالا تاکنون بخش قابل‌توجهی (احتمالا نیمی) از ذخیره‌ حدود ۶۰۰ میلیارد دلاری روسیه در بانک‌های خارجی بلوکه شده است. دولت چین نیز با رای ممتنع در شورای امنیت در باب محکوم کردن تجاوز به اوکراین، معلوم نیست در این موضوع تا چه حد به پوتین یاری برساند.

باز شدن جبهه‌ روسیه علیه پوتین

علی‌رغم سرکوب و بازداشت، اعتراض‌های ضدجنگ در شهرهای روسیه آغاز شده است و هر چه جنگ ادامه پیدا کند، این اعتراض‌ها هم افزایش خواهد یافت. دولت روسیه از ابتدای حمله، بیش از شش هزار شهروند روسیه را به دلیل اعتراض خیابانی به جنگ بازداشت کرده است. امواج تحریم‌ها که ارزش روبل و بازار سهام روسیه را به نحو قابل‌توجهی کاهش داده، جیب شهروندان روس را خالی‌تر کرده و آن‌ها در شرایط جنگی دیگر مثل گذشته نمی‌توانند بر درآمدهای نفت و گاز اتکا کنند. تورم افسارگسیخته نیز گریبان هواداران پوتین و معترضان به او را خواهد گرفت. حتی مدیران دولتی او هم در وضعیت و روحیه‌ جنگی نیستند. پوتین همانند خامنه‌ای در حباب کاخ خود زندگی می‌کند.