در روزهای اخیر، تقریبا همه طرف‌های مذاکرات احیای برجام از نزدیک بودن خط پایان ماراتن ۱۱ماهه مذاکرات در وین گفته‌اند، اما در ضمن، تاکید کرده‌اند که هنوز مسائل حل‌نشده‌ دشوار و مهمی باقی است که باید در زمانی کوتاه حل‌وفصل شود.

علاوه‌بر ایران، ایالات متحده و نمایندگان اتحادیه اروپا و روسیه، نماینده بریتانیا در مذاکرات احیای برجام نیز پنج‌شنبه‌شب، ۱۲ اسفندماه، از نزدیک بودن توافق احتمالی خبر داد. استفانی القاق، رئیس اداره خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت خارجه بریتانیا و مذاکره‌کننده ارشد آن کشور در وین، در توییتی به زبان فارسی درباره مذاکرات، نوشت که «اکنون باید چند قدم نهایی را برداریم». 

اما برای طی کردن این چند قدم نهایی، دو طرف باید بر سر کدام مسائل دشوار به توافق برسند؟

در روزهای گذشته، تحلیلگران اختلاف‌های باقی‌مانده را شامل دامنه کاهش تحریم‌های آمریکا، به‌ویژه فشار ایران برای خارج کردن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی واشینگتن و تحریم‌های مرتبط با آن، ادامه پافشاری تهران بر ارائه تضمین‌های قوی‌تر برای خارج‌نشدن دوباره ایالات متحده از توافق جدید و تلاش آمریکا برای اطمینان از انجام مبادله زندانیان در کنار احیای توافق هسته‌ای عنوان کرده‌اند.

مسئله دیگری نیز که در آخرین لحظات به‌عنوان مانعی اساسی برای دستیابی به توافق به میان آمده، تلاش‌ تهران برای بستن پرونده تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای درمورد ذرات اورانیوم یافت‌شده در چهار مکان اعلام‌نشده ایران است.

گابریل نورونها، مشاور پیشین امور ایران در وزارت خارجه ایالات متحده، روز چهارشنبه در توییتی نوشته بود رابرت مالی، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در وین، به ایرانی‌ها پیشنهاد داده است که اگر در مذاکرات جدید در باره «فعالیت‌های منطقه‌ای» با ایالات متحده مذاکره کنند، واشینگتن سپاه پاسداران را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی و تحریم‌ آن را لغو خواهد کرد.

به نوشته مشاور پیشین وزارت خارجه ایالات متحده، این یکی از آخرین مسائلی است که همچنان در وین درحال مذاکره است، زیرا ظاهرا ایران پیشنهاد مالی را نپذیرفته‌ و خواهان حذف بی‌قیدوشرط سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی شده‌ است. 

تصمیم نهایی در این زمینه به‌طور قطع باید در بالاترین سطوح دولت جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، تایید شود؛ اما با توجه به نقش سپاه پاسداران در سراسر خاورمیانه در حمایت از گروه‌های تروریستی مانند حزب‌الله لبنان، به‌نظر نمی‌رسد که این خواسته ایران برای واشینگتن به هیچ ترتیبی قابل پذیرش باشد.

با وجود این، براساس گزارش‌ها، تقریبا قطعی است که درصورت رسیدن به توافق جدید، دولت بایدن تحریم‌ها را علیه ده‌ها فرد و نهادی که تحریمشان ارتباطی با برنامه هسته‌ای نداشته و براساس موارد مرتبط با تروریسم بوه است، لغو خواهد کرد. این موضوع پیشاپیش، از هم‌اکنون نیز انتقادهایی را در واشینگتن برانگیخته و افرادی ازجمله مقام‌هایی از دولت پیشین، چنین اقدامی را غیرقانونی خوانده‌اند.

درمورد تضمین‌هایی که ایران برای خارج‌نشدن دوباره ایالات متحده از توافق جدید خواستار آن‌ها شده است، ایالات متحده و اروپایی‌ها بارها گفته‌اند که نمی‌توانند درمورد آن‌چه دولت آینده آمریکا انجام خواهد داد، تضمینی بدهند. 

میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه، در روزهای گذشته به خبرگزاری بلومبرگ گفته بود که اختلاف برسر مسئله تضمین‌ها «حل شده است، اما شاید برخی تنظیمات دقیق اضافی لازم باشد». روزنامه وال‌استریت ژورنال هم پنج‌شنبه از قول دیپلمات‌های غربی نوشت که به‌نظر نمی‌رسد ایران دیگر به‌شدت قبل بر این موضوع اصرار داشته باشد.

صبح روز پنج‌شنبه اعلام شد رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، برای حل‌وفصل یکی از مسائل نهایی باقی‌مانده برسر راه توافق، روز شنبه به تهران سفر خواهد کرد.

گروسی اجرای خواسته ایران مبنی‌بر بسته‌شدن پرونده تحقیقات آژانس درمورد ذرات اورانیوم یافت‌شده در مکان‌های اعلام‌نشده به‌عنوان بخشی از توافق جدید را غیرممکن دانست. او در سفر خود به‌دنبال توافقی با مقام‌های ارشد ایرانی درباره چگونگی پیش‌بردن این تحقیقات است و درمورد رسیدن به نتیجه با ایران، ابراز خوش‌بینی کرده است.

درصورت همکاری نکردن ایران در این زمینه، شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است با صدور قطعنامه‌ محکومیت علیه جمهوری اسلامی ایران، پرونده فعالیت‌های هسته‌ای آن را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع دهد که می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده بر ایران را که بسیار فراتر از تحریم‌های کنونی آمریکاست، بازگرداند.

نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هفته آینده از دوشنبه، ۱۶ اسفندماه، تا ۲۰ اسفند (هفتم تا ۱۱ مارس) در وین برگزار خواهد شد. به نظر می‌رسد سفر رافائل گروسی به ایران که همچون دو نوبت پیشین، در آستانه برگزاری جلسه حکام آژانس انجام می‌شود، بار دیگر تلاشی  برای جلوگیری از صدور قطعنامه علیه ایران و ارجاع پرونده آن به شورای امنیت باشد. 

به گزارش وال‌استریت ژورنال، دیپلمات‌های اروپایی و آمریکایی گفته‌اند که باید در چند روز آینده یک توافق نهایی شود، وگرنه از مذاکرات خارج می‌شوند. به گفته آن‌ها، زمان چندانی برای رسیدن به توافق باقی نمانده است، زیرا پیشرفت‌های هسته‌ای ایران به‌زودی هدف اصلی طرف‌های مقابل مذاکرات، یعنی دور نگه‌داشتن ایران از اورانیوم غنی‌شده کافی برای ساخت بمب را غیرممکن می‌سازد.

روز پنجشنبه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران ذخایر اورانیوم غنی‌شده در سطح ۶۰درصد خود را دو برابر گرده و به میزان مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر شده است. ایران درحال حاضر بیش از ۳۳ کیلوگرم  اورانیوم ۶۰درصد غنی‌شده ذخیره کرده است و این در حالی است که براساس گزارش‌ها، برای ساخت یک سلاح هسته‌ای، به حدود ۴۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا این سطح و رساندن آن به سطح تسلیحاتی نیاز دارد.