حوادث ژئوپلیتیکی همیشه نقش مهمی در افزایش قیمت نفت داشته‌اند. با حمله روسیه به اوکراین، بازار نفت دچار شوک مقطعی شد. تصمیم شرکت‌های انرژی آمریکا برای خروج از صنعت انرژی روسیه و ممنوعیت واردات نفت روسیه باعث شد تا قیمت نفت به بالاترین رقم از سال ۲۰۰۸ برسد.

وابستگی کشورهای اروپایی به منابع انرژی روسیه باعث شد تا اروپا نتواند برای اعمال فشار به مسکو برای پایان دادن به تجاوز نظامی به اوکراین از عنصر تحریم واردات انرژی روسیه استفاده کند. تداوم مذاکرات هسته‌ای و احتمال توافق هسته‌ای باعث شده است تا کشورهای منطقه تحولات بازار نفت و همچنین مذاکرات هسته‌ای را به‌دقت رصد نمایند.

 نگرانی کشورهای عرب منطقه از توافق جدید هسته‌ای که بدون توجه به نگرانی امنیتی این کشورها انجام می‌شود، باعث شده است تا این کشورها هم برای خرید تسلیحات نظامی بودجه بیشتری هزینه کنند و هم درصدد بهره‌گیری از فناوری چینی برای ساخت موشک‌های بالیستیک و پهپادها باشند. افزایش قیمت نفت تاثیر منفی بر اقتصاد آمریکا داشت؛ دولت بایدن از همه ابزارهای موجود برای کاهش قیمت نفت و ایجاد ثبات در بازار بهره گرفت، اما تاکنون این تلاش‌ها به‌طور کامل موفقیت‌آمیز نبوده است.

آمریکا بدون همکاری کشورهای عضو اوپک پلاس و کشورهای مصرف‌کننده نمی‌تواند به‌تنهایی در بازار نفت ثبات ایجاد کند. بایدن برای افزایش ظرفیت تولید نفت و همچنین جبران نبود احتمالی روسیه در بازار، از کشورهای منطقه درخواست کرد تا نفت بیشتری تولید کنند.

بر‌اساس اخبار رسانه‌های غربی ازجمله وال‌استریت ژورنال، تلاش دولت بایدن برای برقراری تماس با رهبران عربستان سعودی و امارات متحده عربی موفقیت‌آمیز نبود. با تداوم حمله روسیه به اوکراین و بی‌ثباتی در بازار نفت، رهبران عربستان و امارات متحده عربی‌ تماس با جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا را رد کرده‌اند.

حمایت امارات متحده عربی عربی متحده از افزایش ظرفیت تولید نفت اوپک

روز چهارشنبه ۹ مارس، یوسف العتیبه، سفیر امارات متحده عربی در آمریکا، در مصاحبه با شبکه سی‌ان‌ان از تمایل امارات متحده عربی برای افزایش تولید نفت خبر داد. او همچنین از تلاش امارات متحده عربی برای تشویق اعضای اوپک برای افزایش تولید در جلسه ماه آینده اوپک خبر داد. پس از مصاحبه سفیر امارات متحده عربی در واشینگتن، قیمت نفت به‌سرعت کاهش یافت. در پایان معاملات روز چهار‌شنبه نفت وست تگزاس اینترمدیت با ۱۲ درصد کاهش به ۱۰۸ دلار در هر بشکه رسید و قیمت نفت خام برنت نیز ۱۳ درصد کاهش قیمت را تجربه کرد و به ۱۱۲ دلار در هر بشکه رسید.

 این در حالی است که  قیمت نفت در روز دوشنبه به ۱۳۳ دلار در هر بشکه رسیده بود. اگر تمایل امارات متحده عربی برای افزایش تولید با همراهی عربستان سعودی و البته روسیه باشد، قیمت نفت باز هم کاهش خواهد یافت، اما اگر توافق جدید هسته‌ای به امضا برسد به‌طور یقین بر میزان تولید نفت این کشورها تاثیر می‌گذارد و این امر نیز به‌نوبه خود می‌تواند دولت بایدن را با شرایط سخت‌تری روبه‌رو کند.

 توافق اتمی احتمالی و بازگشت ایران به بازار

کاهش قیمت نفت پس از مصاحبه سفیر امارات متحده عربی با شبکه سی‌ان‌ان نشان داد که در شرایط فعلی حضور ایران در بازار نقش مهمی ندارد. ایران در ماه‌های اخیر و به دنبال چراغ سبز دولت بایدن به چین توانست صادرات نفت را به چین افزایش دهد. ایران امیدوار است که پس از توافق احتمالی، بلافاصله با تمام ظرفیت به بازار بازگردد و سهم خود را باز‌پس گیرد، اما کشورهای عمده تولیدکننده نفت بازگشت تدریجی ایران به بازار را می‌خواهند.

برخی دولتمردان ایرانی با توجه به بحران اخیر انرژی در اروپا و آمریکا ادعا کردند که بازگشت ایران به بازار می‌تواند به ایجاد ثبات در بازار و حل بحران انرژی کمک کند، اما در عمل، کاهش ۱۱ درصدی قیمت نفت پس از مصاحبه سفیر امارات متحده عربی نشان می‌دهد که در حال حاضر، ایران بین بازیگران عمده بازار نفت جایگاهی ندارد.

با توجه به نبود ‌تغییر اساسی در حرکت‌های بازار نفت، فضا برای بازگشت سریع ایران به بازار نفت مهیا نیست و ایران به آسانی نمی تواند سهم خود را در بازار بازپس بگیرد. با توجه به اخبار منتشرشده در رسانه‌ها بین‌المللی، به نظر می‌رسد با امتیازهایی که دولت بایدن در جریان مذاکرات به هیئت ایرانی داده، امکان توافق اتمی بیش از بیش افزایش یافته است.

به گزارش سایت تحلیلی اکسیوس در حال حاضر مهم‌ترین اختلاف بین ایران و گروه ۴+۱ درخواست ایران برای خروج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی است. البته به نظر می‌رسد با تداوم مذاکرات، شاید دولت بایدن در این مورد به خواسته ایران جواب مثبت بدهد.

در روزهای گذشته، درخواست روسیه برای دریافت تضمین مبنی بر‌ اینکه روابط تجاری مسکو با ایران از تحریم‌های بین‌المللی این کشور به دلیل حمله به اوکراین معاف شوند به مشکل دیگری برای رسیدن به توافق اتمی تبدیل شده است.

باید در نظر داشت که سپاه و شرکت‌های وابسته به سپاه نقش بسیار مهمی در پروژه‌های نفت و گاز و در کل صنعت انرژی ایران دارند و تداوم حضور سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی می‌تواند پس از توافق احتمالی، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز را با چالش جدی مواجه کند.

در مهرماه سال ۹۸، سعید محمد، فرمانده سابق قرارگاه خاتم‌الانبیا درباره حضور شرکت‌های سپاه در صنعت انرژی ایران گفت: «۳۵ درصد تولید بنزین، ۲۰ درصد تولید گاز، ۲۲ درصد تولید گازوییل‌، ۳۲ درصد خطوط انتقال نفت و گاز، ۵۰ درصد سدهای کشور و… در اختیار قرارگاه خاتم سپاه است».

درحالی‌که ایران در حال مذاکره برای خروج سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی است، عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای منافع ملی خود تلاش می‌کنند که در بازار نفت ثبات ایجاد کنند. اهمیت تاثیر این کشورها بین اعضای اوپک در حدی است که دولت بایدن از سپتامبر سال گذشته، بارها از این کشورها درخواست افزایش تولید نفت کرد و با جواب منفی این کشورها روبه‌رو شد. اگر توافق اتمی حاصل شود و حتی سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی حذف شود، بازهم مشکلات متعدد صنعت انرژی ایران ادامه دارد.

برخلاف ادعای مقام‌های جمهوری اسلامی، در شرایط فعلی بود یا نبود ایران نمی‌تواند در حل بحران انرژی موثر واقع شود. سیاست خارجی تنش‌زا و ایدئولوژیک نظام، تداوم برنامه هسته‌ای، موشکی و پهپادی، تداوم افزایش مصرف داخلی، کاهش ظرفیت تولید نفت و گاز از مسائلی است که در کوتاه‌مدت نمی‌توان به حل آن‌ها امیدوار بود. دراین‌ بین، کشورهای منطقه هم در بازار نفت نقش موثری ایفا می‌کنند و هم فرآیند گذار انرژی را به‌سرعت طی می‌کنند.