محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری پیشین ایران، ۱۶ روز پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین، بدون نام بردن از روسیه، «تجاوز یک قدرت بیگانه به یک سرزمین آزاد» را محکوم کرد.

پیش از او، محمود احمدی‌نژاد، دیگر رئیس‌جمهوری سابق ایران، با اعلام حمایت از مردم اوکراین، حمله روسیه به این کشور را محکوم کرده بود.

محمد خاتمی در پیامی که برای «سومین کنگره مجمع ایثارگران» فرستاد، به اقدام نظامی روسیه علیه اوکراین اشاره کرد و گفت: «فارغ از علل و اسباب پدید آمدن این وضع ناگوار، تجاوز یک قدرت بیگانه به یک سرزمین آزاد و سرکوب کردن ملتی است که به‌خصوص در این روزها نشان داد که می‌خواهد آزاد و غیر‌وابسته زندگی کند.»

رئیس‌‌جمهوری پیشین ایران در ادامه پیام خود «توسل به‌ زور»، «نابود ساختن زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و فنی یک جامعه»، «سرکوب مردم» و «تحمیل خواسته‌ها با مشت آهنین» را محکوم کرد.

او از «ایثارگران» خواست در برابر «تجاوز، بیداد و تبعیض» در ایران و جهان فریاد برآورند و «خود را در کنار مردم مقاومی که در برابر تجاوز و توسعه‌طلبی ایستاده‌اند، ببینند.

محمد خاتمی در بخش دیگری از پیامش گفت: «ایثارگران واقعی که خود طعم تلخ تجاوز را چشیده‌اند و جانانه در برابر آن مقاومت کرده‌اند در همدلی و هم‌سخنی با ملت اوکراین و همه ملت‌های تحت ستم از دیگران شایسته‌ترند.»

اقدام دیر‌هنگام رئیس‌جمهوری پیشین ایران در محکومیت حمله نظامی روسیه در حالی صورت گرفته است که قشرهای گوناگون مردم، فعالان سیاسی و حتی برخی اصول‌گرایان نیز پیش‌تر همبستگی خود را با مردم اوکراین اعلام و به‌صراحت تجاوز روسیه را محکوم کرده بودند.

رهبر جریان اصلاحات در ایران، که در رویه‌ای تکراری در باره رویدادهای مهم سیاسی سکوت اختیار می‌کند، در پیام خود به مواضع اخیر وزیر خارجه روسیه و سفیر این کشور در تهران نیز اشاره‌ای نکرد و مطلقا به این نکته اشاره نکرد که شرط جدید مسکو امکان دستیابی به یک توافق هسته‌ای و در نتیجه، رفع تحریم‌ها را به‌شدت کاهش داده است.

لوان جاگاریان، سفیر روسیه در تهران، روز چهارشنبه ۱۸ اسفند، در یک نشست خبری از رسانه‌های داخلی ایران خواست به‌جای استفاده از «حمله نظامی روسیه به اوکراین» از عبارت «عملیات ویژه نظامی روسیه» استفاده کنند.

این اقدام سفارت روسیه با واکنش اعتراض‌آمیز کاربران رسانه‌های اجتماعی مواجه شد و برخی کاربران به کنایه، سفارت روسیه در تهران را «نهاد بالادستی نظام» خواندند.

در پی این اقدام محمود صادقی، نماینده سابق مجلس، از حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، خواست سفیر روسیه در تهران را احضار کند و به او تذکر دهد.

مذاکرات هسته‌ای ایران در وین نیز در پی درخواست سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، از کشورهای غربی با بن‌بست مواجه شده است. روسیه از آمریکا و کشورهای اروپایی می‌خواهد در متن برجام تضمین کنند که تحریم‌ها علیه این کشور بر روابط تجاری مسکو با تهران خلل وارد نمی‌کند.

شرط‌های جدید روسیه به وقفه در مذاکرات وین انجامید. ناظران نیز احتمال شکست مذاکرات و ادامه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را پیش‌بینی کرده‌اند. با این حال، سیدمحمد خاتمی در پیام اخیر خود به هیچ‌یک از این موارد اشاره نکرد.