سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) ائتلاف سیاسی و نظامی کشورهای آمریکای شمالی و اروپایی است که پس از جنگ جهانی دوم به امید پرهیز از خونریزی و دشمنی‌ها میان ملت‌ها ایجاد شد.

مقر این سازمان در بروکسل، پایتخت بلژیک، و دبیرکل کنونی آن ینس استولتنبرگ است.

سی کشور عضو ناتو، بر اساس پیمان آتلانتیک شمالی که در روز ۴ آوریل ۱۹۴۹ منعقد شد، موظفند درصورتی که هر یک از امضا کنندگان پیمان مورد حمله یک قدرت خارجی قرار گیرد، به کمکش بیایند.

در متن این پیمان آمده است: «ناتو به ‌حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلاف‌ها متعهد است. اگر تلاش‌های دیپلماتیک شکست بخورد، این [پیمان] آن قدرت نظامی را دارد که وارد عملیات مدیریت بحران شود.»

این پیمان ابتدا در ماه مارس ۱۹۴۷ با عنوان «پیمان دانکرک» میان بریتانیا و فرانسه به امضا رسید. هدف آن، جلوگیری از تهاجم‌های نظامی آینده آلمان نوساخته و اتحاد شوروی بود. آن توافق به‌زودی گسترش یافت و بلژیک، هلند، لوکزامبورگ، و سپس ایالات متحده آمریکا، کانادا، پرتغال، ایتالیا، نروژ، دانمارک، و ایسلند را هم در بر گرفت.

این پیمان که در سال‌های «جنگ سرد» با قدرت خود بر جای بود، با فروپاشی شوروی در سال ۱۹۸۹ جان تازه‌ای گرفت و به‌تدریج کشورهای اقماری شوروی پیشین را به صفوف خود افزود: نخست جمهوری چک، مجارستان، و لهستان در سال ۱۹۹۹، و سپس بلغارستان، استونی، لتونی، لیتوانی، رومانی، اسلواکی، و اسلوانی در سال ۲۰۰۴ به ناتو پیوستند.

تازه‌ترین عضو این ائتلاف مقدونیه شمالی است که در سال ۲۰۲۰ به آن پیوست.

عضویت در ناتو به کشورهای کوچک‌تر تضمین دفاع نظامی از سوی کل ائتلاف می‌دهد. به همین دلیل است که کشورهایی نظیر بوسنی و هرزگوین، گرجستان، و مصرانه‌تر از همه، اوکراین در پی عضویت در این مجموعه بوده‌اند، و به همین دلیل است که ولادیمیر پوتین به‌ویژه با ورود اوکراین [به ناتو] به‌شدت مخالف است.

آقای پوتین در گذشته ناتو را به‌شدت تقبیح کرده و به دروغ مدعی شده است که در اوایل دهه ۱۹۹۰ به میخائیل گورباچف، رهبر سابق کرملین، تضمین داده شده بوده است که این ائتلاف قلمرو نفوذش را به شرق آلمان گسترش نخواهد داد، ولی این به‌اصطلاح وعده نخست در سال ۱۹۹۹ و یک بار دیگر در سال ۲۰۰۴ شکسته شده است.

آقای پوتین پیش از تهاجم به اوکراین در ۲۴  فوریه، در مقابل تقاضای غرب برای عقب کشیدن نیروهایش، نیروهای روسیه را در دسامبر ۲۰۲۱ در مرزهای همسایه غربی‌اش مستقر کرده و خواستار آن شده بود که ناتو تعهد کند اوکراین را به صفوف خود راه نخواهد داد و نیز این که این ائتلاف فعالیت‌های خود در کشورهای شرقی عضو متوقف کند و از آن دست بردارد.

رئیس‌جمهوری روسیه مصر است که روسیه و اوکراین در واقع یک ملت‌اند و به نظر می‌رسد قصد دارد درست همان گونه که در سال ۲۰۱۴ شبه‌جزیره کریمه را ضمیمه [سرزمین روسیه] کرد، اوکراین را دوباره در آنچه سرزمین مادری می‌داند، ادغام کند.

اوکراین به عنوان بخشی از تلاش کی‌یف برای شناسایی آن کشور به مثابه دموکراسی آزاد غربی، به سهم خود خواهان حمایت‌های دفاعی ناتو است تا از نفوذ شوم مسکو در امان باشد.

از آنجا که اوکراین عضو ناتو نیست، اعضای این ائتلاف، از جمله بریتانیا و ایالات متحده آمریکا هیچ‌گونه تعهدی برای اعزام سرباز یا دادن کمک‌های نظامی به اوکراین ندارند.

با وجود این، در حال حاضر، واحدهایی از ارتش بریتانیا در چارچوب وظایف حفاظت از صلح این سازمان  در استونی و لهستان مستقر شده‌اند که هر دو از اعضای ناتو هستند. افزون بر این، بریتانیا از سال ۲۰۱۵ نیروهای مسلح اوکراین را آموزش نظامی گسترده‌ای داده و تعهد کرده است به تأمین سلاح برای مقابله با حملات روسیه در درگیری جاری، ادامه دهد.

موضع رسمی ناتو این است که در عضویت «برای هر کشور اروپایی دیگر، با هدف پیشبرد اصول این پیمان و کمک به [حفظ] امنیت منطقه آتلانتیک شمالی» باز است.

نگرانی کنونی ائتلاف ناتو این است که اگر روسیه موفق به تصرف اوکراین شود، احتمال دارد به گسترش [سیطره] خود به سوی غرب ادامه دهد، و با تصرف کشورهای کنار افتاده‌ای چون گرجستان، در حقیقت سابقه‌ای برای عمل مشابه دیگر ابرقدرت‌های جهانی بگذارد، و برای مثال چین را برای دست‌اندازی به تایوان تشویق کند.