ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین روز سه‌شنبه گفت کشورش باید بپذیرد که هرگز به اتحاد ناتو نخواهد پیوست. به نظر می‌رسد در گرماگرم ادامه بمباران‌های ولادیمیر پوتین و پس از سه هفته حمله بی‌امان و بی‌رحمانه به شهرهای اوکراین،  این نخستین امتیاز عمده این کشور به روسیه باشد.  

زلنسکی از آغاز حمله‌های روسیه در ۲۴ فوریه در جایگاه یک قهرمان قرار گرفت و همچنان رهبری‌اش را از خیابان‌های کی‌یف که هم‌اکنون مورد حمله قرار گرفته است، ادامه می‌دهد. ساختمان‌های مسکونی و ایستگاه‌های مترو تازه‌ترین اهداف آتشباری‌های ارتش روسیه بوده‌اند.

زلنسکی در یک پیام ویدیویی خطاب به مقام‌های نیروی اعزامی مشترک تحت فرماندهی بریتانیا گفت این یک واقعیت است که اوکراین زیر حمله به پیمان آتلانتیک شمالی نخواهد پیوست. اعضای این اتحاد که پس از خاتمه جنگ جهانی دوم ایجاد شد، متعهدند که در صورت حمله یک کشور خارجی به هر یک از اعضای اتحاد به دفاع از او بشتابند. 

زلنسکی گفت: «اوکراین عضو ناتو نیست. ما این را درک می‌کنیم. ما سال‌ها شنیدیم که درها [برای پیوستن به ناتو] باز است، اما همچنین شنیدیم که نمی‌توانیم [به این اتحاد] بپیوندیم. این یک واقعیت است و باید پذیرفته شود.»

در شب جنگ، ولادیمیر پوتین خواستار تضمین‌هایی شد که بر اساس آن اوکراین هرگز به اتحاد ناتو نپیوندد. او از آن هنگام این تقاضا را تکرار کرده و از کی‌یف خواسته است یک موافقتنامه بی‌طرفی امضا کند و استقلال شبه‌دولت‌های دونتسک و لوهانسک را در غرب این کشور که طرفدار روسیه‌اند، به رسمیت بشناسد. 

هرچند اوکراین رسما عضو ناتو نیست، اما این کشور با این اتحاد همکاری‌هایی داشت. در سال ۱۹۹۷ کمیسیون ناتو-اوکراین (ان‌یو‌سی) به منظور یافتن راه همکاری در زمینه‌های امنیتی و دیگر امور مورد نظر طرفین ایجاد شد. این اقدام باعث شد ناتو در چند زمینه امنیتی از جمله دفاع سایبری و خنثی کردن مواد منفجره با اوکراین همکاری کند.  

در سال ۲۰۰۹ اعلامیه تکمیل منشور ناتو-اوکراین که برای «ان‌یو‌سی» نقشی در ترغیب طرح‌های اصلاحی داخلی از سیاست گرفته تا اقتصاد، نظام قضایی، امنیت ملی و ارتش در نظر می‌گرفت، میان طرفین امضا شد.   

بر این مبنا، طرح‌ها و اهداف با ‌عنوان بخشی از «برنامه سالانه ملی» برنامه‌ریزی و توافق شد و پیشرفت اوکراین همه ساله مورد ارزیابی اعضای ناتو قرار می‌گرفت تا امکانات عضویت این کشور را در این اتحاد بررسی کنند، هرچند «مسئولیت اعمال آن عمدتا بر عهده اوکراین» بود. 

همچنین از ژوئن سال ۲۰۲۰ ناتو اوکراین را همچون یک «شریک فرصت‌های پیشرفته» به رسمیت شناخت. این جایگاه شامل دیگر کشورهای غیر عضو از جمله استرالیا و سوئد نیز شد که مشابه با نقش اوکراین در درگیری‌های بوسنی و هرزگوین، عراق و افغانستان، «مشارکت‌های چشمگیری در ماموریت‌ها و عملیات تحت فرماندهی ناتو» داشتند.

اما عضویت کامل اوکراین در ناتو همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار داشت و مستلزم روندی طولانی که در جریان آن همه ۳۰ عضو ناتو می‌بایست برنامه عملیاتی عضویت در ناتو را امضا کنند، بود.

در حال حاضر و با توجه به حمله روسیه به اوکراین، این کشور از حمایت ۳۰ عضو این اتحاد از جمله فرانسه و آلمان که دست از مخالفت‌های دیرینه خود به خاطر حفاظت از اوکراین برداشته‌اند، برخوردار است. 

اما یکی از الزامات اصلی عضویت در ناتو این است که متقاضی، هیچگونه «درگیری و اختلاف نظر ارضی خارجی» حل‌نشده نداشته باشد. اوکراین حتی پیش از تهاجم ۲۴ فوریه نیز قادر به برآوردن این شرط نبود، زیرا ارتشش در دونباس با شورشیان جدایی‌طلب طرفدار روسیه در برخوردهایی که در طول هشت سال، ۱۴ هزار قربانی برجای گذاشت، درگیر بود.

اما موضع رسمی ناتو به قوت خود باقی است که «یک اوکراین مستقل و باثبات که قویا به دموکراسی و حکومت قانون متعهد باشد برای امنیت اروپا – آتلانتیک بسیار مهم است.»

ناتو خاطرنشان می‌کند که پیوندش با این کشور به پیش از فروپاشی اتحاد شوروی بازمی‌گردد و این‌که با توجه به وقایع سال ۲۰۱۴ همکاری‌های فی‌مابین می‌بایست تشدید می‌شد. در سال ۲۰۱۴، روسیه در واکنش به اعتراض مردم اوکراین علیه ویکتور یانوکوویچ، رئیس‌جمهوری وقت و طرفدار روسیه که موجب سرنگونی او شد، شبه‌جزیره کریمه را به خاک روسیه الحاق کرد. 

اما برای ایالات متحده راه عضویت اوکراین به ناتو چندان هموار و روشن نیست.

هرچند آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در روز هشتم ژوئن ۲۰۲۱ به کمیته روابط خارجی سنا گفت که «ما از عضویت اوکراین در ناتو حمایت می‌کنیم»، اما وندی شرمن، معاون او در اشاره به این نکته در ماه ژانویه با دوراندیشی بیشتری گفت: «ایالات متحده همراه با متحدان ناتو درهای سیاست باز ناتو را نمی‌بندد – این سیاستی است که همواره هسته مرکزی اتحاد ناتو بوده است.»

در این میان، جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده که مصمم است فساد سیاسی و قضایی در اوکراین را از میان ببرد، به همین دلیل از تحریک بیشتر مسکو اکراه دارد.

و اما در مورد روسیه، هر چند که ولادیمیر پوتین گفته است که دلیل آغاز «عملیات ویژه نظامی» ماه گذشته علیه اوکراین «نازی زدایی» و «غیرنظامی» کردن کشور یا برکناری دولتی است که به گفته او نماینده یک خطر است، اما اصل مخالفت او با پیوستن کشورهای همسایه به کانون حفاظتی ناتو مشهود بود.

تصور کلی بر این است که رهبر روسیه با خواست اوکراین برای تبدیل شدن به یک دموکراسی آزاد به سبک غرب مخالف بود و در خصوص از دست دادن این کشور و دیگر اقمار شوروی به دنبال فروپاشی آن در سال ۱۹۸۹ ناخشنود است.  او در یک نطق تلویزیونی در ماه فوریه گفت: «اوکراین بخشی جدانشدنی از تاریخ، فرهنگ و فضای روحانی ما است. این‌ها رفقای ما هستند که برایمان بسیار عزیزند – نه صرفا همکاران، دوستان و مردمی که زمانی با هم خدمت کرده‌اند بلکه اقوام و همخون‌هایی که با رشته‌های خانوادگی به یکدیگر پیوسته‌اند.»

پوتین همچنین بارها از ناتو به خاطر آنچه خزیدن تدریجی ناتو به ‌سوی شرق در دو دهه گذشته خواند، انتقاد کرده است. ناتو در سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۴ مقادیری از اراضی سابق شوروی [اقمار سابق این کشور] را به خود ملحق کرد که به گفته پوتین خلاف وعده‌هایی بود که به میخائیل گورباچف داده شده بود.

قرار است روز چهارشنبه وزیران دفاع ناتو برای نخستین بار پس از آغاز جنگ، در بروکسل گرد هم آیند تا نحوه کمک‌های بیشتر به اوکراین را به بحث بگذارند، هرچند نظر ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع بر فراز حریم هوایی اوکراین همچنان رد می‌شود، زیرا ممکن است این امر پای ناتو را به برخوردی گسترده‌تر با روسیه بر سر اروپای شرقی باز کند.  

ایندیپندنت تاریخچه پرافتخاری از کمپین برای حقوق آسیب‌پذیرترین اقشار دارد. ما نخستین کارزار خود را موسوم به «استقبال از آوارگان» در سال ۲۰۱۵ و در جریان جنگ سوریه راه‌اندازی کردیم. اکنون با به‌روز کردن کارزارمان و راه‌اندازی یک طومار در مورد بحران جاری در اوکراین، از دولت می‌خواهیم برای حصول اطمینان از رسیدن کمک [به نیازمندان] اقدامات خود را بیشتر و سریع‌تر کند. برای اطلاع بیشتر از کارزار «استقبال از آوارگان» اینجا را کلیک کنید. برای امضای این طومار اینجا را کلیک کنید.  برای کمک به صفحه «گو فاند می» لطفا اینجا را کلیک کنید.