سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی با عنوان «در اتاق انتظار مرگ؛ مرگ‌های در پی محرومیت از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران» ۹۶ مورد از به‌عمد سبب مرگ زندانیان بیمار شدن در زندان‌های ایران را جمع‌آوری کرده است.
در این گزارش تحقیقی توضیح داده می‌شود که چگونه مقام‌های زندان‌های جمهوری اسلامی ایران با ممانعت از اعزام یا تاخیر در انتقال زندانیان به بیمارستان در مرگ زندانیان نقش دارند یا مسبب اصلی آن‌اند.
بر اساس این گزارش مستند، مقام‌های مسئول در زندان‌های ایران با محروم کردن عمدی زندانیان بیمار از مراقبت‌های پزشکی و امتناع از تحقیق و پاسخگویی در مورد مرگ این افراد در زندان، به طرز تکان‌دهنده‌ای حق زندگی افراد را نقض می‌کنند. ۶۴ نفر از ۹۶ زندانی که عفو بین‌الملل گزارش‌های مربوط به آن‌ها را بررسی کرده است، در داخل زندان جان باخته‌اند.
این سازمان همچنین مدارکی مستند در اختیار دارد که نشان می‌دهد چگونه مقام‌ها زندان به دفعات زندانیان را از دسترسی به مراقبت‌های پزشکی کافی از جمله آزمایش‌های تشخیصی، معاینات منظم و مراقبت‌های پس از عمل در طول دوران حبس محروم می‌کنند که به بدتر شدن مشکلات سلامتی و ایجاد درد و رنج اضافی برای زندانیان بیمار منجر می‌شود و در نهایت مرگ نابهنگام آن‌ها را در پی دارد.
دیانا التاهاوی، معاون مدیر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در عفو بین‌الملل، گفت: «بی توجهی وحشتناک مقام‌های ایرانی به زندگی انسان‌ها زندان‌های ایران را به اتاق انتظار مرگ برای زندانیان بیمار تبدیل کرده است؛ جایی که موارد قابل‌درمان به طرز غم‌انگیزی کشنده می‌شوند.»
در گزارش سازمان عفو بین‌الملل آمده است که بهداری‌های زندانها به امکانات موردنیاز برای رسیدگی به مشکلات پزشکی مجهز نیستند و در زندانها حتی به اندازه کافی پزشک عمومی هم وجود ندارد؛ چه رسد به متخصصان پزشکی که فقط هم برای یک یا چند ساعت در هفته «در صورت نیاز» می‌توان به آن‌ها مراجعه کرد. در نتیجه، زندانیانی که وضعیتشان اورژانسی است و به مراقبت‌های پزشکی تخصصی نیاز دارند، باید فورا به مراکز پزشکی خارج از زندان منتقل شوند.
حداقل در شش مورد، زندانیان بدحال به سلول‌های انفرادی، بندهای تنبیهی یا قرنطینه منتقل شده‌اند. از این میان، چهار نفر در تنهایی در زندان جان باختند، در حالی که دو نفر باقی‌مانده در نهایت مجوز اعزام به بیمارستان را گرفتند، اما زمانی که دیگر دیر شده بود؛ آن‌ها هم یا حین انتقال به بیمارستان یا اندکی پس از بستری شدن درگذشتند.
در اکثر موارد ثبت‌شده، زندانیان جان‌باخته جوان یا میانسال بوده‌اند؛ به طوری که ۲۳ نفر بین ۱۹ تا ۳۹ سال و ۲۶ نفر بین ۴۰ تا ۵۹ سال داشته‌اند.
در گزارش تحقیقی سازمان عفو بین‌الملل، از «مصونیت سازمان‌یافته ناقضان حقوق بشر از مجازات در ایران» به‌عنوان یکی از عواملی یاد شده است که به مقام‌های زندان اجازه می‌دهد به روند محروم کردن کشنده زندانیان از مراقبت‌های پزشکی ادامه دهند.
با توجه به این وضعیت، عفو بین‌الملل دیگر بار بر ضرورت جدی ایجاد یک سازوکار بین‌المللی در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد برای جمع‌آوری، تجزیه‌وتحلیل و نگهداری شواهد و مدارک مربوط به جدی‌ترین جرائم بین‌المللی در ایران با هدف تسهیل دادرسی کیفری عادلانه در آینده، تاکید می‌کند.
در این گزارش، آمار ۹۶ زندانی بیمار به عمد محروم مانده از رسیدگی پزشکی به تفکیک استان ارائه شده است که بر اساس آن، استان‌های آذربایجان غربی، تهران، سیستان و بلوچستان و البرز به‌ترتیب با ۲۸، ۱۶، ۱۵ و ۱۲ زندانی جان‌سپرده در صدر فهرست‌اند: «در زندان‌هایی که جمعیت بالایی از اقلیت‌های قومی یا مذهبی تحت ظلم حضور دارند، این اتفاق به‌شدت دیده می‌شود. ۲۲ مورد از ۹۶ مرگ ثبت‌شده در زندان ارومیه در استان آذربایجان غربی رخ داده است؛ جایی که اکثر زندانیان از اقلیت‌های کرد و ترک‌اند. ۱۳ مورد مرگ هم در زندان اصلی زاهدان در استان سیستان و بلوچستان، جایی که زندانیان اکثرا به اقلیت ستم‌دیده بلوچ ایران تعلق دارند، ثبت شده است.»
سازمان عفو بین‌الملل از مقام‌های جمهوری اسلامی خواسته است تا زمان اعمال اصلاحات ساختاری در بهداری‌های زندان، برای جلوگیری از تلفات بیشتر، هم در قانون و هم در عمل این الزام را ایجاد کند که زندانیانی که شرایط اورژانسی دارند، فورا به مراکز درمانی خارج از زندان اعزام شوند.
سازمان عفو بین الملل همچنین از مقام‌های جمهوری اسلامی درخواست کرد قوانین پرایرادی را که به مدیران زندانها و مقام‌های دادستانی این اختیار را می‌دهد که توصیه‌های پزشکی در مورد زندانیان را نادیده بگیرند، اصلاح کند.
