در پی افزایش تنش‌های مرزی میان امارت اسلامی طالبان و جمهوری اسلامی ایران، سخنگویان طالبان اعلام کردند که این گروه به‌زودی هیئتی را برای گفت‌وگو با مقام‌های جمهوری اسلامی ایران به این کشور می‌فرستد.

خلیل‌الرحمن حقانی، سرپرست وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان در امارت طالبان، به تلویزیون طلوع در افغانستان گفت که آنان برای بررسی وضعیت افغان‌هایی که به ایران مهاجرت کرده‌اند، به این کشور می‌روند و با مقام‌های مسئول جمهوری اسلامی گفت‌و‌گو خواهند کرد. خلیل‌الرحمان حقانی، عموی سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و عضو ارشد این گروه است که نامش در فهرست تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل متحد ثبت شده است.

به‌تازگی، گزارش‌هایی از بدرفتاری دولت ایران و حتی تعدادی از شهروندان ایرانی با مهاجران افغانستانی در رسانه‌های عمومی و اجتماعی منتشر شد. پس از انتشار خبری درباره حمله یک جوان افغان با چاقو به سه روحانی در داخل حرم امام هشتم شیعیان در مشهد، گزارش‌های متعددی از برخورد و بدرفتاری مقام‌های جمهوری اسلامی و تعدادی از شهروندان ایرانی با مهاجران افغانستانی به گوش می‌رسید.

 بلال کریمی، معاون سخنگوی امارت طالبان، نیز سفر هیئت طالبان به ایران را تایید کرد. او به رادیو آزادی گفت که این سفر را قوه قضاییه امارت اسلامی و دادستانی کل آن برنامه‌ریزی کرده است، ولی هنوز مشخص نیست چه کسانی در این هیئت حضور خواهند داشت.

به نظر می‌رسد هنوز ترکیب اعضای این سفر مشخص نشده است، زیرا در حالی که سرپرست وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان می‌گوید این سفر را او و وزارتخانه تحت‌سرپرستی‌اش تنظیم کرده‌اند، معاون سخنگوی امارت طالبان می‌گوید که برنامه‌ریزی این سفر با قوه قضاییه و دادستانی کل طالبان بوده است. 

علاوه بر آن، تنها مسئله مهاجران موضوع گفت‌و‌گوهای ایران و افغانستان نیست. در چند روز گذشته، بار دیگر بحث حقابه ایران از رود هیرمند داغ شده است و مقام‌های جمهوری اسلامی ایران اخیرا دوباره این مسئله را مطرح کرده‌اند و سخنگوی وزارت امور خارجه ایران به‌تازگی گفت که طالبان برای پرداخت حقابه ایران از رود هیرمند همکاری لازم را نمی‌کند. با این حال انعام‌الله سمنگانی، معاون سخنگوی امارت طالبان، گفت که این گروه به تعهدات سابق افغانستان درباره حقابه ایران از رود هیرمند پایبند است. سمنگانی سه روز قبل در ویدیویی که رسانه‌های وابسته به طالبان پخش کردند، گفت که افغانستان در حال حاضر با خشکسالی روبه‌رو است، اما به پرداخت حقابه ایران از رود هیرمند متعهد و برای گفت‌وگو در این باره آماده است.

با این همه، همچنان مهم‌ترین مسئله‌ای که در سفر هیئت طالبان به ایران مطرح خواهد شد، تنش‌های مرزی میان مرزبانان طالبان و جمهوری اسلامی است. از زمان سقوط دولت جمهوری در افغانستان تاکنون، مرزبانان جمهوری اسلامی و طالبان سه بار باهم درگیر شده‌اند. این تنش‌ها گاه با درگیری‌های شدید و گاه با خویشتنداری مرزبان‌های ایران همراه بوده است. با این حال سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، می‌گوید که این مسئله در صورت تکرار، عواقب بدی خواهد داشت و طالبان نباید از خویشتنداری مرزبانان جمهوری اسلامی سوءبرداشت کند.

در آغاز همین هفته، یک بار دیگر برخورد میان مرزبانان ایرانی و نیروهای طالبان در منطقه مرزی دوغارون در غرب افغانستان باعث شد تا مرز اسلام قلعه به مدت دو روز به روی مسافران بسته شود.

به نظر می‌رسد مسائل مرزی بیش از همه مقام‌های جمهوری اسلامی را نگران کرده است. ایران در تلاش است در مرزهای شرقی خود را دیوار بکشد. به اعتقاد جمهوری اسلامی ایران، این دیوارکشی برای مقابله با سیل خروشان مهاجران افغان که به سوی ایران سرازیر شده‌اند و همچنان جلوگیری از قاچاق مواد مخدر به ایران موثر است. اما هم دولت سابق و هم طالبان بر این باورند که این دیوا دقیقا روی خطوط مرزی کشیده نشده و جمهوری اسلامی در بعضی مناطق خاک افغانستان را نیز جز قلمرو خود حساب کرده است؛ زیرا بخش‌هایی از مرز میان افغانستان و ایران بر بستر رودها محاسبه شده‌ که در طول سال‌ در حال تغییر و بیشتر در حال پیشروی به سمت خاک افغانستان‌ است.

با این حال نمی‌توان از عوامل سیاسی موجود در تنش‌های مرزی نیز غافل بود. با اینکه جمهوری اسلامی در زمان جنگ طالبان با دولت‌های سابق افغانستان، به شکل غیرعلنی از گروه طالبان حمایت می‌کرد، با سلطه طالبان بر افغانستان چهره‌های نزدیک به سپاه پاسداران که جزو رهبران طالبان بودند، نتوانستند جایگاهی در قدرت پیدا کنند و گفته می‌شود سازمان استخبارات پاکستان که بر رهبری طالبان نفوذ زیادی دارد، مانع از قدرت گرفتن چهره‌های نزدیک به جمهوری اسلامی ایران در رژیم طالبان شد.

حالا هم گفته می‌شود که تنش‌های مرزی ناشی از خصومت ایدئولوژیک طالبان با ایران است. اما رهبران طالبان نمی‌خواهند اینک که پایه‌های دولتشان به‌شدت لرزان است، جبهه تازه‌ای علیه خود باز کنند. برخورد جمهوری اسلامی ایران هم با طالبان تا به حال مسالمت‌جویانه بوده است. دولت ایران به‌تازگی سه دیپلمات پیشنهادی وزارت خارجه طالبان برای کار در سفارت افغانستان در تهران را پذیرفت و حتی گفته می‌شود که به احتمال زیاد به‌زودی، یک چهره تازه برای مدیریت سفارت افغانستان به تهران می‌رود. در چنین وضعیتی، طالبان دوست ندارد تا با ایران به مشکل عمیق‌تر برخورد کند و به همین دلیل، هیئتی که به ایران می‌رود، باید قدرت و اختیار کافی برای تصمیم‌گیری‌های فراکشوری را داشته باشد.