از زمان آغاز مذاکرات احیای برجام، ایالات متحده و کشورهای غربی پیوسته هشدار می‌دهند که بازه زمانی مورد نظر برای گفت‌وگو با ایران در آستانه پایان یافتن است، اما گفت‌وگو میان دو جانب بیش از یک سال به درازا کشید، بدون اینکه زمینه امضای توافق‌نامه نهایی فراهم شود. این در حالی است که زمان برخی از مفاد توافق سال ۲۰۱۵ رو به اتمام است و تاکنون هیچ تصمیمی برای تمدید آن‌ها گرفته نشده است.

پس از ورود بایدن به کاخ سفید، دولت آمریکا با پرونده هسته‌ای برخورد ویژه‌ای کرد تا نشان دهد که رویکرد آن عملا برعکس سیاست دونالد ترامپ، رئیس‌ جمهوری پیشین آمریکا، است که از توافق‌نامه سال ۲۰۱۵ خارج شد. اما آن‌گونه که دولت بایدن تصور می‌کرد، بازگشت به توافق آسان نبود. تا این لحظه که به نگارش این مقاله مشغولم، منابع آمریکایی و غربی از احتمال انعقاد توافق‌ هسته‌ای سخن می‌گویند، بی‌آنکه برای گفت‌وگوهای وین محدودیت زمانی تعیین کنند. 

تنها چیزی که می‌دانیم، این است که درخواست ایران برای حذف نام سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی مانع دستیابی به توافق است، در حالی‌که حذف نام سپاه پاسداران از فهرست تروریسم موضوعی است که با مخالفت داخلی آمریکا از سوی دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان مواجه است و البته همه‌مان اظهارات تند مقام‌های آمریکایی را در خصوص پرونده ایران شنیده‌ایم.

ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، به کمیته نیروهای مسلح سنای آمریکا گفت: «نیروی قدس سپاه پاسداران یک سازمان تروریستی است و من با حذف نام آن از فهرست گروه‌های تروریستی مخالفم.» علاوه برآن، کشورهای محوری منطقه نیز با طرح حذف نام سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی به شدت مخالفند. با آنکه کشورهای اروپایی در چارچوب جست‌وجوی راه‌حل، از جناح نظامی و سیاسی سپاه پاسداران سخن می‌گویند، درست مانند آنچه در گذشته برخی از کشورهای اروپایی با جنبش حماس و سازمان حزب‌الله انجام داده‌اند، اما تلاش آن‌ها در این راستا نمی‌تواند برای بسیاری از کشورها قانع‌کننده و پذیرفتنی باشد.

با این حال، دولت آمریکا به دلیل نگرانی از پیامدهای حذف نام سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی در نتایج انتخابات میان‌دوره‌ای، دچار تردید و دودلی شده است. این در حالی است که بر اساس اطلاعاتی که به برخی رسانه‌ها رسیده است، دولت بایدن هنوز هیچ تصمیمی برای حذف نام سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی نگرفته است. 

جالب‌تر اینکه ایالات متحده پیوسته می‌کوشد جمهوری اسلامی ایران را متعهد کند تا در واکنش به ترور قاسم سلیمانی دست به اقدام تلافی‌جویانه نزند، اما تهران این پیشنهاد را کاملا رد می‌کند. از سوی دیگر، رهبر سازمان تروریستی حزب‌الله تهدید می‌کند که برای انتقام‌‌گیری از هدف قرار دادن مواضع ایران در سوریه و نقاط دیگر منطقه، اسرائیل را مستقیما هدف خواهد گرفت.

بنابراین، شکی نیست که ایران از تردید آمریکا و نرمش اروپایی‌ها در برخورد با پرونده هسته‌ای آگاهی دارد؛ به ویژه که یک منبع آگاه به من گفت، اروپایی‌ها معتقدند «تعیین محدودیت زمانی برای توافق هسته‌ای هیچ فایده‌ای ندارد».

از سوی دیگر، این امر نشان‌دهنده ضعف اروپا در خصوص پرونده ایران است، زیرا اروپا امیدوار است پس از لغو تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، در آینده بتواند از فرصت‌های اقتصادی در ایران بهره‌مند شود. تهران این نکته را به خوبی می‌داند؛ به ویژه با توجه به چالش‌های اقتصادی دشواری که پیامدهای جنگ اوکراین به اروپا تحمیل کرده است.

تا زمان نگارش این مقاله، سرنوشت پرونده هسته‌ای ایران کاملا در هاله‌ای از ابهام است. این در حالی است که یک منبع آگاه از جریان مذاکرات وین، گفت که ماجرا تنها به روند نامشخص گفت‌وگوها محدود نیست، بلکه رسیدن به توافق نهایی با چالش‌ها و پیچیدگی‌های متعدد دیگری نیز روبه‌رو است. هیچ یک از طرف‌های مذاکره‌کننده حاضر نیست شکست مذاکرات را اعلام کند، زیرا در این صورت، طرف مزبور ناگزیر است عواقب اعلام این شکست را متحمل شود. بر این مبنا، فارغ از اینکه طرف‌های مذاکره‌کننده در وین سرانجام به توافقی برسند یا خیر، خطر بزرگ این است که نبود شفافیت در روند مذاکرات احیای برجام، منطقه را در وضعیتی مبهم با عواقب نامشخص و محاسبه‌ناپذیر قرار داده است.

برگرفته از روزنامه الشرق الاوسط