انفجار روز یکشنبه، اول خرداد در مجلس یادبود مرگ ملا اختر محمد منصور که مسئولیت آن را گروه دولت اسلامی، موسوم به داعش خراسان، بر عهده گرفت، یک حمله انتحاری بود. هرچند این حمله آن‌طور که سازمان‌دهندگانش در نظر داشتند، عمل نکرد و فرد انتحاری‌کننده در یک ایست‌بازرسی طالبان مقابل هتل محل برگزاری مراسم، خود را منفجر کرد، نشانگر آن بود که هنوز انتحاری‌‌کننده‌های زیادی در گوشه‌وکنار افغانستان مترصد فرصتی برای حمله به اهداف ازپیش‌تعیین‌شده‌اند. حالا این هدف گروه طالبان باشد یا کس دیگر، فرقی نمی‌کند.

پیچیدگی این حمله زمانی بیشتر آشکار می‌شود که بدانید در مراسم یادبود کشته شدن ملا اختر محمد منصور، هیچ کدام از مقام‌های وابسته به شبکه حقانی شرکت نداشتند. به صورت معمول، هیچ مجلسی نیست که در آن بخشی از رهبران طالبان باشد ولی نه از سراج‌الدین حقانی خبری باشد و نه از دیگر اطرافیانش.

بر اساس گزارش‌ها از برخی منابع درون گروه طالبان، محفل یادبود ملا منصور را طالبان حلقه قندهار برگزار کرده بودند. اما آیا در حمله انتحاری به این مراسم، شبکه حقانی دست داشت؟

با وجود تلاش سخنگویان طالبان برای کتمان اختلاف گسترده میان ملا برادر و شبکه حقانی، واقعیت این است که این اختلاف به‌حدی عمیق است که هنوز نتوانسته است گروه طالبان را در داخل دولت هم یکدست کند. اختلاف ملا برادر و حقانی‌ها تا درگیری فیزیکی هم پیش رفت و ملا برادر چندین هفته از صحنه سیاسی کابل کنار کشید و در قندهار سکونت گزید.

این اختلاف پس از فراخواندن همه اعضای رهبری طالبان به قندهار ظاهرا حل شد و حتی ملا برادر در یک مصاحبه تلویزیونی به‌صراحت گفت که هیچ اختلافی بین آنان وجود ندارد. اما وجود این اختلاف را به‌راحتی حتی در سطوح پایینی طالبان هم می‌توان حس کرد. در کابل، چینش افراد طالبان در حوزه‌های قدرت به صورتی است که مشخص می‌شود ‌کدام مرجع مربوط به کدام گروه و حلقه است.

این مراجع هرچند هرگز مقابل هم قرار نمی‌گیرند، آشکارا اعمال همدیگر را رد می‌کنند. به طور مثال، اگر مقامی از شبکه حقانی به فرمانده یک پاسگاه پلیس زنگ بزند و از او بخواهد کاری را انجام دهد، آن فرمانده به‌راحتی می‌تواند آن را رد کند. چندی پیش، افراد مسلح یک بازرگان را کابل ربودند. نزدیکان او به یکی از معاونان وزارت کشور مراجعه و درخواست پیگیری این مسئله را مطرح کردند؛ اما وقتی معاون وزارتخانه به فرمانده پلیس محل ربوده شدن بازرگان تلفن زد، طرف جواب تلفن او را هم نداد.

این مثال کوچکی از اختلاف در میان این گروه است. در سطح بالای حکومتی، این رقابت شدیدتر و خطرناک‌تر شده است. هم شبکه حقانی و هم گروه طالبان قندهاری به رهبری ملا برادر، به راس هرم قدرت در گروه طالبان چشم دوخته‌اند. هنوز هم گروه‌های زیادی در داخل و خارج افغانستان مطمئن‌اند که فردی به نام ملا هبت‌الله وجود خارجی ندارد و طالبان دیر یا زود ناگزیرند رهبر تازه‌ای انتخاب کند، اما رقابت میان دو جناح قدرتمند در میان طالبان زمینه این کار را فراهم نمی‌کند.

گمان می‌رود که هر دو جناح به این نتیجه رسیده‌اند که با حذف حریف می‌توان رهبری طالبان را کاملا به دست گرفت. در چنین وضعیتی می‎‌‌توان حمله انتحاری عصر یکشنبه را هم به خود طالبان نسبت داد. نباید از یاد برد که انتحاری‌ها را همیشه گروه حقانی تربیت کرده‌اند و همین حالا نیز گردان انتحاری‌های طالبان که این گروه هرازگاهی رژه‌ای نظامی آنان را به نمایش می‌گذارد، کاملا تحت کنترل شبکه حقانی است. به ادعاهای شاخه خراسان داعش هم نمی‌توان زیاد استناد کرد، زیرا این گروه حاضر است مسئولیت هر حادثه‌ای در افغانستان را بر عهده بگیرد.

از سوی دیگر، حضور عباس استانکزی، مهم‌ترین چهره قهرکرده طالبان و مخالف سرسخت سراج‌الدین حقانی و ملا امیر خان متقی، در کابل و در این محفل یادبود، این ذهنیت را تقویت می‌کند که شبکه حقانی با این حمله خواسته است به استانکزی پیام دهد که فیلش بیش از این یاد هندوستان نکند.

شیرمحمد عباس استانکزی در زمان مذاکرات صلح، وزنه بسیار سنگینی  بود. او هم در مذاکره با دولت وقت افغانستان و هم در مذاکره با کشورهای جهان سخنگوی اصلی طالبان و تعیین‌کننده بود و در جهت دادن به مذاکرات اختیار کامل داشت. اما پس از پیروزی طالبان در افغانستان، شبکه حقانی به عمد استانکزی را کنار گذاشت که دلیل آن را رابطه نزدیک استانکزی با هند می‌دانند.

سمیع یوسف‌زی، روزنامه نگار افغان که از سال‌ها پیش با سران طالبان روابط و تماس‌هایی دارد، آبان ۱۴۰۰، در مصاحبه با ایندیپندنت فارسی گفت که استانکزی نزد رهبران طالبان به داشتن روابط با هند متهم است و همین مسئله به انزوای او در میان طالبان منجر شد و از رهبری سیاست‌گذاری خارجی طالبان کنار رفت.

او که خود را نامزد اصلی کرسی وزارت خارجه طالبان می‌دانست، با کنار گذاشته شدن از این سمت، به‌ حالت قهر، به امارات متحده رفت و از چند ماه پیش، آنجا به سر می‌برد.

در ۹ ماه گذشته، این دومین بار است که استانکزی با وساطت ملا برادر حاضر شده است به کابل بازگردد. بار نخست، او در اوایل آبان ۱۴۰۰، با پادرمیانی ملا برادر به افغانستان رفت. اینکه ملا برادر به او چه وعده‌ داد، هنوز مشخص نیست اما پیامی که شبکه حقانی برای او فرستاد، احتمالا همین حمله انتحاری روز یکشنبه بود که پیش از رسیدن به هدف، منفجر شد.