تعداد روزهایی که ریزگرد‌ها و گرد و غبار مناطقی از ایران را به تعطیلی می‌کشاند، سال به سال در حال افزایش است. حالا این پدیده آن‌قدر ادامه حیات و جریان زندگی در مناطقی از ایران را تحت تاثیر قرار داده که پیش‌بینی‌ می‌شود در آینده به تخلیه برخی مناطق شهری کشور منتهی شود.

در سال‌های اخیر، کم‌آبی و خشکی زمین، فرسایش خاک، ریزگردها، گرد و غبار و بحران آلودگی هوا، بارها کارشناسان را بر آن داشت تا درباره تاثیر تداوم این روند بر غیرقابل سکونت شدن مناطقی از ایران، هشدار دهند. هشدارهایی که راه به جایی نبرد و حالا هر ساله استان‌های بیشتری در معرض پدیده‌هایی زیست‌ محیطی قرار می‌گیرند که حیات انسانی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران و کارشناس محیط زیست پیش‌بینی می‌کند باید در انتظار تخلیه بخش‌هایی از مناطق مسکونی ایران به دلیل بحران گرد و غبار و ریزگردها بود. او که معتقد است پدیده گرد و غبار و ریزگردها ادامه‌دار بوده و توقف آن نیازمند معجزه است، به خبرآنلاین گفت: «باتوجه به تغییرات اقلیمی در منطقه و افزایش گرمای کره زمین، شدت گرد و غبار در آینده بیشتر می‌شود و بسیاری از مناطق مسکونی کشور به ویژه در غرب و شرق ایران را خالی از سکنه خواهد کرد.»

در حال حاضر همزمان با اینکه مناطقی از غرب و جنوب غربی کشور درگیر پدیده ریزگردهاست، در مناطق مرکزی، آلودگی هوا استان‌هایی همچون تهران را به تعطیلی کشانده است. مردم در برخی شهرهای مرکزی و شرقی نیز هر از گاهی با گرد و غبار، خانه‌نشین می‌شوند. در عین حال ریزگردها حالا دیگر به استان‌های غربی و جنوب غرب محدود نمانده و با عبور از کوه‌های زاگرس، گاهی به مناطق مرکزی نیز می‌رسد. بحران‌هایی پی‌درپی که تنها گزینه‌ای که مسئولان برای آن ارائه می‌دهند، تعطیلی ادارات و مدارس و به طور کلی تعطیلی فراگیر شهرهاست.  

جابر رحیمی، پژوهشگر موسسه تحقیقات هوا و اقلیم‌شناسی دانشگاه کارلسروهه آلمان در خصوص شاخص‌های غیرقابل سکونت شدن یک منطقه به تبع تغییرات اقلیمی به سایت خبری رویداد گفته بود: «در زمینه تغییرات اقلیمی، مسئله شدت، مدت و فراوانی وقوع یک رویداد طبیعی ارزیابی شده و آن را براساس دامنه تحمل انسان، ارزیابی می‌کنند.» او با اشاره به اینکه تغییر اقلیم در ایران مسئله مربوط به آینده نبوده و اکنون کشور با این بحران روبروست، عنوان کرد که تمامی شاخص‌های زیست محیطی ایران از منابع آبی گرفته تا تخریب اراضی، در وضعیت قابل قبولی قرار نداشته که می‌تواند تصویر ناخوشایندی از آینده ایران پیش رو قرار دهد.

ریزگردها که خوزستان و برخی دیگر از مناطق غربی را این روزها همچون شهرهایی در کشورهای منطقه نارنجی کرده‌اند، به گفته کارشناسان ریشه در تغییرات اقلیمی خاورمیانه و شمال آفریقا داشته و نه تنها ایران که چهره دیگر کشورهای منطقه را در آینده بیش از پیش تغییر خواهد داد. این ریزگردها که به طور عمده از مرزهای غربی وارد ایران می‌شوند، بستر خارجی دارند. اما گرد و غبارهایی که گاه و بیگاه مناطقی از کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ریشه در داخل کشور داشته و گستره بیابان‌های مرکزی، بخشی از علل آن است. فرسایش خاک و خشکی برخی رودخانه‌ها نیز به افزایش گرد و غبار نیز دامن می‌زند.

مسئولان هر بار که صحبت از این پدیده‌ها به میان می‌آید، تمام علل آن را به خارج از کشور گره می‌زنند در حالی که گرد و غبارها از بستر داخلی شکل گرفته و امکان مدیریت دارند. با این حال نه خبری از سیاست‌هایی اجرایی در قبال گرد و غبار وجود دارد و نه آلودگی‌هایی که دیگر نمی‌توان آن را به عاملی خارجی گره زد.

همه این پدیده‌ها و تحولات، محیط زیست ایران را در معرض بحرانی فراگیر قرار داده که تخلیه احتمالی برخی شهرها می‌تواند در آینده یکی از تبعات آن باشد. انتقال جمعیت به سایر مراکز به معنای حضور بیشتر جمعیت بر بسترهای خشک و بی‌آب در سایر استان‌هاست. در کنار مسائل زیستی ناشی از تنش‌های آبی و آلودگی هوا، باید نتایج اجتماعی آن را هم مورد توجه قرار داد، همین پدیده‌ها می‌توانند بسترساز اعتراضات گسترده مردمی باشد. کمااینکه در سال‌های اخیر استان‌های مختلف ایران از همین جهت شاهد اعتراضات متعدد مردمی بودند که یا آب نداشتند، یا هوا و یا خاکی که به دلیل فرسودگی، امکان کشاورزی را از ساکنانش دریغ کرده است.