به نظر رئیس بخش کمیسیون تحرک اجتماعی تحصیل، دختران در مدرسه از فیزیک خوششان نمی‌آید، زیرا از «ریاضیات سخت» بیزارند.

کاترین بیربالسینگ، مدیر مدرسه مایکلا کامیونیتی، روز چهارشنبه در سخنرانی خود در کمیته علم و فناوری پارلمان گزارش داد فقط ۱۶ درصد دانش‌آموزانی که در مدرسه‌اش درس فیزیک پیشرفته را می‌گذرانند. گرگ کلارک، رئیس این کمیته، از او علت این موضوع را پرسید و او در پاسخ گفت: «دختران معمولا به فیزیک تمایل ندارند و نمی‌خواهند فیزیک بخوانند. دختران فیزیک را دوست ندارند... ریاضیات سخت زیادی دارد که ترجیح می‌دهند حل نکنند.»

این حرف سنگینی است. فرد امید دارد یکی از کسانی که در راس تیم بهبود تحرک اجتماعی در بریتانیا قرار دارند، علاقه‌مند به سیاست‌گذاری بر اساس شواهد و مدارک موجود باشد و تلاش کند درباره سیاست‌هایی که طبق شواهد واقعا در بهبود تحرک اجتماعی موثر است، بحث کند. وقتی از او خواستند برای موضعش در مورد تفاوت فهم‌ دختران و پسران از فیزیک استدلال بیاورد، گفت: «عموم تحقیقات این را می‌گوید.»

به نظر من فرض بیربالسینگ درباره این‌که دختران ریاضیات سخت را دوست ندارند کلیشه جنسیتی‌ای بیش نیست. امکان ندارد دختران ریاضیات سخت را دوست نداشته باشند، چون دوست دارند. پارسال عملکرد دختران هم در ریاضیات جی‌سی‌اس‌ای و هم در ریاضیات سطح A بهتر از پسران بوده است.

اما در سطح کشور در نسبت دانش‌آموزانی که ریاضی و فیزیک سطح A را برداشته‌اند اختلاف واقعی وجود دارد. فقط ۳۹ درصد دانش‌آموزانی که در سطح A ریاضی برداشته‌اند دخترند. در ریاضیات سطوح بعد، این عدد به ۲۹ درصد کاهش می‌یابد و در فیزیک، دختران ۲۳ درصد بیشتر نیستند.

این اختلاف از کجا نشات می‌گیرد؟ بر اساس گفته‌های بیربالسینگ که در روزنامه صبح‌به‌خیر بریتانیا (Good Morning Britain) منتشر شده، یک علت آن این است که «پسران به‌طور متوسط... نظام‌مندترند و از اشیا خوششان می‌آید، حال‌آنکه دختران همدل‌ترند و از آدم‌ها خوششان می‌آید.»

این رویکرد که عموما به آن «سنخ‌های شخصیتی جنسیتی» می‌گویند بسیار محل بحث و اختلاف‌نظر است و شواهد چندانی در اثبات آن وجود ندارد. بسیاری از روانشناسان و عصب‌شناسان به این رویکرد  که علت اختلاف در گیرایی یا ترجیح دروس، اختلاف جنسیتی در مغز افراد است، بدبین‌اند.

علل وجود این نابرابری‌ها، پیچیده‌تر از مدعای بی‌اساس و تقلیل‌دهنده بیربالسینگ است. انتظارهای اجتماعی از جنسیت‌ها نقش چشمگیری در این زمینه دارد. اغلب این انتظارها، ناخودآگاه جذب ذهن ما می‌شود و درنتیجه متفاوت رفتار می‌کنیم.

واضح‌تر بگویم، تصویری که از کم بودن حضور زنان در عرصه فیزیک در رسانه‌ها و دنیای واقعی عرضه می‌شود، ممکن است باعث شود افراد فرض را بر این بگذارند که زنان برای کار در این زمینه ساخته نشده‌اند. برخلاف تلاش‌های بسیاری که برای تغییر این دیدگاه شده است، این اختلاف‌ها همچنان وجود دارد. به این ترتیب ممکن است فارغ از توانایی زنان جوان در فیزیک یا علاقه‌شان به این رشته، کار کردن در این عرصه، گزینه شغلی «پرمخاطره» و درنتیجه کم طرفدارتری برای آنان باشد.

موسسه فیزیک در مخالفت با دیدگاه‌هایی که بیربالسینگ چنین بی‌پرده در این کمیته علمی بیان کرد، به مدیران مدارس هشدار داد. در گزارش سال ۲۰۱۲ این کمیته به نام «برای دختران فرق می‌کند» آمده است: «کلیشه‌های جنسیتی آموزگاران و دانش‌آموزان را خواه در خارج از درس و در تمام رشته‌ها باید فعالانه به چالش کشید. در علوم، دانش‌آموزان و معلمان را از این رویکرد که فیزیک برای پسران است باید منع کرد.»

در این گزارش همچنان به مدیران مدارس توصیه ‌شده است «باید در تمامی مدارس فعالانه به موضوع برابری جنسیتی و دسترسی به تمامی رشته‌ها توجه داشت» و اضافه شده است «باید اهداف مربوط به تعداد و توازن جنسیتی را در ثبت‌نام برای فیزیک پیشرفته محقق کنند.»

ظاهرا مدیر مدرسه بیربالسینگ در مجموعه شواهدی که به کمیته عرضه کرد این توصیه‌ها را رد کرد. او گفت: «برای افزایش حضور دختران در فیزیک تلاش نمی‌کنیم. این کار را نمی‌کنیم و دوست ندارم این کار را انجام بدهم چون برایم مهم نیست که فقط ۱۶ درصدشان به این رشته [فیزیک] می‌روند.»

برای آگاهی سریع از تمامی تازه‌ترین دیدگاه‌ها و نظرات با کلیک کردن روی این نشانی برای دریافت هفته‌نامه رایگان ما به نام انتشار دیدگاه‌ها ثبت‌نام کنید.

وقتی سردمدار دولت در کمیسیون تحرک اجتماعی در شغل خودش چنین نگرشی به برابری دارد، چطور می‌توانیم توقع داشته باشیم که بتوان نابرابری در کل جامعه را برطرف کرد؟

واقعا اعتقاد دارم ریاضیات و فیزیک به همه ما، چه زن و چه مرد، تعلق دارد. فیزیک با زبان ریاضی نوشته می‌شود. در یافتن پاسخ برای اساسی‌ترین سوال‌های مربوط به معماهای کیهان بیشترین امید ما به این دو رشته است. نمی‌فهمم چرا باید کسانی را به دلیل جنسیت یا پیشینه خاصی که دارند از تحصیل در این رشته‌های جالب دلسرد کرد یا چنین فرصتی به آن‌ها نداد.

لازم به ذکر است که دلیل نبود تعادل جنسیتی در فیزیک و ریاضیات می‌تواند تاثیر انتظارها باشد. به بیان صریح‌تر هر چه حضور زنان در رشته‌های ریاضیات و فیزیک کمتر شود، کلیشه‌ها بیشتر تداوم می‌یابد و احتمال رفتن دختران به این رشته‌ها کمتر می‌شود. برای آن‌که این حلقه‌های مضر بازخورد مثبت در هم بشکند، نیاز مبرم داریم که معضل چنین نگرش‌هایی به این رشته‌ها را برطرف کنیم.

اگر هر چه سریع‌تر گفتن این جمله را به دختران تمام کنیم که از «ریاضیات سخت» خوششان نمی‌آید، می‌توانیم سریع‌تر رفع این بی توازنی را آغاز کنیم.

کیت ییتس، مدیر مرکز زیست‌شناسی ریاضی دانشگاه باث و نویسنده کتاب «ریاضیات زندگی و مرگ» است.