دهها چهره اسرائیلی در عرصههای اقتصاد و فناوری اخیرا به عربستان سعودی سفر کردهاند. این خبر را روزنامه اقتصادی «گلوبز» در گزارشی به زبان عبری اعلام کرد و افزود که این افراد با گذرنامههای اسرائیلی و در پی دریافت روادید ویژه، به این کشور رفتهاند. قصد آنها شرکت در مذاکرات پیشرفته راجع به سرمایهگذاری سعودیها در شرکتهای اسرائیلی و صندوقهای سرمایهگذاری اسرائيلی بوده است.
به گزارش «گلوبز»، چندین توافق در اروپا و سایر نقاط بین چهرههای سعودی و اسرائیلی امضا شده است؛ از جمله یک توافق چند میلیون دلاری در عرصه فناوری کشاورزی و توافق دیگری در زمینه آب. مقامهای عربستان سعودی از نزدیک این توافقها را دنبال میکنند.
از سوی دیگر، به گزارش روزنامه «اسرائیل هایوم»، شماری از مقامهای ارشد امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل نیز در سالهای گذشته از عربستان سعودی دیدن کردهاند؛ از جمله بنی گانتز، وزیر دفاع کنونی، در زمانی که رئیس ستاد ارتش بود. به گزارش این روزنامه، تامیر پاردو، رئیس سابق موساد، و یوسی کوهن و مئیر بن شابات، روسای سابق شورای امنیت ملی، نیز به عربستان سعودی سفر کردهاند.
این دیدارها معمولا محرمانه بودهاند و دو طرف آنها را تایید نکردهاند؛ هرچند، سفر بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر وقت اسرائیل، به عربستان سعودی در نوامبر ۲۰۲۰ برای دیدار با ولیعهد این کشور، شاهزاده محمد بن سلمان، توجه گسترده رسانهها را جلب کرد. آقای کوهن که در آن هنگام رئیس موساد بود، نیز در این سفر مشارکت داشت. به گفته تلویزیون «کان» اسرائیل، این سفر با هواپیمای خصوصی اهود آنگل، چهره اقتصادی اسرائیلی، انجام شد؛ همان هواپیمایی که نتانیاهو با آن در سال ۲۰۱۹ از عمان نیز بازدید کرد و با سلطان این کشور دیدار کرد.
در گزارش «گلوبز» آمده است که سعودیها به محصولات فناوری پزشکی و سلامت اسرائیل علاقه دارند و خواهان افزایش روابط در این زمینهاند. چند هفته پیش گزارش شده بود که عربستان سعودی از طریق شرکت جدید سرمایهگذاری جرد کوشنر، که در زمان ریاست جمهوری پدر همسرش، دونالد ترامپ، مشاور ارشد کاخ سفید بود، میلیونها دلار در شرکتهای اسرائیلی سرمایهگذاری خواهد کرد.
گزارشهای «گلوبز» و «اسرائیل هایوم» در حالی انتشار مییابد که گفته میشود اسرائیل به فکر پذیرش تقاضای سعودیها برای تحویل گرفتن دو جزیره صنافیر و تیران در دریای سرخ از مصر است. طبق توافق کمپ دیوید بین اسرائیل و مصر، هرگونه تغییر مالکیت این جزایر، که در منطقهای حساس قرار دارند، باید به تایید اسرائیل هم برسد. چند سال پیش، دولت، مجلس، و دیوان عالی مصر، تحویل این جزایر را به عربستان سعودی تایید کردند. این جزایر تا سال ۱۹۵۰ در اختیار سعودیها بود و اسرائیل چند ماه در پی جنگ سوئز ۱۹۵۶ و چندین سال در پی جنگ ۱۹۶۷، آنها را در اشغال خود داشت.
اسرائیل و عربستان سعودی روابط دیپلماتیک ندارند، اما در سالهای گذشته مذاکرههای محرمانه متعددی در مسائل دیپلماتیک، امنیتی، و اقتصادی داشتهاند. مقابله با جمهوری اسلامی ایران و اقدامهایش در منطقه، جزو موضوعات اصلی این دیدارها بوده است. «پیمان ابراهیم» که دو سال پیش امضا شد و به موجب آن روابط اسرائیل با چهار کشور عربی دیگر (امارات متحده عربی، بحرین، سودان، و مراکش) عادی شد، به تسهیل روابط کمک کرد؛ به ویژه که بحرین بسیار به عربستان سعودی نزدیک است. حالا اسرائیل قرار است در بحرین نمایندگی نظامی دائمی مستقر کند که تنها چند ساعت رانندگی با عربستان سعودی فاصله خواهد داشت. باور عمومی این است که بدون توافق ریاض، منامه وارد «توافق ابراهیم» نمیشد. پروازهای مستقیم از اسرائیل به بحرین و امارات هم بدون استفاده از حریم هوایی عربستان سعودی ممکن نیست. اسرائیل البته هنوز اجازه استفاده از حریم هوایی عربستان سعودی را برای پرواز به کشورهای آسیایی همچون چین، هند، و تایلند ندارد. دریافت چنین اجازهای، باعث کاهش محدوده زمانی پرواز خواهد بود.
آقای کوشنر که روابط نزدیکی با اسرائیل و عربستان سعودی دارد، از چهرههای اصلیای بود که «پیمان ابراهیم» را رقم زد. او چند ماه پیش شرکت «افینیتی پارتنرز» را تاسیس کرد و سه میلیارد دلار جذب سرمایه داشت که بخش چشمگیری از این مبلغ از سوی سعودیها تامین شده است.
روزنامه «والاستریت ژورنال» چند هفته پیش گزارش داده بود که صندوق سرمایهگذاری دولتی ریاض به دنبال سرمایهگذاری در دو شرکت اسرائیلی است، اما اسامی این شرکتها یا حوزه فعالیتشان را مشخص نکرد.
عربستان سعودی در عین حال همچنان این موضع را حفظ کرده است که تنها زمانی اسرائیل را به رسمیت خواهد شناخت که دولت مستقل فلسطینی (نیز) تشکیل شود. یک منبع مطلع به روزنامه «هاآرتص» اسرائیل گفت: «راه رسیدن به روابط عادی بین دو کشور هنوز خیلی طولانی است.»
کاخ سفید میکوشد میانجی تلآویو و ریاض باشد و در شکل دادن به توافق بر سر صنافیر و تیران نیز نقش اصلی را داشته است. دولت بایدن امیدوار است که با این کار، هم اسرائیلیها را راضی کند و هم روابط مخدوش خود با ریاض را بهبود بخشد. واشنگتن همچنین امیدوار است عربستان سعودی را راضی کند تا بر تولید نفت خود بیفزاید.
به گزارش «آکسیوس»، اسرائیل تحویل دو جزیره به عربستان سعودی را از اساس پذیرفته است، اما مشغول مذاکره بر سر ماهیت نیروی ناظر چندملیتی است که قرار است در آنجا مستقر باشد. ریاض خواهان نظامیزدایی از جزایر، و مخالف حضور چنین نیرویی است، اما وعده میدهد که به عبور و مرور کشتیها در خلیج تیران آزادی کامل دهد؛ موضوعی که اختلاف بین قاهره و تلآویو بر سر آن، باعث درگرفتن جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ شد.
از جمله خواستهای اسرائیل از عربستان سعودی، اجازه کامل به هواپیماهای این کشور برای استفاده از حریم هوایی آن و برقراری پروازهای مستقیم بین دو کشور برای حجاجی است که میخواهند مستقیم از فرودگاه بن گوریونِ تلآویو به جده بروند.