هشدار در باره خاموشی‌ها بار دیگر آغاز شده است، خاموشی‌هایی که سال گذشته به صورت گسترده و فراگیر مناطق مختلف کشور را در برگرفت. امسال نیز به جای افزایش ظرفیت تولید برق در نیروگاه‌ها، بار دیگر مصرف شهروندان مورد توجه قرار گرفته و عنوان شده است که مردم برای جلوگیری از خاموشی‌ها، کم‌تر برق مصرف کنند.

سال گذشته زمانی‌که خاموشی‌های گسترده به دلیل کسری تولید نیروگاه‌ها، کشور را در برگرفت، همزمان هشدارهایی نسبت به تکرار آن شرایط در تابستان ۱۴۰۱  داده شد. حالا که ظرفیت تولید برق متناسب با مصرف افزایش نیافته، علی اکبر محرابیان، قطعی برق در تابستان امسال را به رفتار مشترکان برق گره زده است. خبرآنلاین در این زمینه با اشاره به اظهارات وزیر نیرو نوشت: «اگر مردم صرفه‌جویی نکنند، برق‌شان قطع می‌شود.»

سال گذشته صنعت برق با کسری ۱۲ هزار مگاواتی تولید مواجه بود. یعنی در حالی که نیاز مصرف برق بیش از ۶۶ هزار مگاوات بود، تنها حدود ۵۴ هزار و ۵۰۰ مگاوات برق در نیروگاه‌های کشور تولید می‌شد. طبق آمارهای وزارت نیرو، در سال ۱۴۰۰ تنها یک سوم اهداف رشد ظرفیت تولید برق محقق شد.

سرمایه‌‌گذاری‌های حداقلی در زمینه احداث نیروگاه‌های تولید برق در سال‌های گذشته، به خاموشی‌های پی‌درپی منجر شد، روندی که همچنان نیز ادامه دارد. گزارش‌های رسمی از عدم تخصیص منابع دولتی برای راه‌اندازی نیروگاه‌های جدید و در عین محقق نشدن اهداف این بخش در برنامه پنج ساله ششم توسعه حکایت دارد. 

اما به غیر از کسری تولید برق، ایران سالانه با متوسط رشد پنج تا هفت درصدی برق نیز روبروست. پیش از این اعلام شده بود که تا تابستان حدود شش هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق اضافه می‌شود. اواخر زمستان سال گذشته، معاون برق و انرژی وزیر نیرو اعلام کرد از مجموع شش هزار مگاوات تولید برق هدف‌گذاری‌ شده، حدود ۱۴۰۰ مگاوات آن به مدار اضافه شده است.

در عین حال تاکنون گزارشی مبنی بر اینکه تا خرداد ۱۴۰۱ و در آستانه آغاز تابستان، از همان سطح هدف‌گذاری شده شش هزار مگاواتی، چه میزان به طور کلی محقق شده، منتشر نشده است. براین اساس باتوجه به میزان رشد سالانه نیاز برق در کنار شکاف انباشته میان مصرف و تولید، قابل پیش‌بینی است خاموشی‌ها همچون تابستان سال گذشته دامن‌گیر مردم شود.

سرمایه‌گذاری حداقلی دولت در حوزه نیروگاهی و عدم استقبال بخش‌خصوصی برای احداث نیروگاه به دلیل قیمت پایین خرید برق توسط دولت و غیراقتصادی خواندن فعالیت نیروگاهی برای بخش‌خصوصی (به گفته فعالان این بخش) همچنان پروژه‌های نیروگاهی را در حاشیه قرار داده است.

پیش از این دولت ترجیح داده بود به جای سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاه‌های برق به سراغ راهکارهای دیگری به منظور جبران کسری تولید نیروگاه‌ها برود. تغییر ساعت کشور از جمله آنها بود که البته از اجرا باز ماند. حالا صحبت از تغییر ساعت اداری است که مسئولان دولت معتقدند در صورت اجرا، می‌تواند به حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ مگاوات به صرفه‌جویی برق منتهی شود.

طبق اعلام وزارت نیرو تصمیم‌گیری نهایی درباره تغییر ساعت ادارت به شرکت‌های برق منطقه ‌ای و استانداران سپرده شده است. اما در صورت اجرای این طرح، باز هم کسری برق مورد نیاز در تابستان به طور کامل تامین نخواهد شد.

در عین حال باوجود سهم بالای اتلاف برق در شبکه توزیع و راندمان پایین نیروگاه‌ها، تاکنون خبری از اقدامی عملی برای بهبود این مسئله نبوده است. براساس گزارش وزارت نیرو، حدود ۱۰ درصد برق تولیدی به دلیل فرسودگی در مرحله انتقال و توزیع هدر می‌رود. همچنین متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی که بیشترین سهم تولید برق ایران را برعهده دارند (حدود ۹۵ درصد)، نزدیک به ۳۷ درصد است.

سال گذشته افزایش مصرف برق به دلیل رشد مصرف صنایع بزرگ، استخراج رمز ارز، افزایش قابل ملاحظه دما و خشکسالی که موجب خروج بیش از نیمی از نیروگاه‌های برق آبی از مدار تولید شد، از جمله عواملی بود که علت ناترازی تولید و مصرف برق عنوان شد. تمامی این عوامل در سال جاری همچنان به قوت خود باقی هستند.

حالا در سایه ادامه مشکلات گذشته در فرآیند جلوگیری از اتلاف انرژی، ضعف در سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای افزایش ظرفیت تولید برق و تداوم بی‌رغبتی بخش‌خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه، باز هم تابستان امسال نه تنها بخش خانگی که صنایع و واحدهای تولیدی باید در انتظار خاموشی‌های فراگیر باشند. در عین حال باز هم تمام هشدارها متوجه مردم است، این مردم هستند که از آنها خواسته می‌شود کمتر مصرف کنند تا برق‌شان قطع نشود.