جلسه ماهانه اوپک پلاس در حالی به پایان رسید که در هفته جاری آمریکا، که یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان نفت روسیه است و یک بازیگر مهم در بازار جهانی انرژی محسوب می‌شود، تماس‌های زیادی با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس برقرار کرد. آمریکا به دنبال افزایش میزان ظرفیت تولید اوپک بود و مسکو نیز برای حفظ توافق قبلی تلاش می‌کرد.

این جلسه نیز مثل ماه‌های گذشته در کمتر از ۱۵ دقیقه به پایان رسید. در پایان این اجلاس او‌پک پلاس، تصمیم گرفته شد که اعضا در دو ماه آینده، یعنی تیر و مرداد، ۶۴۸ هزار بشکه به‌جای ۴۳۲ هزار بشکه افزایش تولید داشته باشند. اوپک پلاس از تابستان سال گذشته برای ایجاد ثبات در بازار، تصمیم گرفته بود که هر ماه ۴۰۰ هزار بشکه ظرفیت تولید را افزایش دهد و این تصمیم مطلوب آمریکا و سایر کشورهای عمده مصرف‌کننده نفت نبود. یکی از نکات مهم این اجلاس این بود که اعضا به حمله روسیه به اوکراین و اقدام غرب به تحریم روسیه اشاره‌ای نکردند.

 موضع آمریکا در قبال اجلاس اوپک

تماس‌های فراوانی بین واشنگتن و ریاض در این هفته برقرار شد و حتی برخی رسانه‌ها از سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا به ریاض، در اواخر ماه جاری خبر دادند. روابط ریاض و واشنگتن پس از روی کار آمدن جو بایدن، با نوسان‌های زیادی روبه‌رو بود. واشنگتن از نقش مهم ریاض در بازار جهانی انرژی به‌خوبی آگاه است و دغدغه‌های امنیتی ریاض در مورد توافق احتمالی ایران و غرب یکی از چالش‌های اساسی در روابط ریاض و واشنگتن است.

واشنگتن پس از پایان اجلاس اوپک پلاس و تصویب افزایش ظرفیت تولید، در بیانیه‌ای رضایت خود را از نتایج این اجلاس اعلام کرد. در این بیانیه آمده است که ایالات متحده از تصمیم مهم اوپک پلاس برای افزایش عرضه بیش از ۲۰۰ هزار بشکه در روز در ماه‌های ژوییه و اوت بر اساس شرایط جدید بازار، استقبال می‌کند. واشنگتن در میان اعضای اوپک پلاس از  تلاش‌ها و کمک‌های امارات متحده عربی، کویت و عراق خشنود است.

برت مک گورک، مشاور بایدن در امور خاورمیانه، و آموس هوچستین، نمایند ارشد وزارت خارجه آمریکا در امور امنیت انرژی، هفته گذشته به عربستان سعودی رفتند. بر اساس اعلام کاخ سفید، این دو مقام آمریکایی درباره ایران، عرضه و امنیت جهانی انرژی و دیگر مسائل منطقه‌ای با مقام‌های عربستان سعودی گفت‌وگو کردند، اما درخواستی مبنی بر افزایش صادرات نفت نداشتند. افزایش ظرفیت تولید نفت اوپک و نفوذ عربستان سعودی در این سازمان، از محورهای گفت‌وگوی دو طرف بود.

دیپلماسی نفتی مسکو

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، هفته جاری در نشست وزیران خارجه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس حضور یافت. یکصد و پنجاه‌ و‌ دومین نشست وزیران شورای همکاری کشورهای عرب حوزه خلیج فارس روز چهارشنبه یکم خرداد، در مقر دبیرخانه این شورا در ریاض برگزار شد. روسیه پس از حمله این کشور به اوکراین، با تحریم‌های زیادی روبه‌رو شده است و مسئله یافتن جایگزین برای منابع انرژی این کشور در بازار اروپا باعث شده که مسکو در روابط این کشور با کشورهای عمده تولیدکننده انرژی منطقه، دیپلماسی فعال انرژی را در پیش گیرد.

لاوروف در پایان نشست وزیران خارجه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس اعلام کرد که کشورهای حاشیه خلیج فارس به تحریم‌ها علیه مسکو نمی‌پیوندند. سفر لاوروف به ریاض یک روز قبل از برگزاری نشست اوپک پلاس نشان داد که تحریم روسیه و آینده بازار نفت، یکی از محورهای اصلی مذاکرات او با وزیران خارجه کشورهای عرب منطقه بود.

باید در نظر داشت که عربستان سعودی و دیگر کشورهای عمده تولیدکننده نفت، هم‌زمان با حمله روسیه به اوکراین، تحت فشار شدید غرب برای افزایش تولید نفت و کاهش قیمت‌ها قرار دارند. عربستان سعودی از سپتامبر گذشته در مقابل خواست آمریکا برای افزایش ظرفیت تولید نفت مقاومت کرده است. اوپک پلاس سال گذشته سیاست واحدی برای حفظ منافع اعضا در بازار جهانی انرژی اتخاذ کرده است.

افزایش ۵۰ درصدی تولید اوپک پلاس

توافق اخیر اوپک پلاس در قیاس با توافق ماه گذشته نشان می‌دهد که این سازمان میزان افزایش تولید را به ۵۰ درصد رسانده است. در مورد اینکه این میزان افزایش تا چه اندازه می‌تواند باعث کاهش قیمت نفت در بازار شود، باید چند هفته صبر کرد. با توجه به شروع تعطیلات تابستانی، شاهد افزایش تقاضا در بازار خواهیم بود. افزایش تقاضا اگر با افزایش عرضه نفت همراه باشد، طبیعی است که تصمیم جدید اوپک پلاس تاثیر زیادی بر قیمت نفت نخواهد داشت. اقتصاد جهانی به‌تدریج شرایط همه‌گیری کرونا را پشت سر می‌گذارد و رشد اقتصاد جهانی نیز به معنای افزایش تقاضا است.

 غیبت ایران

روسیه در هفته‌های گذشته برای حفظ سهم خود در بازار نفت، تخفیف زیادی به چین و هند ارائه کرده است. تخفیف روسیه به چین، که مقصد عمده صادرات نفت ایران در دوران تحریم‌ها محسوب می‌شود، باعث کاهش شدید صادرات نفت ایران شده است.

ایران درحالی‌ که تنها مقصد صادراتی‌اش را به‌تدریج از دست می‌دهد، در معادلات بازار جهانی انرژی جایگاهی ندارد و با توجه به تاثیر مستقیم ظرفیت تولید در تاثیرگذاری بر سایر اعضای اوپک طبیعی است که ایران نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های اوپک نخواهد داشت. کشورهای عربی در غیاب ایران ظرفیت تولید خود را افزایش می‌دهند و غیبت ایران در بازار جهانی انرژی به معنای کاهش نفوذ این کشور در تصمیم‌های اوپک خواهد بود.

جواد اوجی که در باکو در نمایشگاه نفت و گاز خزر حضور دارد، در مورد اجلاس اوپک گفت ایران آمادگی پذیرش سرمایه‌گذاری در تولید و تجارت گاز را دارد، زیرا در چهارراه ترانزیت انرژی جهان قرار گرفته است، ضمن آن که در شمال ایران تولیدکنندگان بزرگی چون روسیه و ترکمنستان قرار دارند و در جنوب نیز قطر قرار گرفته است و ایران، ظرفیت انتقال این منابع عظیم به بازارهای مصرف را هم دارد.

به گفته جواد اوجی، ذخایر گاز ایران حدود ۳۴ تریلیون متر مکعب است و ایران می‌تواند بخش مهمی از نیاز جهان را تامین کند. ایران هم‌اکنون امکان تولید روزانه یک میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را دارد، ظرفیت تولید نفت ایران نزدیک به ۴ میلیون بشکه در روز و ظرفیت تولید سالانه محصولات پتروشیمی هم حدود ۹۲ میلیون تن است.

اگر واشنگتن بتواند ریاض و ابوظبی را برای افزایش بیشتر ظرفیت تولید در تابستان متقاعد کند و تحریم‌های روسیه نیز ادامه یابد، این به معنای شروع دو دستگی بین اعضای اوپک پلاس و کاهش تاثیر این سازمان در بازار نفت خواهد بود. این سازمان تا به امروز در برابر فشارهای واشنگتن مقاومت کرده است. اگر روسیه به حمله خود و اشغال اوکراین ادامه دهد، این امر بیشترین ضربه را در میان‌مدت به اوپک پلاس وارد خواهد کرد.

توافق احتمالی هسته‌ای بین ایران و گروه ۴+۱ نیز می‌تواند در آینده اوپک پلاس نقش مهمی داشته باشد، هر چند با توجه به تداوم سیاست فعلی جمهوری اسلامی، روزبه‌روز امکان چنین توافقی کاهش می‌یابد. با توجه به تمامی موارد فوق، ریاض همچنان نقش مهمی در بازار دارد و آمریکا نیز در مورد اهمیت امنیت عرضه انرژی، با عربستان سعودی هم‌نظر است. تصمیم اخیر اوپک پلاس می‌تواند بخشی از دیپلماسی موفق انرژی دولت بایدن نیز محسوب شود.