محمود دعایی که رئیس موسسه مطبوعاتی اطلاعات و منصوب روح‌الله خمینی و علی خامنه‌ای، اولین و دومین رهبرهای جمهوری اسلامی ایران در این موسسه بود، روز یکشنبه، ۱۵ خرداد (۵ ژوئن)، در سن ۸۱ سالگی درگذشت. او یک روحانی متولد یزد و بزرگ‌شده کرمان بود که از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ به مدت ۱۱ سال، یکی از نزدیک‌ترین آخوندها به روح‌الله خمینی در دوران تبعیدش در عراق، به‌حساب می‌آمد.
این نکته که روح‌الله خمینی در دوره اقامت ۱۴ ساله‌اش در نجف چگونه نظریه ولایت فقیه و تبدیل آن به یک نظریه سیاسی و شیوه حکومت‌‌داری را طراحی کرد، همواره با ابهامات زیادی روبه‌رو بوده است. محمود دعایی از معدود آخوندهای جوانی بود که در این دوره از اطرافیان خمینی در نجف محسوب می‌شد. او در این دوره به نوعی رابط روح‌الله خمینی با دستگاه‌های دولتی و اطلاعاتی عراق تحت کنترل بعثی‌ها به رهبری احمد حسن البکر، رئیس جمهوری وقت، و صدام حسین، معاون رئیس جمهوری و قدرتمندترین چهره اطلاعاتی و امنیتی بعثی‌ها بود. به دلیل همین ارتباط‌ها، محمود دعایی با اجازه روح‌الله خمینی موافقت بعثی‌ها را برای راه‌اندازی یک ایستگاه رادیویی علیه حکومت شاه به دست آورد و این رادیو با مدیریت محمود دعایی شروع به کار کرد و برنامه‌هایی علیه حکومت پهلوی تهیه و پخش کرد.
محمود دعایی به دلیل دوستی نزدیک با مصطفی خمینی، فرزند ارشد روح‌الله خمینی، و همچنین جایگاه ویژه‌اش در بیت روح‌الله خمینی در نجف، جزو معدود شاهدانی بود که در جریان تماس‌های مخالف‌های شاه با خمینی و تماس‌های خمینی با مقام‌های عراقی قرار داشت. به محض پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، او از سوی روح‌الله خمینی به‌عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در عراق معرفی و منصوب شد و سال‌های پر تنش ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ را در این مقام گذراند. پس از انقلاب ۵۷، حکومت عراق کوشید تا هیاتی را برای دیدار با رهبرهای حکومت تازه تاسیسِ ایران به تهران اعزام کند. محمود دعایی بعدها اعلام کرد که عراقی‌ها قصد داشته‌اند با روح‌الله خمینی دیدار کنند، اما او به این سفر روی خوش نشان نداده و سفر لغو شده است. محمود دعایی بعدها تحت فشارهای رسمی مجبور شد تغییراتی در آن روایت بدهد. با این حال، شماری از کارشناسان روابط ایران و عراق و مورخان جنگ دو کشور معتقدند که دست رد روح‌الله خمینی بر هیات عراقی و نپذیرفتن سفر آنان به ایران، بر تنش‌های موجود و تغییر مسیر روابط دو کشور به سوی یک جنگ، موثر بوده است.
صدام حسین که پس از امضای قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر، که در دوره برتری نظامی حکومت شاه بر حکومت بعثی‌ها در عراق امضا شد، به شدت احساس تحقیر می‌کرد و در پی آن بود تا در اولین فرصت این تحقیر را جبران کند. بنابراین او پیروزی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷، و به تبع آن تضعیف ارتش ایران به دست انقلابی‌ها را فرصت خوبی برای حمله به ایران می‌دانست. اما از سوی دیگر نمی‌توان نوع نگاه شخصی روح‌الله خمینی به حکومت عراق و تحریک ارتش عراق به کودتا را در افزایش تنش‌ها بین دو کشور، بعد از انقلاب ۵۷، بی‌تاثیر دانست.
پس از افزایش تنش‌ها بین دو کشور که در نهایت به جنگ هشت‌ساله جمهوری اسلامی ایران و عراق انجامید، محمود دعایی مجبور به ترک عراق و بازگشت به ایران شد. او پس از بازگشت به ایران، به عضویت مجلس شورای اسلامی درآمد و شش دوره عضو مجلس باقی ماند. او در بسیاری از سفرهای خارجی مقام‌های نظام در دهه ۱۳۶۰ حضور داشت و گفته می‌شود که علت این امر، یک گفته روح‌الله خمینی درباره او بوده است. در سال ۱۳۶۰ که هیات ایرانی برای شرکت در اجلاس بین‌المجالس به هاوانا، پایتخت کوبا، رفته بود، محمود دعایی با داد و فریاد از مواضع جمهوری اسلامی ایران دفاع می‌کند و روح‌الله خمینی وقتی تصاویر او را می‌بیند، می‌گوید این گونه از جمهوری اسلامی دفاع کنید، و همین امر باعث شد تا سال‌های متمادی محمود دعایی در بسیاری از سفرهای خارجی، جزو هیات‌های اعزامی حکومت ایران باشد.
محمود دعایی همچنین از سال ۱۳۵۹ با حکم روح‌الله خمینی به مدیر مسئولی روزنامه اطلاعات منصوب شد که همراه با کیهان، یکی از دو روزنامه اصلی ایران بود. دوران مدیریت ۴۲ ساله محمود دعایی بر روزنامه اطلاعات، با تبدیل شدن این روزنامه به یکی ازغیر‌سیاسی‌ترین و نا‌موثر‌ترین روزنامه‌های ایران همراه بود؛ وضعیتی که در محافل خبری با عنوان «روزنامه بی‌خاصیت» از آن یاد می‌شد.
با شروع دوران رهبری علی خامنه‌ای در سال ۱۳۶۸، مدیریت محمود دعایی بر روزنامه اطلاعات ابقا شد و با آنکه خودش عضو «مجمع روحانیون مبارز» بود، که به جریان موسوم به اصلاح‌طلب‌ها نزدیک است، این روزنامه را از رقابت‌های سیاسی جاری در سطح حکومت جمهوری اسلامی ایران دور نگه داشت و صرفا به انتشار اخبار رسمی دولتی و حکومتی اکتفا کرد.
چنین رویه‌ای از سوی محمود دعایی در درون جمهوری اسلامی ایران، باعث رویکردهای متفاوتی به او و عملکردش شد. برخی معتقد بوده‌اند و همچنان نیز باور دارند که محمود دعایی روزنامه اطلاعات را با وجود امکانات عظیم این موسسه ثروتمند مطبوعاتی، به یک روزنامه بی‌خاصیت تبدیل کرد. برخی دیگر اما معتقدند که محمود دعایی مانع از آن شد که روزنامه اطلاعات نیز مانند کیهان، به یک نشریه رادیکال و تندرو تبدیل شود. اما اکنون پس از مرگ محمود دعایی، به نظر میرسد علی خامنه‌ای از فرصت تبدیل روزنامه اطلاعات به یک تریبون فعال‌تر علیه مردم معترض ایران برخوردار است.
در دوره‌ای که اعتراضات مداوم پنج ساله مردم ایران از سال ۱۳۹۶ تاکنون، حاکمیت جمهوری اسلامی و دستگاه سرکوب آن را به طور جدی به چالش کشیده است، بعید است که خامنه‌ای از فرصت تبدیل روزنامه اطلاعات به یک ابزار فعال‌تر تبلیغاتی و پروپاگاندایی استفاده نکند.
