ستاره‌شناسان با استفاده از کلان‌خوشه‌های کهکشان‌ها وقایع نزدیک به ۱۰ میلیارد سال پیش را می‌بینند و «در گذشته کنکاش می‌کنند».

با استفاده از روشی پیش‌رفته، دانشمندان موفق شدند تولد دیدنیِ کهکشان کوتوله‌ بسیار کوچکی را درست از لحظه‌ آغازش ببینند. این اولین بار است که ستاره‌شناسان از ابرغول‌های کهکشانی برای درشت‌نمایی پدیده‌های بسیار جالب ولی خیلی دور استفاده می‌کنند.

potw1821a.jpg

ESA/Hubble & NASA
 

بدین‌ترتیب، آنان توانستند آنچه گمان می‌کردند نقطه‌ای‌ آبی و نشان‌گر تولد کهکشانی باشد که اندازه‌اش یک ده‌هزارمِ راه شیری خودمان است، رصد کنند. اخترشناسان طلوع و پخش شدن اولین ستاره‌های این کهکشان را در فضا دیدند: اجسام فضایی بی‌نهایت بزرگی که تازه حیات‌شان را آغاز می‌کردند.

متیو بِی‌لیس، یکی از محققان مؤسسه‌ اخترفیزیک و تحقیقات فضایی کَویل در دانشگاه ام آی تی، می‌گوید: «این لکه‌ کوچک آبی نشان می‌دهد که با کهکشان بسیار کوچکی طرفیم که حاوی تعداد زیادی ستارگان جوان بسیار بزرگ و داغ است که تازه تشکیل شده‌اند. این کهکشان شبیه اولین کهکشانی است که در جهان هستی تشکیل شده و این نوع کهکشان را تا به حال هیچ‌کس با پرتو ایکس در جهان دوردست مشاهده نکرده است.

حال دانشمندان امیدوارند بتوانند با استفاده از همین روش وقایع پرانرژی و بزرگ دیگری را نیز مشاهده کنند؛ وقایعی آن‌قدر دور که درست در ابتدای خلقت رخ داده‌اند.

بی‌لیس گفت: «با این روش در آینده می‌توانیم کهکشان دوری را بزرگ‌نمایی کنیم و تاریخ تشکیل هر بخش از آن را تعیین کنیم و مثلاً بگوییم، ستارگان این بخش ۲۰۰ میلیون سال پیش و مال آن بخش ۵۰ میلیون سال پیش تشکیل شده‌اند، و هر بخش را از بخش دیگر جدا کنیم؛ کاری که بدون این روش نمی‌شد انجام داد».

اتکای این روش بر یکی از عجیب‌ترین ویژگی‌های این کلان‌خوشه‌های کهکشانی است: آن‌ها بزرگ‌ترین اجسام در جهان هستی‌اند. آن قدر عظیم‌ و قدرت‌مند‌ند که بافت زمان-فضا را به هم می‌ریزند، یعنی جهان هستی و نور موجود در آن را خم می‌کنند.

به خاطر وجود پدیده‌ای به نام «لنزوارگی» جاذبه‌ای سطح فضا، از این خاصیت به عنوان چیزی شبیه ذره‌بین می‌توان استفاده کرد. دانش‌مندان با استفاده از پردازش‌های پیچیده می‌توانند نور را بررسی کنند و از آن برای دیدن تصاویر «درشت‌نمایی شده» استفاده کنند.  

پژوهش‌گران توانسته‌اند از این روش برای مطالعه‌ اجسامی در طول موج‌های قابل رؤیت استفاده کنند. اما این پژوهش جدید، انقلابی در این عرصه است؛ زیرا تا کنون از این روش برای بررسی باند پرتو ایکس در طیف الکترومغناطیسی استفاده نکرده بودند، و این کاری است دشوار که برای برخی محال می‌نمود.

بی‌لیس گفت: «وقتی می‌خواهیم منبع پرتو ایکس واقع در پشت خوشه‌ای را ببینیم، مثل این است که بخواهیم نور شمعی را در کنار نور بسیار شدیدی رؤیت کنیم. می‌دانستیم که اندازه‌گیری این نور کار چالش‌برانگیزی است».

پژوهش‌گران برای غلبه بر این مشکل، از رصدخانه‌ پرتو ایکس چاندرا که متعلق به ناسا است، استفاده کردند. تلسکوپ این رصدخانه یکی از قوی‌ترین تلسکوپ‌های پرتو ایکس در جهان است. آنان با استفاده از این تلسکوپ سرانجام توانستند اعماق جهان هستی را ببینند و حتی کهکشان‌های نوزاد را هم تماشا کنند.

بی‌لیس می‌گوید: «ما داریم تصویر این کهکشان را درست در مرحله‌ای که ستارگان بسیار جوانی دارد، می‌بینیم، و این باعث می‌شود که این تصاویر خیلی به دردمان بخورد. هر کهکشانی روزی از همین نقطه آغاز شده است، ولی از این نوع کهکشان‌ها در همسایگی ما دیگر زیاد وجود ندارد. حالا دیگر می‌توانیم در زمان به عقب برویم، جهان دوردست را ببینیم و کهکشان‌هایی را ببینیم که در مرحله‌ آغازین عمرشان هستند. حالا می‌توانیم تفاوت نحوه‌ تشکیل ستارگان در آن‌جاها را ببینیم».

https://www.independent.co.uk