دفتر مطبوعاتی نخست‌وزیری سریلانکا اعلام کرد که گوتابایا راجاپاکسا، رئیس جمهوری این کشور، طبق اعلام قبلی، از سمتش استعفا خواهد داد. نخست‌وزیر این کشور نیز از آمادگی خود برای کناره‌گیری از سمتش خبر داده است.

در روزهای گذشته انتشار تصاویری از اعتراض، شورش، و تسخیر اقامتگاه‌ رئیس جمهوری سریلانکا با هجوم تظاهرات‌کنندگان، با واکنش‌های مختلفی همراه شده است. اما چرا این کشور دچار آشفتگی شد؟ چرا مردم سریلانکا خواهان برکناری دولت‌ شده‌اند؟ مشکلات و خواسته‌های اصلی آن‌ها چیست؟

به گزارش اسوشیتدپرس، آنچه در این کشور جزیره‌ای ۲۲ میلیون نفری در جنوب آسیا در حال رخ دادن است، صرفا یک بحران مالی معمولی، و وضعیتی نیست که در کشورهای در حال توسعه مشاهده می‌شود و تجربه‌های مشابهی از آن وجود دارد. وضعیت کنونی سریلانکا، گونه‌ای فروپاشی کامل اقتصادی است که مردم این کشور را برای خرید غذا، سوخت، و سایر ملزومات معمولی زندگی دچار مشکل کرده و در نهایت به ناآرامی و خشونت منجر شده است.

اسکات موریس، کارشناس ارشد مرکز توسعه جهانی در واشنگتن، درباره وضعیت اقتصادی سریلانکا و تاثیر آن بر مردم این کشور، هشدار می‌دهد که «با تداوم این شرایط، سریلانکا در آستانه یک بحران انسانی است.»

تا چند سال پیش اقتصاد سریلانکا به اندازه کافی در حال رشد بود و می‌توانست شغل و امنیت مالی برای بیشتر شهروندانش فراهم کند. با این حال، این کشور اکنون در وضعیت فروپاشی قرار دارد، به کمک‌های هند و دیگر کشورها وابسته است، و رهبران آن ناامیدانه تلاش می‌کنند با صندوق بین‌المللی پول درباره کمک مالی مذاکره کنند.

چنین بحران‌های اقتصادی بیشتر در کشورهای فقیرتر واقع در جنوب صحرای آفریقا، یا در افغانستان جنگ‌زده دیده می‌شود. هرچند در کشورهای با درآمد متوسط، مانند سریلانکا، نیز دچار شدن به بحران انسانی ناشی از وضعیت اقتصادی بی‌سابقه نیست، نادر است. نمونه‌‌وار، در یکی از موارد مشابه، شش میلیون ونزوئلایی از کشور نفت‌خیز خود گریخته‌اند تا خود را از بحران سیاسی به ظاهر پایان‌ناپذیری که اقتصاد را این کشور را ویران کرده است، نجات دهند.

چرا وضعیت سریلانکا بحرانی شد؟

سریلانکا با بدترین رکود اقتصادی خود از زمان استقلال یافتن از بریتانیا در سال ۱۹۴۸ مواجه شده است. بحران این کشور بیش از هر چیز نتیجه سوء‌مدیریت اقتصادی و فساد گسترده است، اما پس از همه‌گیری کووید-۱۹ نیز صنعت مهم گردشگری این کشور رو به ویرانی رفت. بحران کرونا همچنین باعث اختلال در جریان ارسال پول‌هایی شد که سریلانکایی‌های خارج از کشور ارسال می‌کردند.

در سال ۲۰۱۹ بدهی‌های بزرگی برای دولت سریلانکا به بار آمد. در همین حال، کاهش مالیات‌ها، درست در زمانی که کووید-۱۹ مانع ورود گردشگران شد، به خزانه‌داری این کشور ضربه بزرگی وارد کرد.

پس از کرونا نیز کشورهای‌ اروپایی، استرالیا، و ایالات متحده به شهروندان خود توصیه کردند که به ‌دلیل وضعیت اقتصادی رو به وخامت سریلانکا، به این کشور سفر نکنند و شمار گردشگران از سایر کشورها نیز محدود بوده است.

رفته‌رفته ذخایر ارز خارجی به شدت کاهش یافت و باعث شد که سریلانکا قادر به پرداخت هزینه واردات نباشد و ارز این کشور، روپیه، با کاهش ارزش شدیدی مواجه شود.
در نتیجه این وضعیت، واردات سوخت به سریلانکا بسیار کاهش یافت و مردم این کشور، به ویژه قشر فقیر آن، از دسترسی به تامین سوخت مورد نیاز برای پخت‌وپز یا رانندگی محروم شدند.

سریلانکایی‌ها برای به دست آوردن بنزین، روزها منتظر می‌مانند و گاهی درنهایت دست خالی به خانه برمی‌گردند. بر اساس برخی از گزارش‌ها، دست‌کم ۱۶ نفر تاکنون در صف‌های انتظار برای دریافت بنزین، جان خود را از دست داده‌اند. یکی از آن‌ها مرد ۶۳ ساله‌ای بود که پیکر بی‌جانش در وسیله نقلیه خود در حومه کلمبو پیدا شد. برخی از کسانی که نمی‌توانند سوخت تهیه کنند، خودرو‌های خود را رها کرده‌اند و برای رفت و آمد به دوچرخه یا وسایل حمل و نقل عمومی متوسل شده‌اند.

دولت برای مواجهه با این بحران، مدارس و برخی از دانشگاه‌ها را تعطیل کرده است و به کارمندان دولت مرخصی‌های درازمدت می‌دهد.

بر اساس آمارهای منتشرشده از سوی دولت سریلانکا، تورم قیمت مواد غذایی به ۵۷ درصد رسیده است و ۷۰درصد از خانوارهای سریلانکا که ماه گذشته یونیسف وضعیت آنان را بررسی کرد، کاهش مصرف مواد غذایی را گزارش کرده‌اند.

بسیاری از خانواده‌ها به کمک‌های دولتی و خیریه‌ها متکی شده‌اند. مردم فقیرتر که قادر به یافتن گاز برای آشپزی نیستند، به اجاق‌های نفتی رو آورده‌اند یا روی آتش آشپزی می‌کنند. خانواده‌های مرفه می‌توانند از اجاق‌های برقی استفاده کنند، اما بیشتر سریلانکایی‌ها نمی‌توانند چنین اجاق‌هایی را تهیه کنند یا از عهده پرداخت قبض برق برآیند.

تظاهرات سریلانکایی‌های خشمگین

سریلانکایی‌ها که از کمبود سوخت خشمگین شده‌اند، تظاهراتی را به راه انداختند و در ادامه، جاده‌ها را مسدود کردند و با پلیس درگیر شدند. پلیس به آنان حمله کرد، اما نتوانست مانع جمعیت عظیم معترض شود.

بحران اقتصادی سریلانکا نه تنها مردم فقیر را برآشفته است، بلکه ضربه کوبنده‌ای به طبقه متوسط وارد کرده است که طبق برخی تخمین‌ها، حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از جمعیت شهری این کشور را تشکیل ‌می‌دهند.

بسیاری از مردم سریلانکا خانواده راجاپاکسا، خانواده مسلط سیاسی در کشور، را مسئول این فاجعه می‌دانند. در پاسخ به اعتراض‌های مردم، راجاپاکساهای سرشناس، از جمله ماهیندا راجاپاکسا، نخست‌وزیر سابق، و باسیل راجاپاکسا، وزیر دارایی سابق، استعفا داده‌اند. روز دوشنبه، ۱۱ ژوئیه (۲۰ تیر ۱۴۰۱)، گوتابایا راجاپاکسا، رئیس ‌جمهوری سریلانکا، رسما به رانیل ویکرم‌سینگ، نخست‌وزیر، اعلام کرد که از سمت خود کناره‌گیری خواهد کرد.

معترضانی که خواستار کناره‌گیری رئیس جمهوری بودند، بیش از دو ماه در مقابل دفتر او در کلمبو، بزرگ‌ترین شهر این کشور، اردو زده بودند. با این حال، آن‌ها می‌گویند که استعفا کافی نیست. به گفته یکی از معترضان، «آن‌ها نمی‌توانند به راحتی فرار کنند. باید مسئولیت این بحران را بپذیرند و مجازات شوند.»