چهار ماه پس از تعلیق مذاکرات وین برای احیای برجام کمال خرازی، مشاور ارشد علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در گفت‌و‌گو با الجزیره به‌طور تلویحی از حفظ وضع موضوع سخن گفت و این پرسش را مطرح کرد که «باید دید برجام چه منافعی برای ایران دارد؟»

گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حاکی از پیشرفت سریع برنامه‌های غنی‌سازی در ایران و افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده با خلوص بالا است. اتحادیه اروپا نیز بر این باور است که باتوجه به سرعت فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، فرصت توافق اندک است.

اما باوجود اینکه گفته می‌شد توافق هسته‌ای در دسترس است، به‌نظر می‌رسد مقامات تهران برای مذاکره جدی و توافق عجله‌ای ندارند. 

رییس شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به مدت باقی‌مانده از دوره ریاست‌جمهوری بایدن گفت: «در این دو سالی که باقی مانده است اگر ما اقدامی انجام دهیم که این روند اقتصادی فعلی کشور کند شود و به هم بخورد و دوباره تلاطمی ایجاد شود، این سوال جدی مطرح خواهد شد که حقیقتا مصلحت ایران در چیست!»

مشاور عی خامنه‌ای افزود: «این سوال به طور جدی در ایران وجود دارد و بنابراین ما عجله‌ای نداریم. اگر آمریکایی ها به برجام برگردند و تحریم‌هایی که بعد از خروج  برقرار کردند را لغو کنند، ما هم دوباره تعهداتمان را انجام می‌دهیم و به وضع اول بازمی‌گردیم.»

مذاکرات بازگشت به برجام که برای یک سال پس از تشکیل دولت جو بایدن بین ایران، اروپا، روسیه، چین و با حضور غیرمستقیم نمایندگان آمریکا جریان داشت، در نیمه اسفندماه پس از حمله روسیه به اوکراین متوقف شد. دور دیگری از مذاکرات که با چارچوبی جدید ماه گذشته در قطر انجام شد نیز تا کنون پیشرفت ملموسی نداشته است.

برخی در غرب ادعا می‌کنند اختلافات داخلی در ایران مانع تصمیم‌گیری درباره بازگشت به تعهدات در برجام و توافق شده است و برخی دیگر نیز همچنان می‌گویند فرصت برای توافق وجود دارد.

اما اظهارات کمال خرازی نشان می‌دهد که دست‌کم در مورد نخست، واقعیت‌های موجود در ایران با تعبیر غرب از اختلافات داخلی همخوانی ندارد.

خرازی که برای ۱۶ سال وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران بود و در همه سال‌های پس از آن در ارتباط نزدیک با خامنه‌ای قرار داشته است، با ابراز تردید درباره اینکه امضا برجام تحول اقتصادی بزرگی ایجاد کند، گفت: «این نگرش در حال شکل‌گیری است که هرچه بود، در همین مرحله بماند.»

نگرانی از محقق نشدن منافع اقتصادی توافق، نظیر آنچه که پس از اجرای برجام اتفاق افتاد، مقامات تهران را بر آن داشت تا در دور جدید گفت‌و‌گو‌ها بر تضمین همکاری‌های اقتصادی بین‌المللی پس از امضا توافق تاکید کنند.

رهبر جمهوری اسلامی این توصیه و تاکید بر تضمین خارج نشدن دوباره آمریکا از برجام را پیش از آغاز دور جدید مذاکرات مطرح کرد. اما از آنجایی که کنترل شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ خارجی در اختیار دولت‌های آمریکایی و اروپایی نیست، تضمین همکاری آنها با جمهوری اسلامی نیز خارج از محدوده اختیارات این دولت‌ها است.

از همین رو اقتصاد مقاومتی از مدت‌ها قبل در دستور کار بخش‌های مختلف در جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.

به گزارش ایسنا، خرازی در این زمینه به الجزیره گفت: «در هر حال ما روندی را با عنوان روند اقتصاد مقاومتی در ایران آغاز کردیم،‌ اگر هم برجام امضا شود، گشایش‌های مختصری به‌وجود می‌آید.» خزاری گفت: «کمپانی‌های بزرگ غربی ملاحظات دیگری با خود آمریکایی‌ها دارند و آمریکایی‌ها هم با تحریم‌های مختلفی که وضع کرده‌اند به آن‌ها هشدار می‌دهند که اگر بخواهید به ایران نزدیک شوید روابط‌تان با ما به هم خواهد خورد.»

ایران در فهرست سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار دارد و حتی در صورت احیای برجام و تمایل شرکت‌های بین‌المللی به همکاری، این همکاری‌ها تحت تاثیر وجود نام ایران در این فهرست قرار می‌گیرد.

خرازی در بخش دیگری از مصاحبه با اشاره به تحریم سپاه گفت: «اگر بخواهیم مسائل اقتصادی ایران حل شود، شرکت‌های سپاه نباید در لیست تحریم قرار داشته باشند تا بتوانند آزادانه فعالیت کنند.»

تهران بارها درخواست حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت امور خارجه آمریکا را مطرح کرده است. اما بایدن در جریان سفر اخیر به خاورمیانه اعلام کرد که حتی به قیمت شکست برجام، سپاه را در فهرست سازمان‌های تروریستی حفظ می‌کند.

مشاور علی خامنه‌ای در بخش دیگری از اظهارات خود با اشاره به اینکه مدت زیادی از دوره ریاست‌جمهوری بایدن باقی نمانده است، گفت: «وضع آقای بایدن هم در آمریکا خوب نیست و احتمالا جمهوری‌خواهان روی کار خواهند آمد. با حضور آنها، احتمال اینکه آمریکا دوباره از برجام خارج شود، وجود دارد.»

نظرسنجی‌ها حاکی از افت شدید محبوبیت و مقبولیت جو بایدن است و بسیاری بر این باورند که او حتی در صورت نامزدی در انتخابات ۲۰۲۴، هیچ شانسی برای پیروزی ندارد.

خزاری درباره اهمیت تضمین تعهد ادامه‌دار به اجرای برجام گفت: «تضمین برجام سوال بسیار مهمی است، چه چیزی تضمین می‌کند که اگر آمریکایی‌ها به برجام برگشتند و ما هم بازگشتیم، این توافقات تداوم داشته باشد. هیچ تضمینی وجود ندارد و آمریکایی‌ها هم می‌گویند ما نمی‌توانیم از جانب دولت آینده آن را تضمین کنیم.»