جیوه بی‌امان بالا می‌رود. بریتانیایی‌ها آماده می‌شوند که این [گرما] را طاقت بیاورند. در حالی‌که پیش‌بینی می‌شود که دمای هوا در هفته آینده به ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد، اداره هواشناسی اولین هشدار «قرمز» خود را در مورد گرمای بیش از حد در قسمت‌هایی از انگلستان صادر کرده است.

توصیه اداره هواشناسی از این قرار است: زیر آفتاب نمانید، خانه‌تان را تا حد ممکن خنک نگه دارید (بستن پنجره‌ها در طول روز و باز کردن آن‌ها در شب که هوا خنک‌تر است، ممکن است مفید باشد) غذای سرد بخورید و مقدار زیادی آب بنوشید. اما وقتی هوا اینقدر گرم می‌شود، بی‌تردید بدن‌‌مان صدمه می‌بیند.

دمای خفقان‌آور نتیجه‌ای جز ایجاد ناراحتی برای بیشتر افراد ندارد، اما برای بعضی ممکن است کشنده باشد. موج گرمای سال ۲۰۲۰ نشان داد که آب‌وهوای خیلی گرم می‌تواند کشنده باشد.

ارقام رسمی نشان دادند که در آن سال در انگلستان دو هزار و ۵۵۶ نفر جان خود را به‌دلیل موج گرما از دست دادند. این بالاترین رقم ثبت‌شده از زمانی بود که دو هزار ۲۳۴ نفر جان خود را به‌دنبال موج گرمای سراسری اروپای در سال ۲۰۰۳ در انگلستان از دست دادند و در پی آن، دولت برنامه‌ای برای مدیریت اثرات بهداشتی دمای هوای گرم اجرا کرد. طی موج هوای گرم سال ۲۰۰۳، بیش از ۲۷ هزار نفر در اروپا جان خود را به‌دلیل گرما از دست دادند.

خطر بزرگ‌تر، گرمازدگی یا آفتاب‌زدگی است، یعنی وضعیت پیشرفته تب بالا در اثر گرمازدگی (hyperthermia) -- که نباید آن را با تب بالا در اثر سرمای شدید (hypothermia) اشتباه گرفت--. این یک بیماری جدی است که در آن بدن گرما را بیش از آنچه قادر به دفعش باشد، تولید یا جذب می‌کند.

سازوکار تنظیم گرما تحت فشار قرار می‌گیرد و قادر نیست به‌ گونه‌ای موثر با گرما برخورد کند. در نتیجه، دمای بدن به طرز کنترل‌ناپذیری بالا می‌رود. این یک وضعیت اضطراری پزشکی است که نیاز به درمان فوری بیمارستانی دارد.

مهم‌ترین روش تنظیم دما[ی بدن]، از طریق تعریق - عرق کردن است. عرقی که از روی پوست بخار می‌شود، بدن را خنک می‌کند و آن را از گرمای زیاد می‌رهاند.

ورزشکاران مقدار زیادی عرق می‌کنند، چندین لیتر در روز - [بر فرض] در جریان دوچرخه‌سواری در مسابقات تور دو فرانس که این هفته وارد مراحل پایانی‌اش می‌شود- که باید با مصرف مقدار زیادی مایعات در عصر همان روز جایگزین شود.

چالش مشابهی نیز - [برای حفظ تناسب] مایعات دریافتی [بدن] - در مورد افرادی که در حال ورزش نیستند (non-sporting population)، در موج گرما وجود دارد. این موضوع برای کودکان، افراد مسن و بیمار و برای کسانی که عادت به نوشیدن مقدار زیادی مایعات ندارند، مشکل ایجاد می‌کند.

همان‌طور که برای بعضی از دوچرخه‌سواران در تور پیش آمد، ورزشکاران ممکن است دچار انقباض‌های [دردناک] شکمی شوند، زیرا باید مقدار زیادی مایعات جذب کنند. اگر مایعات کافی مصرف نشود، بدن بی‌آب می‌شود و سرانجام قادر به تولید عرق نیست. به محض اینکه این روش کاهش گرما متوقف شود، دمای محوری بدن به‌سرعت شروع به بالا رفتن می‌کند.

نشانه‌های گرمازدگی چیست؟

اولین نشانه گرمازدگی، بی‌حالی [ناشی] از گرما است؛ حالتی که با آشفتگی ذهن، گرفتگی ماهیچه‌ها و اغلب حال تهوع یا استفراغ همراه است. در این مرحله، فرد گرمازده ممکن است هنوز مقدار زیادی عرق کند، اما در صورتی که اقدامی سریع برای خنک کردن بدن صورت نگیرد، دمای آن احتمالا بالا می‌رود و به گرمازدگی کامل منجر می‌شود.

دمای طبیعی بدن ۳۶.۸ سانتی‌گراد (۹۸.۴ درجه فارنهایت) است. کمی تغییر در بالا پایین شدن [دمای بدن] ممکن است پیامدهای جدی داشته باشد. دمای ۳۹ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد تب جدی به حساب می‌آید و بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد (۱۰۴ درجه فارنهایت) خطر مرگ دارد. کودکی که در حالت معمول مستعد صرع نیست، ممکن است در این مرحله دچار حمله صرع شود. در دمای ۴۵ درجه سانتی‌گراد (۱۱۳ درجه فارنهایت) مرگ نزدیک است.

با بالا رفتن دمای بدن، قربانیان [گرمازدگی] دچار آشفتگی ذهنی بیشتری می‌شوند و ممکن است مست به نظر برسند. آن‌ها ممکن است به دلیل کاهش فشار خون در اثر کم‌‌آبی، دچار سرگیجه شوند یا غش کنند. افت فشار خون، ضربان قلب و تنفس را بالا می‌برد، زیرا بدن سعی دارد میزان اکسیژن دریافتی خود را ثابت نگه دارد. رگ‌های خونی نزدیک به پوست گشاد می‌شوند تا دفع گرما را افزایش دهند و پوست سرخ می‌شود. اندام‌های انتهایی بدن - دست‌ها و پاها- تحت فشار رگ‌های گشادشده، ورم می‌کنند.

با این حال، اگر بی‌حالی در اثر گرما وخیم‌تر شود و فشار خون همچنان افت کند، رگ‌ها منقبض می‌شوند و فرد رنگ‌پریده می‌شود.

افرادی که به دلیل گرمای زیاد دچار تب گرمازدگی شده‌اند، مانند وقتی که در اثر بیماری تب می‌کنند، ممکن است یک لحظه نفس‌نفس بزنند و لحظه‌ای دیگر لرز کنند. کم‌آبی حاد ممکن است به کوری موقت منجر شود و دست‌آخر به بیهوشی و اغما بینجامد.

با اینکه افراد آسیب‌پذیر و ضعیف در معرض خطر بزرگ‌تری قرار دارند، جوان‌ها و افراد تندرست هم ممکن است از پای درآیند. مرگ ومیرهایی در میان سربازان جوانی رخ داده است که به دلیل برنامه‌های تنبیهی ورزشی دچار گرمازدگی شده‌اند و جان باخته‌اند. به نظر می‌رسد که دلیلش این باشد که تمرین‌های خود را با لباس رزم کامل انجام داده‌اند که باعث شده است جلو بخار شدن عرق را بگیرد و به این ترتیب، نگذارد بدن خنک شود. با اینکه آب زیادی نوشیده و دچار کم‌‌آبی نشده بودند، تعریق‌شان وظیفه خود را انجام نداده بود.

درس حاصل از این فاجعه‌ها این است که تمرین پرتنش در هوای داغ باید فقط با لباس سبک و گشاد انجام شود تا اجازه دهد عرق بخار شود.

چطور می‌توانید از گرمازدگی جلوگیری کنید؟

فردی را که از گرما بی‌حال شده است، باید به جای روبسته خنک یا سایه منتقل کرد، لباس‌هایش را باز کرد یا از تنش درآورد، و با آب سرد او را شست‌وشو داد تا دمای بدنش پایین بیاید. باید به آن‌ها آب داد تا بنوشند، اما نباید الکل، قهوه یا چای به آن‌ها داده شود.

عقل سلیم می‌گوید بهتر است از گرمازدگی دوری شود.

با کلاه می‌شود جلو آفتاب را گرفت، لباس سبک، گشاد و راحت باعث می‌شود عرق بخار شود، و دوری جستن از آفتاب نیمروز خطر گرمازدگی و نیز آفتاب‌سوختگی را به حداقل می‌رساند. باید در هوای داغ از ورزش  شدید اجتناب کرد؛ مگر کسانی که تعلیم دیده‌اند یا به آن عادت دارند.

تنها کار بسیار مهمی که باید انجام شود، نوشیدن مقدار زیادی مایعات است تا جایگزین مقداری شود که با عرق دفع شده است. تشنگی راهنمای قابل اطمینانی برای کم‌آبی نیست؛ نشانه بهتر، رنگ ادرار است. ادرار باید زرد کمرنگ یا کاهی باشد - زرد تیره نشانه کم‌‌‌آبی است.

آب بهترین نوشیدنی است. از الکل، قهوه و چای باید پرهیز کرد زیرا آن‌ها ادرارآورند (تولید ادرار را تحریک می‌کنند) و در نتیجه کم‌آبی می‌آورند.

نوشیدنی‌های «ایزوتونیک» (نوشابه‌های ورزشی-Isotonic) هم برای حفظ الکترولیت‌های از دست‌رفته در اثر عرق خوبند. جایگزینی خوب برای یک محصول تجاری [ایزوتونیک]، یک شیشه دو لیتری کوکا‌کولا یا دیگر نوشابه‌های کربناتی با افزودن نصف قاشق چایخوری نمک است.

موج گرما چگونه بر دیگر مشکلات سلامتی تاثیر می‌گذارد؟

موج گرما می‌تواند به افزایش لایه اوزون منجر شود.

اوزون با اثر آفتاب بر آلودگی وسایل نقلیه تولید می‌شود- و تهدید ویژه‌ای برای مبتلایان به آسم است که هر سال تا ۷۰ هزار مورد از حمله‌های جدی یا مرگ‌آور، و ۱۵۰۰ مورد مرگ و میر را باعث می‌شود.

هوای داغ همچنین خطر سرطان پوست را برای کسانی که برهنه زیر آفتاب می‌خوابند، به همراه دارد. هر سال حدود ۵۰ هزار نفر در بریتانیا دچار سرطان پوست می‌شوند- هرچند، بیشتر آن‌ها می‌توانند با موفقیت درمان شوند.

حدود شش هزار نفر دچار ملانوما، جدی‌ترین نوع سرطان پوست، می‌شوند و حدود ۱۵۰۰ نفر از آن‌ها می‌میرند. در دهه‌های اخیر مرگ و میر در اثر ملانوما هر ۱۰ تا ۲۰ سال دو برابر شده است که نشان‌دهنده عشق بریتانیایی‌ها به آفتاب است.

آفتاب‌سوختگی شدید- مخصوصا قبل از ۱۵ سالگی - بزرگ‌ترین خطر را برای [دچار شدن به] ملانوما دارد. بیشترین مورد ابتلا در میان اسکاتلندی‌ها اتفاق می‌افتد که پوست روشن شان آن‌ها را در معرض خطر آفتاب سوختگی زیر آسمان شمالی قرار می‌دهد.

مشکلات سوختن: گرمای بیش از حد چگونه بر بدن تاثیر می‌گذارد

سر: نشانه‌های بی‌حالی در اثر گرما شامل آشفتگی ذهنی، سردرد و گاهی رفتار خشونت‌آمیز می‌شود.

افراد مبتلا ممکن است مست به نظر برسند، سرگیجه داشته باشند یا غش کنند، زیرا فشار خون به دلیل بی‌آبی افت می‌کند.

زیر بغل: سازوکاری اصلی که بدن از آن برای کنترل دما استفاده می‌کند، تعریق است. اثر خنک‌کننده تبخیر عرق از پوست، بدن را از گرمای بیش از حد رها می‌کند. ورزشکاران در یک روز داغ ممکن است چندین لیتر [مایعات بدن] از دست بدهند.

دهان: نوشیدن مقدار زیادی مایعات تنها و مهم‌ترین کار برای محافظت در مقابل بی‌حالی در اثر گرما است.

آب، نوشیدنی‌های غیرالکلی یا نوشابه‌های ورزشی، بهترین [مایعات] است - از الکل، چای و قهوه باید پرهیز کرد.

پوست: پوست گرما را جذب می‌کند و در مقابل سوختن در اثر آفتاب آسیب‌پذیر است که ممکن است موجب سرطان شود. ماندن در سایه، پوشیدن لباس‌های سبک، و پرهیز از بیرون رفتن در گرم‌ترین موقع روز، خطر فشار گرما را کاهش می‌دهد.

پاها و دست‌ها: رگ‌های خونی نزدیک سطح پوست در اندام‌های انتهایی گشاد می‌شوند تا به از دست دادن گرما کمک کنند.

این امر باعث می‌شود که پوست سرخ شود و دست‌ها و پاها ورم کنند و درآوردن حلقه از انگشتان سخت شود.

اندام‌های تناسلی: دقیق‌ترین نشانه کم‌آبی، رنگ ادرار است. ادرار باید زرد روشن یا کاهی باشد. رنگ زرد تیره به معنای این است که باید آب بیشتری نوشید- اما نباید الکل، قهوه و چای نوشید، زیرا این‌ها ادرارآورند (تولید ادرار می‌کنند) و کم‌آبی را افزایش می‌دهند.

(این مقاله نخست در سال ۲۰۰۶ منتشر شده و در ژوییه ۲۰۲۲ به‌روزرسانی شده است)