جاستین ترودو، نخست‌وزیر لیبرال کانادا، دوشنبه شب در حالی در مونترال نزد هواداران حزبش سخنرانی کرد که معلوم بود نفس راحتی کشیده است. او چهار سال پیش موفق به پیروزی خیره‌کننده با بیش از ۲۰ درصد افزایش آرا شده بود و در چند سال گذشته هدف استراتژیست‌های حزبش پیروزی مجدد و ادامه دولت او بود. اما کارزار دشوار انتخاباتی باعث شد، همین نتیجه کنونی نیز برای لیبرال‌ها غنیمت باشد. این حزب در چند ناحیه مثل شرق کانادا و ایالت فرانسوی‌زبان کبک با ریزش جدی آرا روبرو شد اما نهایتا با کسب ۱۵۶ از ۳۳۸ کرسی مجلس کانادا، اول شد. در نتیجه ترودو موفق به کسب اکثریت کرسی‌ها نشد و حالا باید دولتی تشکیل دهد که در فرهنگ پارلمانی «دولت اقلیت» نامیده می‌شود؛ یعنی دولتی که تنها تا زمانی پابرجا است که حداقل چهارده نماینده غیرلیبرال به آن رای اعتماد دهند. هر زمان که تمام سایر احزاب مجلس تصمیم بگیرند، دولت اقلیت سرنگون می‌شود و کشور عازم انتخابات مجدد می‌شود. البته ترودو در ضمن می‌تواند با یکی از سایر احزاب ائتلاف رسمی تشکیل دهد و در نتیجه اعضایی از آن‌ها را وارد کابینه کند. اما این کار در تاریخ کانادا بی‌سابقه است و منابعی در حزب لیبرال به «ایندیپندنت فارسی» گفتند لیبرال‌ها به هیچ وجه چنین قصدی ندارند.

حزب محافظه‌کار کانادا به رهبری اندرو شیر از ایالت ساسکاچوان موفق به شکست ترودو نشد، اما آرای خود را چند درصد افزایش داد و در چند منطقه کشور از لیبرال‌ها پیشی گرفت. این حزب در واقع با کسب ۳۴.۴ درصد آرا بیشترین تعداد رای را به خود اختصاص داد اما به علت نوع نظام پارلمانی کشور تنها ۱۲۲ کرسی گرفت در حالی که لیبرال‌ها با ۳۳/۱ درصد آرا موفق به کسب ۱۵۶ کرسی شدند. لیبرال‌ها در دو ایالت ساسکاچوان و آلبرتا تنها دو نماینده داشتند (به ترتیب، رالف گودیل، وزیر امنیت عمومی و آمارجیت سوهی، وزیر منابع طبیعی). در انتخابات امشب، هر دوی آن‌ها شکست خوردند و حذف شدند تا حزب لیبرال بار دیگر هیچ نماینده‌ای در این ایالت‌های مهم کشور نداشته باشد. با این حال این شب نه تنها به عنوان شکست محافظه‌کاران که به عنوان شکست راست‌گرایی در کانادا به یاد خواهد ماند. آقای شیر مثل رهبر قبلی محافظه‌کاران، استفن هارپر، از جناح راست حزبش بود و به اعتقاد کارشناسان برملا شدن دیدگاه‌های راست‌گرایانه‌اش در مواردی مثل سقط جنین و ازدواج هم‌جنس‌گرایان به آرای این حزب لطمه زد. نکته دیگر این‌که «حزب مردم کانادا» که به رهبری ماکسیم برنیه، وزیر خارجه سابق دولت هارپر، با انشعاب از محافظه‌کاران تشکیل شده بود و راست‌گراترین گزینه جدی به حساب می‌آمد با شکستی سهمگین روبرو شد. آقای برنیه بعد از بیش از ۱۳ سال حضور در مجلس کرسی خود را از دست داد و حزبش به زحمت به ۱ درصد رای در کل کشور رسید.

حزب چپ‌گرای «نیودموکرات» (یا ان دی پی) به رهبری جاگمیت سینگ موفق به کسب تنها ۲۴ کرسی شد که به معنی از دست دادن پانزده کرسی است. این در نگاه اول شاید نتیجه‌ای بد به نظر برسد، اما واقعیت این‌جا است که خیلی هواداران حزب از این نتیجه راضی هستند چرا که آقای سینگ موفق شد در چند هفته آخر کارزار خود را به یکی از محبوب‌ترین سیاستمداران کشور بدل کند و مگرنه شکستی بدتر در انتظار این حزب می‌بود. آرای ان دی پی تنها کمی کم‌تر از انتخابات قبلی است (حدود ۱۶ به جای ۱۹ درصد) اما در نهایت این حزب با همان مشکل همیشگی تاریخی خود روبرو است: رای‌دهندگان بسیاری از ترس به قدرت رسیدن محافظه‌کاران به لیبرال‌ها رای می‌دهند و به این حزب به عنوان گزینه‌ای جدی نگاه نمی‌کنند حتی زمانی که با برنامه‌های آن بیش از هر حزب دیگری موافقند. آقای سینگ تبار پنجابی و مذهب سیک دارد و مطابق مذهب خود، عمامه به سر می‌کند؛ چهره‌ای که برای خیلی کانادایی‌ها کمتر آشنا بود. او اولین رهبر غیرسفیدپوست حزبی فدرال در کانادا است و از این رو کارزار انتخاباتی‌اش در تاریخ کانادا ثبت خواهد شد.

سینگ در سخنرانی پیروزی خود در برنابی، از حومه‌های ونکوور در غرب کشور، وعده داد که حزبش «نقشی سازنده» در مجلس جدید بازی می‌کند و به ترودو گفت که قصدش پیش بردن «اولویت‌های مردم» است. از جمله موفقیت‌های آقای سینگ این بود که نشان دهد حزبش پلاتفرمی جدی در زمینه محیط زیست دارد. او وعده بودجه‌ای ۱۵ میلیون دلاری برای مقابله با تغییرات اقلیمی را داده بود و این‌گونه هم از لیبرال‌ها رای گرفت هم از حزب سبز.

حزب سبز برای چهارمین انتخابات پیاپی با رهبری الیزابت می وارد کارزار می‌شد. خانم می ۶۵ ساله قبلا تنها نماینده حزبش در مجلس بود، اما سبزها این‌بار توانستند به دو کرسی دیگر هم دست پیدا کنند. توجه روزافزون به محیط زیست باعث شده بود امید سبزها تا کسب هفت کرسی هم باشد اما این حزب در نهایت باید به همین سه کرسی اکتفا کند گرچه موفق شد آرایش را تقریبا دو برابر کند و به بیش از شش درصد برساند. خانم می‌ گفت: «نکته مهم این است که به شیوه‌ای جدی به مساله وضعیت اضطراری اقلیمی بپردازیم.»

ایالت فرانسوی‌زبان کبک سال‌ها است که از یک انتخابات تا انتخابات بعدی از این‌رو به آن‌رو می‌شود. این‌بار نیز حزب جدایی‌طلبِ «بلوک کبک» که هشت سال قبل تقریبا تمام کرسی‌های خود را از دست داده بود با رستاخیز دوباره در این ایالت با اختلاف بسیار اول شد. این حزب به رهبری ایو فرانسوا بلانشه ۳۲ کرسی را به دست آورد. طرفداران حزب در مراسم جشن‌ خود فریاد می‌زدند «ما کشور می‌خواهیم!» و رهبرشان گفت «من هم همین‌طور!» اما فورا اضافه کرد: «این‌دفعه تحقق استقلال جزو ماموریت ما نیست.» آخرین‌بار که همه‌پرسی برای جدایی در کبک انجام شد بیست و چهار سال پیش بود و ۴۹/۴۲ درصد مردم رای به جدایی دادند — یعنی کبک تنها نیم‌درصد تا استقلال فاصله داشت. در سال‌های اخیر اما حتی جدایی‌طلبان کبک هم لزوما خواهان قدم به سوی برگزاری همه‌پرسی مجدد نیستند.

پیروزی ایرانیان

علی احساسی و مجید جوهری، دو نماینده ایرانی‌تبار مجلس کانادا، هر دو پیروز شدند تا شمار ایرانی‌های حاضر در اتاوا کاهش نیابد. آقای احساسی و جوهری هر دو نماینده حزب لیبرال هستند و از دو حوزه همسایه می‌آیند:‌ احساسی نماینده حوزه ویلودیل در شمال تورنتو است و جوهری نماینده حوزه ریچموند هیل، شهر ایرانی‌نشینی که همسایه شمالی تورنتو و در واقع از حومه‌های آن است. سیاست ایران نیز امسال به طرزی بی‌سابقه بر انتخابات کانادا تاثیر گذاشت. آقای جوهری از سوی بعضی منتقدینش به ارتباط با جمهوری اسلامی متهم شده بود تا جایی که رضا مریدی، نماینده سابق ریچموندهیل در مجلس ایالتی و وزیر سابق دولت ایالتی انتاریو از حزب لیبرال، رسما اعلام کند که در «ریچموند هیل» از کاستاس منه‌گاکیس، رقیب محافظه‌کار آقای جوهری، حمایت می‌کند. یعنی مریدی حاضر شد از حزب مخالف خودش حمایت کند، اما به جوهری رای ندهد و در عین حال در ویلودیل از احساسی حمایت کرد. همین باعث شد موضوع انتخاب آقای جوهری مورد توجه توئیتر فارسی هم باشد و کاربران بیرون از کانادا له و علیه او موضع بگیرند. جوهری البته شب سختی را داشت و تنها در ساعاتی پس از بامداد بود که پیروزی‌اش تایید شد؛ آن هم پیروزیِ بسیار نزدیک با اختلاف تنها ۱۱۲ رای. احساسی در ویلودیل با ۴۹/۱ درصد آرا پیروز شد که نسبت به ۵۳/۴ درصد انتخابات قبلی کاهش محسوب می‌شد. در این حوزه البته آرای محافظه‌کاران هم کاهش داشت اما آرای ان دی پی، که در انتخابات قبلی با حضور نامزد ایرانی‌تبار،‌ پویان طبسی‌نژاد، تنها هفت درصد گرفته بود، این بار به ۹/۲ درصد افزایش یافت.

ترودو در راه پدر؟

نتیجه انتخابات دوشنبه‌ شب کانادا را به نوعی می‌توان تکرار تاریخ نامید. در سال ۱۹۷۲، پی‌یر الیوت ترودو،‌ چهار سال پس از پیروزی خیره‌کننده و تاریخی خود در سال ۱۹۶۸ با کاهش آرا مواجه شد و مجبور شد دولت اقلیتی با حمایت حزب چپ‌گرای‌ «ان دی پی» تشکیل دهد. در آن زمان البته «حزب محافظه‌کار» هم «حزب محافظه‌کار مترقی»‌ نام داشت و به رهبری رابرت استنفیلد مشابه حزب امثال هارپر و شیر نبود. ترودو دو سال با همکاری «ان دی پی» (اما بدون ائتلاف رسمی)‌ دولتش را پیش برد تا سال ۱۹۷۴ دوباره پیروز شود و دولت اکثریت تشکیل دهد.

رمز موفقیت ترودوی پدر در آن دو سال این بود که برنامه مشترک سوسیال دموکراتی را با «ان دی پی» پیش بردند. در واقع او اصلاحات مترقی را که در نظر داشت جوری در همکاری با حزب چپ‌گرا پیش برد که شاید حتی اگر دولت اکثریت تشکیل داده بود بعضی از این اقدامات با مخالفت جناح راست حزب لیبرال روبرو می‌شدند و عملی نمی‌شدند. این البته هنر دیوید لوئیس، رهبر وقت ان دی پی، هم بود که حفظ دولت لیبرال را منوط به تصویب سیاست‌های سوسیال دموکرات کرد.

حالا باید جاستین ترودو برای حفظ دولت اقلیت خود چگونه با سایر احزاب تا می‌کند. نخست‌وزیر لیبرال ضربه‌های بسیاری خورده است: افتضاح مربوط به شرکت «اس ان اسی لاوالین» (که در مجلس جدید که کمیته‌های آن این‌بار در تسلط لیبرال‌ها نیستند می‌تواند دوباره مورد تحقیق قرار بگیرد)، عدم عمل به وعده‌هایی همچون اصلاح نظام انتخاباتی و معلوم شدن اقداماتی مشمئزکننده مثل سیاه کردن صورتش که عملی نژادپرستانه و مذموم شمرده می‌شود. او حالا اما فرصت این را دارد که با عمل به بعضی برنامه‌های مترقی «ان دی پی»‌ هم دولتش را حفظ کند و هم نامش را پاک کند.

پی‌یر الیوت ترودو نزد بسیاری از کانادایی‌ها، حتی اگر طرفدار حزب لیبرال نباشند، به عنوان چهره‌ای مثبت در تاریخ کشور به یاد آورده می‌شود؛ باید دید پسرش که با ۴۷ سال سن هنوز زمان بسیاری دارد چه میراثی از خود به جای خواهد گذاشت.