بهروز شیخ‌رودی، معاون محاسبات و پایش عملکرد شورای شهر تهران، خبر از کسری بودجه هفت هزار و ۱۲۰ میلیاردی شهرداری تهران داد. شهرداری تهران بخش زیادی از درآمدها و همچنین هزینه‌ها را به شورای شهر اعلام نکرده است. شیخ‌رودی در مورد این خلا مالی در شهرداری تهران به «اکوایران» گفت: «تراز درآمد هزینه شهرداری در سه ماهه نخست امسال همچنان با کسری بسته شده است، رقم ۷ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان کسری منابع آن‌قدر بزرگ هست که نشود انکارش کرد یا گفت که طبیعی است! در حقیقت شهرداری تهران در این سه ماهه هر ماه حداقل ۲ هزار و ۳۷۳ میلیارد تومان کسری را تجربه کرده است که این میزان کسری برابر با عدم تحقق ماهانه ۵۶ درصد منابع تکلیفی پیش‌بینی‌شده در بودجه است.»

شهرداری تهران از ۱۲ هزار و ۵۹۲ میلیارد تومان منابعی که باید در سه ماهه نخست سال کسب می‌کرد، گزارش تنها ۵ هزار و ۴۷۱ میلیارد تومانش را به شورای شهر اعلام کرده است.

منابع مالی شهرداری تهران در سه ماهه نخست از سه محل سهم مالیات بر ارزش افزوده، عوارض مازاد بر تراکم پایه مسکونی و عوارض ارزش افزوده طرح‌های عمران، توسعه شهری تامین شده است. این در حالی‌ است که زاکانی در ابتدای حضورش در شهرداری تهران مدعی شده بود که مخالف تراکم‌فروشی و ساخت‌وساز غیراصولی در تهران است. شهردار تهران اردیبهشت امسال در پاسخ به سوالی در خصوص تراکم‌فروشی در شهر تهران به‌عنوان منبع درآمد شهرداری، گفت: «ما تراکم‌فروشی نمی‌کنیم و آن را برای خود خط قرمز می‌دانیم. تا امروز نیز این کار را نکرده‌ایم اما رونق ساخت‌وساز را دنبال می‌کنیم. چرا که تهران دارای ۱۲ هکتار بافت ناپایدار است و اگر این ساخت‌و‌ساز و نوسازی انجام نشود تهران روی شهروندان آن آوار می‌شود.»

رونق ساخت‌وساز و نوسازی به این شکل تبدیل به نام دیگر تراکم‌فروشی شد تا شهرداری تهران، یکی از مهم‌ترین منابع مالی خود را کماکان حفظ کند. ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در برخی مناطق تهران برای حفظ امنیت و برخی دلایل مرتبط با شهرسازی ممنوع است، اما شهرداری تهران در ازای دریافت مبالغی به برخی افراد اجازه این ساخت‌وسازها را می‌دهد.

شیخ‌رودی با اشاره به رقم یک هزار و ۱۹۲ میلیارد تومانی که شهرداری تهران در سه ماهه نخست از محل عوارض مازاد بر تراکم پایه مسکونی یا همان مازاد تراکم کسب کرده است، گفت: «نمی‌دانم این رقم را باور کنیم یا آن ادعای آقای شهردار را که در تلویزیون گفتند به هیچ‌وجه تراکم‌فروشی در شهر تهران وجود ندارد! در هر صورت خوب است آقای شهردار توجه کنند که در سه ماهه نخست یک هزار و ۱۹۲ میلیارد تومان از منابع شهرداری تهران از محل مازاد تراکم و تراکم‌فروشی کسب شده است و این رقم تنها ۵۶ درصد رقم مصوب شورای ششم در بودجه برای سه ماهه نخست بوده است و شهرداری برای اینکه تراز درآمد و هزینه‌اش جور در می‌آمد باید در این سه ماهه ۲ هزار و ۱۰۱ میلیارد تومان تراکم می‌فروخت و استدلال ایشان درباره عدم وجود تراکم‌فروشی در تهران خیلی با واقعیت جور در نمی‌آید.»

درآمد شهرداری تهران از تبلیغات چقدر است؟

اما تراکم‌فروشی تنها بخشی از درآمد غیراصولی است که شهرداری تهران کسب کرده است. تبلیغات شهری یکی از پردرآمدترین حوزه‌های درآمدی شهرداری تهران به شمار می‌رود که همیشه اخبار مربوط به آن در هاله‌ای از ابهام بوده است. در موارد اعلامی درآمد شهرداری تهران اشاره‌ای به مسئله تبلیغات شهری نشده است.

همچنین هیچ آمار و اطلاعات دقیقی در مورد درآمد شهرداری از تابلوهای شهری در تهران وجود ندارد. بخش زیادی از این تابلوهای شهری بین شرکت‌های تبلیغاتی مختلف در تهران تقسیم شده است و این شرکت‌ها با پرداخت مبلغی به‌صورت سالانه اجازه اجاره این تابلوهای تبلیغاتی در شهر تهران را در اختیار دارند. سازمان زیباسازی شهرداری تهران، که یکی از متمول‌ترین زیرمجموعه‌های شهرداری است؛ مسئول مستقیم این تابلوهای شهری است. بخشی از این تابلوها نیز در اختیار بسیج شهرداری تهران است. بسیج بخشی از سال را به کسب درآمد از این تابلوها صرف می‌کند و بخش دیگری را به تبلیغات عقیدتی‌سیاسی طیف نزدیک به سپاه پاسداران اختصاص می‌دهد.

شهرداری تهران چه در دوره سابق چه دوره کنونی آمار دقیقی را در مورد درآمد خود از این راه به شورای شهر و افکار عمومی ارائه نکرده است. اما شاید بتوان با یک حساب‌وکتاب سرانگشتی از درآمد حدودی شهرداری تهران از تبلیغات شهری با خبر شد. پایگاه خبری الف در اردیبهشت ۹۷ تعداد این تابلوهای تبلیغاتی را دو هزار عدد عنوان کرده بود. آذر ۹۵، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران، اعلام کرد که ۲۵۰۰ سازه اعم از عرشه پل، بیلبورد، پرتابل و استرابورد را به اکران طرح‌های فرهنگی مربوط به هفته دفاع مقدس اختصاص داده است. این نشان از آن دارد که تعداد بیلبوردها در طی سه سال، افزایش چشم‌گیری داشته است که تنها بخشی از آن به عدد ۲۵۰۰ سازه می‌رسد.

این تابلوها البته بدون در نظر گرفتن تابلوهای تبلیغاتی در ایستگاه‌های مترو، محیط داخلی قطارهای مترو و محیط بیرونی و داخلی اتوبوس‌های شهری در نظر گرفته شده است. به‌شکل طبیعی، تعداد این بیلبوردهای تبلیغاتی افزایش یافته است، اما پس از روی کار آمدن زاکانی، برخی نمایندگان مجلس برای افزایش تعداد روزافزون تابلوهای تبلیغاتی به شهرداری تهران تذکر دادند. پیش از آن هم در دوره‌های مختلف، برخی نمایندگان به‌دلیل افزایش تعداد تابلوهای تبلیغاتی و همچنین اتوبوس‌های شهری به شهرداری‌ تذکر داده بودند که این موارد زیبایی شهر را تحت تاثیر قرار داده است.

با بررسی وب‌سایت یکی از شرکت‌های تبلیغاتی که در شهر تهران اقدام به اجاره دادن بیلبورد می‌کند، می‌توان مشاهده کرد که کمترین نرخ اجاره ماهانه برای بیلبوردی هفت متری در منطقه الهیه به قیمت ۲۷۰ میلیون تومان بوده است و بیشترین نرخ اجاره نیز مربوط به بیلبورد ۷۳ متری بزرگراه همت بوده که به قیمت دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان ماهانه اجاره داده شده است. میانگین قیمت بیلبوردهای تبلیغاتی این شرکت در سال ۱۴۰۱ از میان ۹۳ بیلبوردی که در اختیار قرار دارد، به ازای هر بیلبورد ۸۹۷ میلیون تومان بوده است که مجموع آن‌ها نیز به رقم ۸۳ میلیارد و ۴۸۵ میلیون تومان برای ۳۹۰۶ متر مربع بیلبورد می‌رسد.

حمید صابر فرزام، معاون تبلیغات و درآمد سازمان زیباسازی شهر تهران، تیرماه سال گذشته اعلام کرده بود که تهران دارای ۴۳ هزار مترمربع سازه تبلیغاتی است. فرزام با اشاره به اینکه برخی از سازه‌های تبلیغاتی حداقل ۲ مترمربع است، گفت: «ساخت ابرسازه‌ها با مجوز شورای شهر انجام گرفته و درآمد حاصل از آن از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ و سال ۱۴۰۱ ایجاد خواهد شد و تنها ابرسازه حکیم است که اکنون افتتاح شده است.»

اگر موسسه تبلیغاتی بررسی‌شده را یک معیار قرار دهیم، نرخ میانگین هر متر مربع تبلیغات ۲۱ هزار و ۳۷۳ تومان می‌شود. این رقم در ۴۳ هزار متری که معاون سازمان زیباسازی اعلام می‌کند، به رقم ۹۱۹ میلیون تومان می‌رسد. رقمی که به نظر می‌رسد با اضافه شدن تبلیغات مترو و اتوبوس بسیار بیشتر از این رقم باشد.

از سوی دیگر، باید بررسی کرد که چه مقدار از این مبالغ به شهرداری تهران بازگشته است و چه مقدار آن در نهادهایی خارج از شهرداری هزینه شده است. به طور مثال، شهرداری تهران برای برگزاری مراسم‌های ماه محرم به برخی هیئت‌های مذهبی کمک می‌کند و این هزینه‌ها تا اربعین ادامه خواهد داشت و بودجه شهر تهران صرف پیاده‌روی تبلیغاتی شیعیان جمهوری اسلامی در عراق می‌شود.

بررسی شرکت‌های تبلیغاتی‌ای که شهرداری بیلبوردها را در اختیارشان قرار داده است، نیز خالی از لطف نیست، چرا که مریم زاکانی، دختر شهردار تهران به‌همراه همسرش حسین حیدری و رامبد جوان شرکتی را تاسیس کردند که از همان ابتدا، این همکاری مشترک، توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد.

پیش از تاسیس این شرکت، رامبد جوان، کارگردان تلویزیون و سینما، شرکتی تبلیغاتی‌ای را در اختیار داشت که با استفاده از آن همکاری‌های مشترکی را در اراضی عباس‌آباد از زیرمجموعه‌های شهرداری تهران، انجام می‌داد. شرکتی به نام «عمید رایانه شریف (عرش)» نیز شرکت مشترک مریم زاکانی و همسرش بود که علاوه بر انجام پروژه‌‌هایی با سازمان تامین اجتماعی، مترو، فروشگاه رفاه، فدراسیون فوتبال، همراه اول و… با برنامه خندوانه هم همکاری داشت و همین همکاری موجب تاسیس شرکتی دیگر برای همکاری رامبد جوان و خانواده زاکانی شد.

اما در حال حاضر نمی‌توان اطلاعات این قراردادهای شهرداری و سرنوشت درآمدهای شهرداری تهران و خرج‌هایش را به دست آورد. با حضور زاکانی در شهرداری تهران، سامانه شفافیت شهرداری که در دوره شورای شهر پیشین راه‌اندازی شد و در همان شورا نیز کم‌کم به فراموشی سپرده شد، رو به تعطیلی رفته است. هرچند مدیران شهری هرجایی که با پرسش خبرنگاران در مورد قراردادها و مبالغشان قرار می‌گرفتند، وعده می‌دادند که به‌زودی در سامانه شفافیت جزئیات قراردادها را منتشر خواهند کرد.

شورای شهر تهران نیز با وجود اینکه اعضایش کماکان شفافیت چندانی را از خود نشان ندادند، اما به عملکرد زاکانی اعتراض کردند و از او خواستند که جزئیات قراردادها و درآمدها را یا به شورای شهر اعلام کند یا در سامانه شفافیت اسناد مربوط به آن را برای تمامی شهروندان بارگذاری کند. پیش از این، کمیسیون حقوقی شورای شهر به مدت یک ماه به شهرداری تهران برای بارگذاری اطلاعات قراردادها و مزایده‌ها فرصت داده بود، اما هنوز خبری از آن شفافیت نیست و شنیده‌ها حاکی از آن است که شورای شهر تهران به دلایل امنیتی امکان بازخواست بیشتر زاکانی را ندارد.