گروه «جهاد اسلامی» در چند دهه اخیر مهم‌ترین گروه مورد حمایت حکومت ایران در فلسطین بوده است و در دوره‌ای، حاکمان تهران حتی کوشیده بودند اعضای آن را به پذیرش تشیع سوق دهند. همین گروه در محور درگیری چند روز اخیر با اسرائيل قرار داشت؛ درگیری که سازمان حماس وارد آن نشد تا نشان دهد که معادلات راهبردی متفاوتی دارد. در پی جنگ کوتاه اخیر در نوار غزه، اینک توجه تحلیلگران به چند پرسش معطوف شده است: رابطه دقیق جهاد اسلامی و تهران چگونه است؟ و نقش این گروه فلسطینی در معادلات آتی منطقه و تخاصم اسرائیل و فلسطینی‌ها چه خواهد بود؟
تامیر هیمان، رئیس سابق دستگاه اطلاعات ارتش اسرائیل و مدیرعامل کنونی اندیشکده‌ای در این کشور، روز دوشنبه، ۸ اوت (۱۷ مرداد ۱۴۰۱)، در گفت‌وگو با روزنامه «اورشلیم پست» گفت که جمهوری اسلامی ایران از پیش از درگیری بین جهاد اسلامی و اسرائيل خبر نداشته است. او گفت: «خشونت که در غزه درگرفت، ایران چیزی در این مورد نمی‌دانست. آن‌ها از اوضاع جنین و اقدامات قبلی فرمانده جنین مطلع نیستند... از اوضاع مرزهای غزه مطلع نیستند... اگر هم می‌خواستند دستوری صادر کنند، جزئیات لازم را برای صدور دستور صحیح نمی‌دانند.»
هیمان که از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ رئیس سازمان اطلاعات ارتش موسوم به «امان» بود، گفت که پس از آغاز درگیری‌ها، رهبران جهاد اسلامی که در تهران بودند، حمایت جمهوری اسلامی ایران را جلب کردند.
تحلیل هیمان مخالف نظرات کسانی است که باور دارند جمهوری اسلامی ایران به جهاد اسلامی دستور درگیری داده بود. این مقام نظامی ضمن مقایسه حماس و جهاد اسلامی، گفت: «تصمیم‌گیری حماس در غزه صورت می‌گیرد. اسماعیل هنیه را می‌گذارند جلو دوربین‌ها، اما تصمیم‌گیرنده واقعی او نیست. یحیی سنوار و محمد ضیف رهبران واقعی‌اند. رهبران جهاد اسلامی خارج از کشور زندگی می‌کنند. همین الان در ایرانند و از آن‌جا دستور می‌دهند.»
این مقام گفت که جهاد اسلامی «تفکر راهبردی ندارد»، و افزود: «جمعی از آدم‌های درس‌نخوانده، بسیار خشن، و بسیار تهاجمی‌اند که تجربه نظامی اندکی دارند. بسیار با حماس تفاوت دارند.» او همچنین مدعی شد که حکومت ایران نیز متفاوت است و تفکری راهبردی دارد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
طبق آمار وزارت بهداشت غزه، در جریان حملات اسرائيل ۴۴ شهروند فلسطینی، از جمله ۱۵ کودک، کشته شدند و بیش از ۳۵۰ نفر زخمی شدند. اما نکته مهم این رخداد از منظر نظامی، کشته شدن دو نفر از مهم‌ترین رهبران جهاد اسلامی بود: تیسیر الجعبری و خالد منصور؛ دو فرمانده نظامی این گروه، به ترتیب در شمال و جنوب نوار غزه. تحلیلگران نظامی اسرائیل می‌گویند که در جریان درگیری‌های اخیر ۲۰ تا ۳۰ درصد توانایی جهاد اسلامی نیز از میان رفته است.
محمد القاسم، رئیس دفتر خبرگزاری «مدیا لاین» در نیویورک، در تحلیلی نوشت که جهاد اسلامی، به‌رغم ضرباتی که خورده است، همچنان خطر نظامی مهمی محسوب می‌شود.
واصف عریقات، سرلشکر بازنشسته فلسطینی، به «مدیا لاین» گفت که جهاد اسلامی «ضربه‌ای بسیار جدی» خورده است، اما این ضربه «مرگبار» نبوده است. عریقات گفت: «اسرائیل در پی پیروزی اخلاقی است و می‌خواهد به جبهه خانه خود پیامی بفرستد و نشان دهد که به اهدافش دست یافته است. اما کشته شدن دو رهبر و چند سرباز پیاده‌نظام، به معنی پایان شاخه مسلح جهاد اسلامی نیست. از نظر نفع و ضرر، باید گفت که جهاد اسلامی پیروز این درگیری بود.»
یوسی ملمان، تحلیل‌گر مسائل نظامی و راهبردی روزنامه «هاآرتص» اسرائیل، به «مدیا لاین» گفت: «جهاد اسلامی به شدت صدمه خورده، اما کار آن تمام نشده است.»
ملمان گفت: «نزدیک هزار راکت و خمپاره شلیک کردند و احتمالا شمار مشابهی را هم ارتش اسرائیل نابود کرد.» اما زرادخانه این گروه هنوز نزدیک ۱۰ هزار راکت دارد. او نیز تخمینی مشابه عریقات ارائه کرد و گفت: «ضربه چشمگیری خورده‌اند، اما فکر نمی‌کنم ضربه مرگباری باشد.»
طبق تخمین سال گذشته سازمان سیای آمریکا، تعداد نیروهای جهاد اسلامی بین هزار تا چند هزار نفر است. ملمان گفت: «آن‌ها از پاسخ محکم اسرائیل و فناوری پیشرفته و اطلاعات دقیق این کشور، غافلگیر شدند.»
یائیر لاپید، نخست‌وزیر موقت اسرائيل، روز یکشنبه، ۷ اوت، گفت کشورش به تمامی اهداف خود دست یافته است و وقت آن بود که به عملیات نظامی خاتمه دهد.
ملمان در ادامه سخنانش گفت: «هدف این بود که به جهاد اسلامی درسی دهند و به آن ضربه بزنند و ظرفیت‌های نظامی‌اش را تا جای ممکن نابود کنند.»
این تحلیل‌گر گفت که این اهداف به دست آمده‌اند و فعلا جهاد اسلامی از حرکت نظامی بازمی‌ماند، اما معلوم نیست که این وضعیت تا چه زمانی ادامه یابد. جهاد اسلامی همچنان در نزدیکی شهر جنین در کرانه غربی حضوری گسترده دارد. بسام السعدی، از رهبران مهم این گروه، هفته گذشته در جنین دستگیر شد، و همان واقعه بود که در نهایت به بحرانی انجامید که نتیجه آن، حملات اسرائیل به غزه در روز جمعه بود.
بسیاری از نیروهای جهاد اسلامی در ایران، سوریه و لبنان تعلیم می‌بینند. آمریکا، بسیاری کشورهای اروپایی و ژاپن، این گروه را در فهرست سازمان‌های تروریستی خود قرار داده‌اند.
