در طول هزاران سال، بازرگانان دوران باستان در جاده‌های العلا سفر کرده‌اند و با حک کردن کلمات و تصاویری روی صخره‌های آن، شواهدی از تمدن‌های اولیه بر جای گذاشته‌اند. اما تا سال ۲۰۲۴، این شهر تاریخی در عربستان سعودی علاو ه‌بر این، خانه آثار هنری عظیم و بلندپروازانه برخی هنرمندان برتر جهان خواهد بود و گونه جدیدی از میراث را برای جهان خلق خواهد کرد.
جیمز تورِل ( James Turrell)، ستاره بزرگ آمریکایی در هنرهای تجسمی که چیدمان‌هایش طیفی از احساسات گوناگون را در مخاطبان برمی‌انگیزد، قصد دارد زیر سطح صحرا، مجموعه‌ای از فضاها را به‌طول چندین کیلومتر ایجاد کند؛ این فضاها طوری طراحی شده‌اند که وقتی وارد یک در می‌شوید و از دری دیگر بیرون می‌آیید، تجربه‌ای ماورایی به شما بدهد.
احمد ماطر، یکی از شناخته‌شده‌ترین هنرمندان عربستان سعودی، نیز در حال ساخت یک تونل مرموز است که شما را به یک اتاق زیرزمینی می برد. هنگامی که به مرکز این اتاق برسید، تصویر شما به‌شکلی جادویی مانند سراب بیابانی در بالای سطح زمین ظاهر می‌شود؛ و البته این توهم با کمک نور و آینه ایجاد می‌شود، نه با استفاده از دستگاه‌هایی که فناوری مدرن را به خدمت گرفته باشند.
منال الضویان، یک هنرمند زن پیشرو، در نوعی ادای احترام به دهکده‌های خشتی دوران گذشته، مجموعه مجسمه‌‌های گسترده‌ای را برپا خواهد کرد. این مجموعه به بازدیدکنندگان درحالی که درمیان شبکه عظیم سازه‌ها سرگردان‌اند، حسی از زندگی و اجتماع در جامعه باستانی را می‌دهد.
هنرمندان شاخص دیگری مانند اگنس دنس (Agnes Denes) و مایکل هایزر (Michael Heizer) نیز از سوی کمیسیون سلطنتی العلا (RCU) مامور شده‌اند تا به تبدیل العلا به یک مقصد فرهنگی برتر کمک کنند. مکانی به مساحت ۶۵ کیلومتر مربع مشخص و وادی الفن (به معنای دره هنرها) نام‌گذاری شده است که دارای مناظر خیره‌کننده‌ای از تل‌ها و تخته‌سنگ‌های مضرس است.
هنردوستان در حال حاضر به‌طور مرتب برای دیدن موزه گوگنهایم به شهر بیلبائو در شمال اسپانیا، برای دیدن فضای هنری موزه هنرهای معاصر چیناتی به شهر مارفا در ایالت تگزاس آمریکا و برای بازدید از مجسمه‌ها و موزه‌ها به منطقه نائوشما در ژاپن سفر می‌کنند. عربستان سعودی شرط می‌بندد که هنردوستان از راه‌های دور و دراز برای دیدن مناظر باشکوه العلا و چیدمان‌های هنری فوق‌العاده عظیم به آن‌جا بیایند.
نام‌های بزرگ، بلندپروازی‌های بزرگ
شاهزاده محمد بن‌سلمان از زمانی که در سال ۲۰۱۷ به ولیعهدی عربستان سعودی منصوب شد، برای اصلاحات متعددی به‌منظور بهبود وجهه بین‌المللی این کشور تلاش کرده است. او علاوه بر دفاع از حقوق زنان، کشور را به روی گردشگران بین‌المللی باز کرده و اجازه داده است که ویزاهای خارجی از طریق اینترنت درخواست و صادر شود (پیش از این، دریافت ویزای گردشگری برای بازدیدکنندگان معمولی سخت بود و روادید عمدتا فقط برای مقاصد مذهبی و تجاری داده می‌شد).
ولیعهد جوان با علاقه شخصی که به منطقه العلا داشته است، حالا ریاست کمیسیون سلطنتی العلا را برعهده دارد که ماموریت آن بخشی از نقشه راه کلی چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی برای تنوع‌بخشی به اقتصاد کشور از طریق سرمایه‌گذاری در حوزه‌های غیرنفتی مانند گردشگری و فناوری است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در جریان یک نشست رسانه‌ای اخیر که در العلا برگزار شد، خبرنگارانی از رسانه‌های بین‌المللی به وادی‌الفن برده شدند، جایی که آن‌ها برای دیدن مکان ساخت آثار هنری طراحی‌شده مجبور شدند در گستره‌ای وسیع قدم بزنند. تنها برای فهم وسعت کار تورل، روزنامه‌نگاران باید بر فراز تپه‌ای صخره‌ای قدم می‌زدند تا به جایی برسند که گذرگاه زیرزمینی او به پایان می‌رسد. روزنامه‌نگاران پس‌از آن با هلیکوپتر برفراز این مکان به پرواز درآمدند، تا نقشه و عارضه‌نگاری (توپوگرافی) برخی از مکان‌ها را به‌خوبی از بالا ببینند.
براساس گزارش خبرنگار «بیزینس تایمز»، کلماتی مانند «بی‌نظیر»، «عظیم»، «حماسی» و «بلندپروازانه» در توضیح پروژه، از زبان سازمان‌دهندگان پروژه نمی‌افتاد، اما به‌هیچ‌وجه اغراق‌آمیز به نظر نمی‌رسیدند و پرسش‌ها در مورد هزینه‌های پروژه به‌طور مداوم منحرف می‌شد، اما به‌راحتی می‌توان حدس زد که بودجه آن میلیاردها دلار باشد.
ایونا بلیزویک، منتقد هنری و نمایشگاه‌دار شناخته‌شده بریتانیایی که دمین هرست و آنیش کاپور را در اوایل کارشان استعدادیابی کرد، ریاست هیئت تخصصی هنر عمومی کمیسیون سلطنتی العلا را برعهده دارد و اوست که هنرمندان را برای حضور در وادی الفن انتخاب می‌کند. او این پروژه را «بی‌سابقه در بلندپروازی... ایجاد یک نمونه جدید جهانی برای تجربه هنر در گفت‌وگو با طبیعت» توصیف می‌کند.
سرمایه‌گذاری فرهنگی و تقویت گردشگری در عربستان سعودی
عربستان سعودی از سال ۲۰۲۰ که از گروه «دزرت اکس» (Desert X) متخصص در آثار هنری مکان‌ویژه (Site-specific art) دعوت کرد تا اولین نمایشگاه خود را در خارج از ایالات متحده برگزار کند، در واقع ظرفیت العلا را به‌عنوان یک مقصد هنری می‌سنجید. گروه هنری «دزرت ایکس» در دره کواچلا در جنوب کالیفرنیا بنیان گذاشته شد، جایی که از سال ۲۰۱۷ با کشاندن گردشگران به بیایان‌های آن‌جا برای دیدن آثار هنری، به موفقیت چشمگیری دست پیدا کرده است.
نمایش ویژه این گروه در العلا نیز بسیار موفق بود و هزاران بازدیدکننده را برای نخستین بار به این شهر کمتر شناخته‌شده کشاند. آن زمان، نه‌تنها منظره چشم‌نواز العلا خیره‌کننده بود، که مکان‌های باستانی آن، یعنی دادان و الحجر نیز که ۱۱۰ مقبره باستانی به‌خوبی حفظ‌شده در تخته‌سنگ‌های عظیم را شامل می‌شوند و نخستین مکان‌ها در عربستان سعودی بودند که از سال ۲۰۰۸ میلادی به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شدند، چشم‌های بسیاری را خیره کرد.
درباره پترا، شهر باستانی اردن با معماری خارق‌العاده‌ای از سنگ‌های تراشیده‌شده، مطالب زیادی نوشته شده است؛ اما درباره الحجر تا پیش از این چیز زیادی نمی‌دانستیم، درحالی‌که همان تمدن نبطی که پترا را در قرن اول پیش از میلاد ساخت، حجر را نیز ساخته است. درحالی‌که پترا سالانه بیش از یک میلیون گردشگر جذب می کند، الحجر به‌دلیل محدودیت‌های پیشین عربستان سعودی برای صدور روادید، تنها بازدیدکنندگان محدودی دارد. حالا نهادهای ناظر بر امور گردشگری در عربستان سعودی تصمیم گرفته‌اند که این وضعیت را تغییر بدهند.
در آخرین شمارش، بیش از ۲۷هزار محوطه باستانی در داخل مرزهای عربستان سعودی شناسایی شده است.
منال الضویان، هنرمندی که بی‌صبرانه منتظر به نمایش گذاشتن نخستین اثرش در العلا در سال ۲۰۲۴ است، می‌گوید: «تاریخ بسیار دور و درازی در این سرزمین‌ها وجود دارد که به ۲۰۰هزار سال پیش برمی‌گردد. اغلب اوقات، یک کاوش باستان‌شناسی سرنخ های جدیدی از پادشاهی‌ها و مردمان فراموش‌شده پیدا می‌کند. این دره‌ها و تنگه‌ها در طول هزاران سال، تمدن‌های بی‌شماری را حفظ کرده‌اند... امیدوارم آثار هنری من نیز بتواند خوراک [فکری] خاصی را به کسانی که این مسیرها را طی می‌کنند، ارائه دهد.»
