وزیران خارجه اتحادیه اروپا قرار است این هفته تصمیم به لغو توافقی با روسیه بگیرند که از سال‌ها پیش صدور ویزای شنگن را برای شهروندان این کشور تسهیل می‌کرد. این خبر که روزنامه «فایننشال تایمز» لندن آن‌ را روز یکشنبه، ۲۸ اوت (۶ شهریور ۱۴۰۱)، گزارش کرد، در پی آن می‌آید که برخی دولت‌های عضو این پیمان همچون فنلاند، استونی، و لیتوانی تهدید کرده بودند که مرزهای  خود را به روی شهروندان روسیه خواهند بست. در طرف مقابل، کشورهایی مثل یونان و قبرس که به گردشگران روس متکی‌اند، با چنین طرح‌هایی مخالفت کرده‌اند. یونان و قبرس هر دو از اعضای اتحادیه اروپا هستند، اما قبرس هنوز جزو پیمان شنگن نیست. 

سفر بسیاری از شهروندان روسیه به کشورهای اروپایی با ویزای گردشگری، باعث شده است که برخی از این کشورها خواهان توقف این ویزاها در حکم راهی برای مجازات روسیه باشند. در پی حمله روسیه به اوکراین که در ماه فوریه آغاز شد، برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، از جمله جمهوری چک و لهستان، تقریبا بلافاصله صدور ویزا برای گردشگران روس را متوقف کردند. پراگ و ورشو اینک خواهان آنند که بروکسل ممنوعیتی تمام و کمال اعمال کند؛ خواستی که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌ جمهوری اوکراین، نیز از آن پشتیبانی می‌کند. 

به گزارش «فایننشال تایمز» به نقل از سه مقام مطلع، پیش‌بینی می‌شود که وزیران خارجه اتحادیه اروپا در نشست دو روزه خود که روز سه‌شنبه در پراگ آغاز می‌شود، اعلام کنند که می‌خواهند توافق تسهیل ویزا که در سال ۲۰۰۷ بین مسکو و بروکسل امضا شد، لغو شود. 

یک مقام ارشد اتحادیه اروپا که در مذاکرات مربوط به این قضیه شرکت دارد، به این روزنامه بریتانیایی گفت: «درست نیست که گردشگران روس در شهرها و بندرهای ما جولان دهند. باید به جمعیت روسیه نشان دهیم که این جنگ قابل قبول نیست، پذیرفتنی نیست.»

بخش‌هایی از توافق سال ۲۰۰۷ که به حرکت آزاد مقام‌های دولتی و اقتصادی مربوط می‌شد، در همان ماه فوریه لغو شد. بروکسل اینک می‌خواهد به سوی لغو بخش‌هایی از توافق برود که با شهروندان روسیه خواهان ویزای شنگن، برخوردی ترجیحی دارند. بروکسل می‌خواهد کاری کند که دریافت ویزاهای اتحادیه اروپا برای شهروندان روس به ارائه اسناد بیشتر نیاز داشته باشد و قیمت و زمان انتظار آن افزایش یابد. 

مقام ارشد مذکور گفت که این قدم اول است و گام‌های گسترده‌تری نیز تا پایان سال جاری برداشته خواهد شد. او تاکید کرد: «در موقعیتی استثنایی قرار داریم و این موقعیت نیازمند اقدام‌های استثنایی است. ما می‌خواهیم از لغو توافق تسهیل ویزا هم فراتر رویم.»

از جمله طرح‌های جنجالی دیگر، این است که لغو تسهیل ویزا، شهروندان بلاروس را نیز شامل شود. این کشور تحت رهبری الکساندر لوکاشنکو، حامی نزدیک ولادیمیر پوتین، است و به تهاجم روسیه به اوکراین و اشغال خاک آن، یاری رسانده است. 

اما اتحادیه اروپا در این مورد نیز مانند موارد متعدد دیگری، اختلافات بسیاری درون خود دارد. برخی کشورها، از جمله آلمان، در مورد اعمال ممنوعیت کامل صدور ویزا هشدار داده‌اند. جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا که رئیس نشست پراگ خواهد بود، نیز تاکید کرده است که با ممنوعیت صدور ویزا برای تمام روس‌ها مخالفت است، و گفته است که بروکسل باید «گزینشی‌تر عمل کند».

از سوی دیگر، لهستان، فنلاند، و سه کشور همجوار با دریای بالتیک (لیتوانی، استونی و لتونی) که با روسیه مرز دارند، اعلام کرده‌اند که حاضرند با استفاده از تبصره «امنیت ملی» که در توافق شنگن آمده است، جلو ورود شهروندان روس را که ویزای شنگن دارند، بگیرند. این سه کشور حوزه بالتیک تا پیش از سال ۱۹۹۱ بخشی از «اتحاد جماهیر شوروی بودند» و هر یک هزاران شهروند روس‌تبار و روس‌زبان دارند.

حرکت این پنج کشور در حالی است که چون هرگونه سفر هوایی بین روسیه و اتحادیه اروپا تعلیق شده است، بسیاری از گردشگران روس زمینی به آن‌ها سفر می‌کنند و سپس خود را به سایر نقاط اتحادیه اروپا می‌رسانند. کایا کالاس، نخست‌وزیر استونی، هفته گذشته گفته بود که ۳۰ درصد از شهروندان روس که به اتحادیه اروپا می‌روند، از خاک یکی از سه کشور بالتیک گذر می‌کنند. 

گابریئلیوس لاندسبرگیس، وزیر خارجه لیتوانی، گفت تصمیمی که هر ۲۷ عضو اتحادیه اروپا با هم بگیرند، «پایدارترین» تصمیم و «تصمیم صحیح از نظر قانونی» خواهد بود. او افزود: «من از یافتن راه‌حل مشترک اروپایی برای کاهش چشمگیر ورود گردشگران روس به اروپا استقبال می‌کنم.»

در عین حال، او تاکید کرد کرد که ویلنیوس حاضر نیست تا ابد منتظر بروکسل بنشیند، و افزود: «اگر راه‌حل مشترک پیدا نشود، از احتمال توافق منطقه‌ای بین کشورهایی برخورداریم که تحت تاثیر ورود عظیم گردشگران روسیه‌اند که دارند از مهمان‌نوازی اروپا سوءاستفاده می‌کنند.»

کشورهای طرفدار ممنوعیت کامل ورود روس‌ها به اتحادیه اروپا برای گردشگری، تاکید دارند که مرزها را کاملا مسدود نمی‌کنند و مواردی استثنایی، از جمله موارد بشردوستانه، پناهجویان، و منتقدان رژیم پوتین که می‌خواهند از روسیه بگریزند، باقی می‌گذارند. 

وزیران دفاع اتحادیه اروپا نیز روز دوشنبه در پراگ جلسه دارند و قرار است در مورد احتمال آموزش سربازهای اوکراینی گفت‌وگو کنند. بورل هفته گذشته گفت، مرکز تعلیماتی احتمالی می‌تواند در یکی از کشورهای اتحادیه اروپا که نزدیک مرزهای اوکراین است، برپا شود. بریتانیا نیز طرح مشابهی را در تابستان جاری آغاز کرده است.