خانه ادبیات شهر گوتنبرگ سوئد در عصر بارانی دوشنبه، ۴ مهر، میزبان نخستین نشست انجمن قلم افغانستان بود. این برنامه با سخنرانی‌هایی در حمایت از مبارزات آزادی‌خواهانه زنان افغانستان و مردم ایران آغاز شد و با نمایشگاه عکس‌های ژکفر حسینی، عکاس مطرح افغان، و نقاشی‌های رامین نقشبندی ادامه یافت. سپس، شعرخوانی و اجرای موسیقی زنده با نوای گیتار قاسم رامشگر، آهنگساز و نوازنده معروف افغانستان، فضای سالن را برای دقایقی به افغانستان ایده‌آل هنرمندان و فرهنگیان بدل کرد.
به مدت بیش از ۱۰ سال، عصر پنجشنبه‌های انجمن قلم افغانستان در کابل، فضایی پرنشاط و شورانگیز برای شعر، داستان، موسیقی، نقاشی و دیگر هنرهای ظریفی بود که زنان و مردان ادیب و هنرمند افغان خالق آن بودند. این برنامه که بی‌تردید بر سیال ماندن روند خلق آثار هنری و ادبی در افغانستان تاثیر عمیقی داشت، با چیرگی طالبان بر افغانستان، ناگهان متوقف شد و پس از یک سال‌واندی، سرانجام از خانه ادبیات گوتنبرگ سر برآورد.
نشست انجمن قلم افغانستان که در بحبوحه اعتراض‌های سراسری در ایران و ادامه اعتراض زنان در افغانستان، برگزار شد، در بخش نخست، به صحبت‌هایی در حمایت و همراهی با مبارزات آزادی‌خواهانه مردم ایران و زنان افغانستان اختصاص یافت. هنرمندان و نویسندگان افغان حاضر همراهی خود را با اعتراض‌های مردم ایران در برابر سرکوب و فشارهای شدید اجتماعی، نقض آزادی بیان و حقوق بشر اعلام کردند و در ادامه۷ از یک سال مبارزه مداوم زنان افغانستان در برابر رژیم افراطی و سرکوبگر طالبان یاد کردند و آن را ستودند.
در ادامه، نمایشگاه عکس‌های ژکفر حسینی با مجموعه‌ای که تصویرگر رنج‌های پایدار زنان، کودکان و مردان افغانستان بود، افتتاح شد. در گوشه دیگر سالن نیز نمایشگاه نقاشی‌های سبک کوبیسم رامین نقشبندی، هنرمند جوان افغان، توجه حاضران را جلب کرد. سپس جلسه شعرخوانی آغاز شد و با گیتارنوازی و نوای ترانه‌‌های عاشقانه با صدای قاسم رامشگر ادامه یافت.
پس از فروپاشی دولت جمهوریت در افغانستان که هم‌زمان با آن، بیشتر دستاوردهای فرهنگی، هنری و ادبی این کشور نیز محکوم به فنا شد، شاعران، نویسندگان و هنرمندان افغانستان نیز پراکنده شدند و هریک به گوشه‌ای از جهان پناه بردند. این دقیقا ادامه همان چرخه‌ای بود که پس از سال ۱۳۷۲ و در اوج جنگ‌های داخلی در افغانستان رخ داد؛ با این تفاوت که این بار دست‌کم برای عده‌ای معدود، به کمک دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، فرصت سفر امن به برخی از کشورهای اروپایی و آمریکایی فراهم شد.
به هر حال ریسمان ابریشمینی که از گردهم آمدن شاعران و نویسندگان افغانستان در دو دهه اخیر اندک اندک بافته شد و با پیوستن شاعران و نویسندگان جوان می‌رفت تا به کمندی قدرتمند برای ادبیات و فرهنگ افغانستان بدل شود، یک بار دیگر به چنگال افراطی‌گری دینی و سلطه طالبان افتاد و از هم گسست.
اکنون تاروپود‌های این ریسمان ابریشمین در سراسر جهان پراکنده شده‌اند و بیشترشان می‌کوشند در تبعید، فضاهای کوچکی ایجاد کنند تا روال نوشتن و پرداختن به ادبیات و فرهنگ افغانستان کلا از بین نرود. در این میان، انجمن قلم افغانستان که در بیشتر از ۱۵ سال گذشته، به عنوان نهاد مادر کلیه نهادهای فرهنگی و ادبی افغانستان فعالیت داشت و با انجمن قلم بین‌المللی مستقر در نروژ، دانمارک و سوئد، در ارتباط نزدیک بود، هم از تاثیر مخرب سلطه طالبان در امان نماند.
پس از تلاش بسیار کارگزاران انجمن قلم افغانستان، سرانجام شمار زیادی از متولیان این انجمن به کشورهای اروپایی، به‌ویژه سوئد و نروژ رسیدند. ماریت کاپلا، نویسنده سوئدی که یکی از حامیان نویسندگان و اعضای اجرایی انجمن قلم افغانستان برای انتقال به سوئد بود، در این برنامه گفت: «اوضاع آنجا وحشتناک است و ما تمام تلاشمان را کردیم تا اعضای انجمن قلم افغانستان را نجات بدهیم؛ هرچند سوئد هیچ برنامه خاصی در این زمینه نداشت، نخست‌وزیر سوئد پیشنهاد ما را پذیرفت.»
اکنون این گروه اعضای انجمن قلم که تازه از راه رسیده‌اند، با اینکه هنوز در جامعه اروپا چندان جا نیفتاده‌اند، در تلاش‌اند تا سقف فروریخته آشیانه شاعران و نویسندگان افغانستان را از نو بسازند. به همین منظور، یک ماه قبل، انجمن قلم افغانستان در تبعید را در شهر هامبورگ آلمان از نو افتتاح کردند و با دعوت از شاعران و نویسندگان در تبعید، می‌کوشند شبکه ارتباطی میان آنان را از نو بسازند.
در تازه‌ترین اقدام، انجمن قلم افغانستان با همکاری خانه ادبیات شهر گوتنبرگ سوئد، نخستین نشست این انجمن را در شهر گوتنبرگ برگزار کرد. در این برنامه، شماری از شاعران، نویسندگان و هنرمندان افغان شرکت کردند و آغاز به کار دوباره انجمن قلم افغانستان در تبعید را به فال نیک گرفتند.
دکتر سمیع حامد، از بنیان‌گذاران انجمن قلم افغانستان، در این نشست گفت که انجمن قلم افغانستان مصمم است تا فعالیت‌هایش را با حضور شاعران و نویسندگان افغان در خارج از کشور از سر بگیرد. او افزود: «سکوت ما در این سوی دنیا در برابر سکوتی که در افغانستان حکمفرما شده است، به نفع دشمنان آزادی بیان و فرهنگ افغانستان خواهد بود.»
او با ترانه «آواره اگر هستیم، بیچاره نباشیم» که با صدای قاسم رامشگر اجرا شد، پیام دورهمی دوباره فرهنگیان افغانستان را اعلام کرد.
شاعران و نویسندگان افغانستان پیش از این در خلق آثار هنری و ادبی در مهاجرت، در کشورهای ایران و پاکستان، تجربه داشته‌اند. بخش بزرگی از ادبیات داستانی افغانستان متاثر از فضای زندگی مهاجران در ایران است و بی‌تردید، زبان، ساختار، سوژه‌ها و شخصیت‌های داستانی از ادبیات داستانی ایران تاثیر پذیرفته‌اند.
اکنون که بار دیگر پای نویسندگان افغان خاک سرد غربت را لمس می‌کند، امید است دست‌کم بتوانند از فضای آزاد جوامع غربی استفاده کنند و با رنجی که در چنته دارند، قصه‌های افغانستان را روایت کنند. البته این انتظار هم وجود دارد که دستانشان را به درخت پرثمر ادبیات غرب برسانند و از آن نیز بهره بگیرند تا ادبیات افغانستان پررنگ و زنده بماند.
