اندیشکده آمریکایی جیمز تاون روز شنبه ۱۴ آبان (پنجم نوامبر) در گزارشی اعلام کرد که گروه شبه‌نظامی تحریک طالبان پاکستان، در یک سال گذشته، مجددا به نواحی سوات، دیر، باجور و بونر ایالت خیبرپختونخواه، واقع‌در مناطق مرزی شمال غربی پاکستان بازگشته‌اند و به فعالیت علیه دولت این کشور ادامه می‌دهند. یکی از دلایل عمده گسترش نفوذ این گروه در ایالت خیبرپختوانخواه، بازگشت دوباره طالبان به قدرت در افغانستان، عنوان شده است.
تحلیلگران اندیشکده جیمزتاون نوشته‌اند: «تحریک طالبان پاکستان اکنون نه‌تنها در ناحیه سوات در شمال غرب پاکستان، بلکه در شهرستان‌های دیر، باجور و بونر نیز حضور تاییدشده دارد.»
شهرستان سوات با بیشتر از دومیلیون جمعیت، یکی از شهرستان‌های بزرگ در ایالت خیبرپختونخواه و در مرز میان افغانستان و پاکستان است. این شهرستان در سال ۲۰۰۸، نخستین خاستگاه نیروهای تحریک طالبان پاکستان بود. در آن زمان، مولانا فضل‌الله، رهبر و بنیانگذار این گروه که به‌نام «تحریک انفاذ شریعت محمدی» فعالیت می‌کرد، تحصیل دختران را در این استان منع کرده بود و بیش‌از ۱۷۰ مدرسه و ساختمان دولتی را بمب‌گذاری کرده یا آتش زده بود.
ارتش پاکستان در سال ۲۰۰۹ درپی درگیری‌های شدید، این گروه را از سوات راند؛ هرچند در سال ۲۰۱۲، افراد این گروه در همین منطقه، ملاله یوسفزی را که بعدتر برنده جایزه صلح نوبل شد، هدف حمله مسلحانه قرار دادند. پس از آن، به گزارش اندیشکده جیمزتاون، تا یک سال گذشته نشانه‌های خاصی از بی‌ثباتی در سوات مشاهده نمی‌شد؛ اما با بازگشت دوباره طالبان به قدرت در افغانستان، تحریک طالبان پاکستان هم که خود را مرتبط با طالبان افغانستان می‌دانند، یک بار دیگر فرصت تجدید قوا یافتند و در یک سال گذشته، علاوه‌بر تجهیز نیروهایشان با سلاح‌های جامانده آمریکایی، دامنه نفوذشان را نیز در خاک پاکستان گسترش دادند.
علل اصلی گسترش نفوذ تحریک طالبان پاکستان در خیبرپختونخواه
در نگاه اول، خروج ایالات متحده آمریکا و نیروهای بین‌المللی از افغانستان از یک‌سو و افتادن قدرت در افغانستان به‌دست طالبان که طی دو دهه مهمانان تحریک طالبان پاکستان شمرده می‌شدند از سوی دیگر، سبب شد که در یک سال گذشته این گروه با اطمینان خاطر و بدون هیچ ممانعتی در خاک افغانستان به سربازگیری بیشتر و تجدید قوا بپردازند. البته علاوه‌بر این گروه، دیگر گروه‌های تروریستی نظیر داعش، تحریک اسلامی ازبکستان و جنبش اسلامی ترکستان شرقی نیز با تکیه‌زدن طالبان بر مسند قدرت در افغانستان، فرصت جولان بیشتری پیدا کردند.
تحریک طالبان پاکستان که در سال‌های اخیر حضور قابل توجهی در نواحی سوات نداشت، اکنون با قدرت پیشین در منطقه حضور یافته است. در گزارش اندیشکده جیمزتاون آمده است: «ظهور تحریک طالبان پاکستان در سوات، نشانه توانایی این گروه برای عملیات در سراسر استان خیبرپختونخواه است.»
طالبان افغانستان، از جمله سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی و وزیر داخله (کشور) طالبان، پیش از این اذعان کرده که سال‌ها جنگ دربرابر نیروهای آمریکایی، این گروه را با تحریک طالبان پاکستان نزدیک ساخته است. این عضو ارشد طالبان در تابستان سال جاری نیز مذاکرات صلح میان دولت پاکستان و تحریک طالبان را تسهیل کرد. با این حال، طالبان افغانستان هیچ اقدام خاصی برای جلوگیری از کنش‌های تروریستی این گروه انجام نداد.
اندیشکده جیمزتاون به‌عنوان دومین دلیل گسترش نفوذ تحریک طالبان پاکستان در ایالت خیبرپختونخواه، نوشته است: «فقدان فشار طالبان افغانستان بر تحریک طالبان پاکستان برای توقف حملات تروریستی، می‌تواند به‌عنوان حمایت از تحریک طالبان پاکستان برای گسترش به بخش‌های مختلف خیبرپختونخواه، ازجمله سوات، تعبیر شود.»
علاوه‌بر این، در جریان گفت‌وگوهای صلح میان تحریک طالبان پاکستان و دولت این کشور به میانجیگری طالبان، علاوه بر برپایی آتش‌بس، توافق شد که اعضای تحریک طالبان پاکستان اجازه پیدا کنند تا برای ملحق‌شدن به خانواده‌هایشان، به سوات برگردند. بررسی‌های اندیشکده جیمزتاون نشان می‌دهد که بازگشت اعضای تحریک طالبان به این بهانه به سوات، سبب تقویت نفوذ این گروه در منطقه شده است. در ماه اوت سال جاری، ویدیویی در رسانه‌های اجتماعی پاکستان دست‌به‌دست شد که یک افسر پلیس زخمی و یک افسر ارتش اسیرشده به‌دست نیروهای تحریک طالبان پاکستان را در سوات نشان می‌داد.
دلیل عمده دیگر تقویت این گروه و نفوذ آن به مناطق بیشتر در خاک پاکستان، از نظر اندیشکده جیمز تاون، فقدان یک سازوکار جامع مدیریت مرزی بین پاکستان و افغانستان است؛ زیرا این مسئله، مانع تلاش‌ها برای توقف تحرکات شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان در سراسر مرز، ازجمله در سوات، می‌شود. هرچند به گزارش رسانه‌های پاکستانی، این کشور تقریبا ۹۵درصد از حصارکشی مرزی خود را تکمیل کرده است، اما این کار، فقدان توافقنامه رسمی بین دو کشور را جبران نمی‌کند.
چالش مدیریت مرزی میان افغانستان و پاکستان از آنجا پدید می‌آید که طرف افغانستان که طالبان باشد، خط دیورند را به‌عنوان مرز اصلی میان دو کشور نپذیرفته است. این مرز متخلخل، در یک سال گذشته، راه ورود شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان به استان سوات را بازتر کرده است.
با این حال، اندیشکده جیمزتاون اشاره کرده است که حضور کنونی تحریک طالبان پاکستان در استان سوات، با حضور آن‌ها در سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ در این منطقه، متفاوت است؛ زیرا مردم اکنون بیشتر از ماهیت کار این گروه آگاه‌اند و با ستیزه‌جویی‌های این گروه که بیشتر غیرنظامیان را متضرر میکنند، مخالفت دارند.
یک ماه پیش، در یازدهم اکتبر، صدها نفر از شهروندان سوات در تظاهراتی در مرکز شهر علیه ظهور تحریک طالبان پاکستان در این استان، شعار دادند و خواستار جلوگیری دولت پاکستان از گسترش نفوذ این گروه شدند. هرچند حضور این گروه شبه‌نظامی در سوات پدیده جدیدی نیست، اما تقویت آن‌ها نگرانی‌های گسترده‌ای میان مردم محلی به‌وجود آورده است.
گزارش اندیکشده جیمزتاون نشان می‌دهد تا زمانی که پاکستان و افغانستان برسر یک راهبرد متقابل برای رسیدگی به معضل حضور تحریک طالبان پاکستان توافق نکنند، ناامنی دائمی در مناطق مختلف پاکستان، از جمله سوات، وجود خواهد داشت.
