روز سه‌شنبه (۱۵ نوامبر) جمعیت جهان به حدود هشت میلیارد نفر رسید و درباره مفهوم این نقطه‌‌عطف برای کره زمین و تلاش‌های ما برای مقابله با بحران تغییرات اقلیمی پرسش‌هایی ایجاد کرد.

این رویداد مهم با گردهمایی کشورها در اجلاس کاپ ۲۷ (Cop27) در مصر با هدف پیشروی در کاستن از میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و تلاش به منظور کسب آمادگی بیشتر برای سیاره‌ای که گرم‌تر می‌شود، هم‌زمان شد.

سازمان ملل متحد اعلام کرد که رشد جمعیت و سرانه تولید ناخالص داخلی همچنان «قوی‌ترین پیشرانه‌های» انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی در دهه گذشته‌اند.

و برخی نیز به این نکته اشاره می‌کنند که در ۵۰ سال گذشته، جمعیت جهان دوبرابر شده اما جمعیت حیات وحش جهان نزدیک به ۷۰ درصد کاهش یافته است.

آن‌ها که از کند شدن رشد جمعیت جهان برای کمک به مبارزه با بحران تغییرات اقلیمی حمایت می‌کنند، معتقدند افزایش جمعیت تنها کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را برای جهان دشوارتر و از دست رفتن تنوع زیستی را محدود می‌کند.

آلیستر کوری، رئیس کارزارهای موسسه خیریه «جمعیت مهم است» مستقر در بریتانیا، گفت: «تعبیر ساده‌اش این است که هرقدر جمعیت بیشتر باشد، مصرفمان بیشتر و انتشار گازهای گلخانه‌ای و سایر زباله‌هایی که تولید می‌کنیم، بیشتر است.» و افزود که افزایش مصرف به تقاضای بیشتر برای آب و زمین منجر می‌شود و بر طبیعت تاثیر منفی می‌گذارد.

این موسسه خیریه که دیوید آتنبرو و دیم جین گودال از حامیان آن‌اند، در گزارش اخیر خود، اعلام کرد که در نیم قرن گذشته، با دوبرابر شدن جمعیت جهان، انتشار کربن از سالانه ۱۷ میلیارد تن در سال ۱۹۷۴ به سالانه ۳۶ میلیارد تن در سال ۲۰۲۱ رسیده است.

به باور این موسسه خیریه، اگرچه کاهش مصرف بی‌رویه بسیار مهم است، توانمندسازی زنان در سراسر جهان برای انتخاب خانواده‌های کوچک‌تر همراه با آموزش همگانی برای دختران و مقابله با فقر نه تنها فرصت‌های زندگی فردی را افزایش می‌دهد، بلکه به کند شدن رشد جمعیت، کاهش انتشار کربن و تحدید گرمایش جهانی کمک می‌کند.   

دیگران متقاعد نشده‌اند که مشکل جمعیت است.

باب وارد، از موسسه پژوهشی گرانتام که روی تغییرات اقلیمی و محیط زیست کار می‌کند و وابسته به دانشکده اقتصاد لندن است، کاهش رشد جمعیت را استدلالی «ضدبشری» توصیف کرد.

او گفت: «مشکل تعداد افراد نیست. مشکل تعداد افرادی است که سبک زندگی ناپایدار دارند.»

او افزود: «حتی اگر از این به بعد جمعیت را ثابت نگه داریم، اما همه سبک زندگی معمول آمریکایی را پیش بگیریم، کامل به فنا می‌رویم.»

حجم عمده گازهای گلخانه‌ای را کشورهای ثروتمند تولید می‌کنند.

مثلا، گروه جی۲۰ (G20) شامل ثروتمندترین و بزرگ‌ترین کشورهای در حال توسعه جهان، مسئول ۸۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهان و ۸۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان‌اند.  

درهمین حال، قاره آفریقا که بیشترین رشد جمعیت در آن رخ می‌دهد، در خط مقدم بحران تغییرات اقلیمی قرار دارد؛ اما کمتر از چهار درصد گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند. حدود ۱۷ درصد کل جمعیت دنیا در این قاره زندگی می‌کند.

او گفت: «ردپای محیط زیستی مردم در آفریقا و هند و فقیرترین نقاط جهان که بیشترین رشد جمعیت در آن‌ها رخ می‌دهد، بسیار ناچیز است- آن‌ها مسئول این مشکلات نیستند. اینکه به کشورهای آفریقایی بگوییم نباید جمعیتشان بیشتر شود اساسا غیراخلاقی و به لحاظ تحلیلی نادرست است.»

وارد به این نکته اشاره کرد که یکی از بزرگ‌ترین پیشرانه‌های جنگل‌زدایی پرورش دام است که نمونه‌ای از تاثیر منفی شیوه زیست ما بر سیاره زمین به حساب می‌آید.

او گفت: «مسئله تعداد دهان‌هایی که می‌خورند نیست؛ مسئله چیزهایی است که در دهان می‌گذاریم.»

کوری موافق بود که عامل اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان کشورهای ثروتمندند و اذعان کرد که وقتی مردم از کاهش جمعیت صحبت می‌کنند، منظورشان کشورهای فقیرتری است که رشد جمعیتشان بیشتر است اما در انتشار گازهای گلخانه‌ای کمترین سهم را دارند.

او این را نیز تایید کرد که کاهش سرعت رشد جمعیت راه‌حل سریعی نیست و اکنون مجموعه اقدام‌های فوری مثل حفظ سوخت‌های فسیلی درون زمین باید انجام شود.

اما به استدلال او، جهان در طولانی مدت به رشد جمعیت به مثابه خطر نگاه نمی‌کند.

او گفت: «هرچه بر تعداد جمعیت بیفزاییم، تک‌تک تعدیل‌کننده‌های ما برای موثر واقع شدن هم باید بیشتر کار کنند.» و افزود که ساکنان کشورهای فقیرتر هم اگر برای توسعه و ثروتمندتر شدن بیشتر تلاش کنند، در انتشار گازهای گلخانه‌ای در آینده سهم بیشتری خواهند داشت.

تازه‌ترین پیش‌بینی‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که جمعیت جهان در سال ۲۰۳۰ به ۸.۵ میلیارد نفر و در سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد نفر می‌رسد. چنین تصور می‌شود که در دهه ۲۰۸۰، جمعیت به اوج خود یعنی ۱۰.۴ میلیارد نفر برسد و تا سال ۲۱۰۰ در این حد باقی بماند. بیش از نیمی از افزایش جمعیت پیش‌بینی‌شده تا سال ۲۰۵۰، در هشت کشور رخ می‌دهد که از این تعداد، پنج کشور در آفریقا و سه کشور در آسیا قرار دارند.

کوری گفت: «حرف ما قطعا این نیست که [کنترل] جمعیت نوشدارویی است که همه مشکلات محیط‌ زیستی‌ ما را درمان می‌کند. منظور ما این است که اگر به جمعیت توجه نکنیم، حل این مشکلات به‌مراتب دشوارتر و درنهایت غیرممکن می‌شود.»

وارد با این حرف مخالفت کرد و درعوض، گفت که جهان باید به روشی پایدار توسعه یابد.

او گفت: «توسعه پایدار در کشورهای ثروتمند به معنای کاهش زباله و آلودگی و در کشورهای درحال توسعه به معنای ارتقای استانداردهای زندگی مردم بدون تمام زباله‌ها و اقدام‌های آلاینده‌ای است که در غرب شاهد آنیم.»

او اضافه کرد که نکته تاسف‌بار رشد جمعیت کشورهای درحال توسعه این است که افراد بیشتری در معرض آثار فزاینده تغییرات اقلیمی قرار خواهند گرفت.