بحران جهانی انرژی باعث شد تا اکثر کشورهای مصرف کننده انرژی به‌ویژه در بخش گاز طبیعی به دنبال خرید گاز طبیعی با قراردادهای کوتاه مدت باشند و با پر بودن ظرفیت تولید کشورهای مختلف رقابت در بازار به شدت افزایش یافت. قطر به عنوان بزرگترین تولید کننده ال‌ان‌جی جهان یکی از گزینه‌های اصلی اروپا برای جایگزینی بخشی از گاز طبیعی روسیه در سبد انرژی کشورهای اروپایی است. در ماه‌های اخیر قطر به دنبال تحقق برنامه خود برای افزایش ظرفیت تولید ال‌ان‌جی و افزایش سهم خود در بازار جهانی انرژی به‌ويژه در بازار شرق آسیا اقدام به عقد قرارداد با برخی شرکت‌های بزرگ انرژی غربی کرد. بازار انرژی چین در بخش نفت و گاز طبیعی بازار هدف اکثر کشورهای تولید کننده انرژی است و این مورد فرصت مناسبی را برای شرکت‌های دولتی و خصوصی چین فراهم کرده است تا در زیرساخت انرژی این کشورها سرمایه گذاری کنند.
سرمایه گذاری عظیم قطر در میدان پارس جنوبی ( گنبد شمالی در قطر)
در سال ۲۰۱۹ و پیش از شیوع کرونا و همچنین شروع بحران انرژی- قطر اعلام کردکه قصد دارد در یک دوره زمانی هفت ساله ظرفیت تولید ال‌ان‌جی خود را از میدان گنبد شمالی (پارس جنوبی) به میزان ۶۴ درصد افزایش دهد و تا سال ۲۰۲۶ به ۱۲۶ میلیون تن برساند. در ماه سپتامبر گذشته و در جریان اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر نسبت به بحران جهانی انرژی هشدار داد و گفت: ةما با بحران انرژی بی‌سابقه‌ای مواجه هستیم و حدود یک میلیارد نفر با آن دست به گریبان‌اند.» او با اشاره به اینکه دوحه توانست طرح توسعه میدان گنبد شمالی را آغاز کند، تاکید کرد که این میدان نقش محوری در کاهش بحران انرژی خواهد داشت.
در خرداد گذشته شرکت قطر انرژی قراردادی با شرکت فرانسوی توتال انرژی به امضا رساند. بر اساس این قرارداد شرکت توتال با دریافت ۲۵ درصد از سهام میدان گازی گنبد شمالی، آن را توسعه می‌دهد. قطر همچنین در ماه‌های گذشته با امضای چند قرارداد با شرکت‌های بریتانیایی «شل» و آمریکایی «اکسون موبیل» شرایط حضور آنها را در طرح توسعه میدان گنبد شمالی فراهم کرد. سهم هر یک از این شرکت‌ها در این پروژه عظیم ۶.۲۵ درصد بود. ارزش قراردادهای قطر با شرکت‌های اروپایی و آمریکا برای توسعه میدان گنبد شمالی در حدود ۲۸ میلیارد دلار است.
امضای طولانی‌ترین قرارداد فروش ال‌ان‌جی بین قطر و چین
روز دوشنبه ۲۱ نوامبر شرکت قطر انرژی با شرکت سینوپکِ چین قرارداد طولانی مدتی برای صادرات ال ان جی به چین امضا کرد. به گفته سعد شریدا کعبی، وزیر انرژی قطر که همزمان رییس شرکت دولتی قطر انرژی است؛ قرار است در یک دوره ۲۷ ساله سالانه چهار میلیون تن ال‌ان‌جی تولیدی از محل توسعه برداشت از میدان گنبد شمالی به چین صادر شود. باید اشاره کرد که از ماه فوریه گذشته چین با پشت سر گذاشتن ژاپن به بزرگترین وارد کننده ال‌ان‌جی جهان تبدیل شد. در سال گذشته چین در تلاش برای تغییر منابع انرژی به انرژی پاک‌تر، واردات ال‌ان‌جی خود را ۱۲ میلیون تن (به ۷۹ میلیون) افزایش داد. امضای این قرارداد که طولانی‌ترین قرارداد صادرات ال‌ان‌جی در نوع خود است بازی برد-برد برای قطر و چین است. اقتصاد رو به رشد چین نیازمند تامین انرژی مورد نیاز از منابع مختلف ومطمئن است وقطر در سال‌های اخیر نشان داد که تامین کننده مطمئنی برای چین بوده است. قطر با جذب منابع مالی و تکنولوژی پیشرفته شرکت‌های غربی نه تنها توانست مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی در بخش خود را مدیریت کند بلکه با این قرارداد بلند مدت که در نوع خود رکود محسوب می‌شود؛هم سهم خود را در بازار انرژی چین تضمین کرد است و هم مسله فروش بخشی از ال‌ان‌جی تولیدی از پروژه جدید را حل کرد.
روسیه نیز با قراردادی بلند مدت درصد افزایش صادرات گاز طبیعی به چین است. با بروز بحران انرژی و حمله روسیه به اوکراین و اعمال تحریم‌ها علیه صنعت انرژی روسیه؛ مسکو بازار هدف خود را از اروپا به چین تغییر داد. قرارداد اخیر قطر با شرکت سینوپک زنگ خطری برای روسیه و سایر کشورها تامین کننده ال‌ان‌جی چین نیز محسوب می‌شود.
مزایای این قرارداد بلند مدت را برای چین از منظر اقتصادی و هم ژئوپلتیک می‌توان ارزیابی کرد. یکی از مشکلات پیش‌روی کشورها مسئله سیستم قیمت‌گذاری در قرارداد های گاز طبیعی و ال‌ان‌جی است. چین می‌تواند در این مدت با توجه به شرایط بازار هم بخشی از نیاز خود را از قطر تامین کند، هم از لحاظ نوسان احتمالی قیمت ال‌ان‌جی در آینده امنیت انرژی این کشور دچار تنش نشود.
از اواخر دهه ۸۰ میلادی و تحت سیاست به بیرون برو (go out policy) دولت چین شرکت‌های انرژی خود را به سرمایه‌گذاری در مناطقی که چین از آنجا انرژی وارد می‌کند تشویق کرد. در این راستا شرکت‌های چینی در پروژه‌های بزرگ انرژی از روسیه تا آفریقا از قطر تا عراق و عربستان سعودی حضور فعالی دارند. کنترل مسیرهای انتقال انرژی و منابع انرژی محل رقابت قدرت‌های جهانی است با عقد قرارداد اخیر بین قطر و چین حضور و نفوذ چین در خلیج فارس افزایش پیدا خواهد کرد و امنیت کشتیرانی در خلیج فارس و تنگه هرمز بیش از پیش و در آینده نقش مهمی در امنیت ملی و امنیت انرژی چین ایفا خواهد کرد.
می توان انتظار داشت در شرایط نا‌امنی نیروی دریایی چین بخواهد امنیت تانکرهای حامل ال‌ان‌جی در منطقه را تامین کند. با افزایش حضور و نفوذ چین در قطر باید انتظار داشت که آمریکا و روسیه نیز سیاست متفاوتی در منطقه پیش گیرند.
قطر در حالی طولانی‌ترین قرارداد صادرات ال‌ان‌جی را به چین امضا کرد که به گفته جواد اوجی وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، قرار بود در مهر ماه ایران تولید گاز طبیعی از فاز ۱۱ پارس جنوبی را پس از ۲۰ سال وقفه شروع کند. هر چند بر اساس آخرین اظهارات مسئولین وزارت نفت قرار است تا آخر سال جاری تولید گاز طبیعی از فاز ۱۱ پارس جنوبی شروع شود. درحالی که جمهوری اسلامی نتوانست مشکل افت فشار در میدان پارس جنوبی که تامین کننده بیش از ۷۰ درصد گاز مصرفی در ایران است را حل کند؛ قطر هم برنامه توسعه زیرساخت انرژی در بخش ال‌ان‌جی را مطابق برنامه پیش می‌برد و هم با امضای طولانی‌ترین قرارداد صادرات ال‌ان‌جی خود را برای دوران پسا بحران انرژی آماده می‌کند.
قطر در عین حال که بازار شرق آسیا را هدف قرار داده است بر بازار آلمان نیز تمرکز کرده است. با توجه به برنامه آلمان برای افزایش واردات ال‌ان‌جی و برنامه این کشور برای بهره‌برداری از ترمینال شناور ال‌ان‌جی قطر همزمان هم در امنیت انرژی آلمان و هم چین نقش اساسی ایفا خواهد کرد. بنا بر گزارش وزارت اقتصاد آلمان ابن کشور اوایل ماه جاری عملیات ساخت نخستین ترمینال شناور ال‌ان‌جی خود را در بندر ویلهمشاون در دریای شمال را به پایان رساند.
با توجه به تغییر دینامیک‌های بازار جهانی انرژی در دوران پسا کرونا؛ قطر به خوبی خود را با شرایط جدید بازار انرژی وفق داده است و در غیاب روسیه و ایران از صادرات انرژی به عنوان ابزار قدرت در عرصه روابط بین الملل و تولید ثروت و رفاه بهره می‌گیرد. ایران و روسیه باید شاهد از دست رفتن فرصت‌ها در بازار انرژی اروپا و نقش آفرینی بیشتر قطر و آمریکا در امنیت انرژی اروپا باشند. هر چند کشورهای حوزه دریای خزر نیز در میان مدت سهم خود را در بازار انرژی اروپا افزایش خواهند داد. افزایش برداشت قطر از منابع گاز طبیعی میدان مشترک پارس جنوبی به معنای کاهش برداشت ایران از این میدان خواهد بود. می توان ادعا کرد که این قرارداد دو برنده و یک بازنده خواهد داشت بازنده این قرارداد در بلند مدت جمهوری اسلامی است.
