حاشیه‌های غیرفوتبالی در جام جهانی امسال باعث شده است که به بخش‌های فناوری پیشرفته‌ای که برای نخستین بار به دنیای فوتبال حرفه‌ای وارد شده‌اند، کمتر پرداخته شود. 

جام جهانی قطر را می‌توان جام جهانی «اولین‌ها» نام نهاد. قطر اولین میزبان جام جهانی است که ممنوعیت‌های زیادی برای نوشیدنی‌های الکلی و پوشش افراد وضع کرده است و اجازه حمل نشان‌ها و پرچم‌های هم‌جنسگرایان را نمی‌دهد. اما علاوه بر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها، بسیاری از فناوری‌های جام جهانی قطر هم اولین بار است که به‌کار می‌روند. توپ فوتبال دارای حسگر متصل به شبکه، فناوری تشخیص آفساید نیمه‌خودکار و خنک‌کننده‌های ورزشگاه‌های قطر، از جمله مواردی‌ است که برای نخستین بار از آن‌ها پرده‌برداری شده است.

«الرحله»؛ توپ فوتبال هوشمند ویژه جام جهانی قطر

توپ رسمی هر دوره جام جهانی، نامی دارد که آن را منحصر‌به‌فرد می‌کند. توپ این دوره از مسابقات، «الرحله» نام‌گذاری شده که به معنای «سفر» است. هر توپ فوتبالی که در جام جهانی قطر استفاده می‌شود، دارای فناوری «توپ متصل» است که شرکت آدیداس تولید کرده است. این توپ ممکن است معمولی به نظر برسد، اما در داخل، به حسگر حرکتی مجهز است که با یک باتری با قابلیت شارژ مجدد، تغذیه می‌شود. داخل توپ، یک حسگر کروی‌شکل جاسازی شده است که ۵۰۰ بار در ثانیه اطلاعات را به اتاق عملیات ویدیویی می‌فرستد تا در همگامی با فناوری تشخیص آفساید، به قضاوت بهتر داورها کمک کند. به گفته فیفا، الرحله سریع‌ترین توپ کل دوران جام جهانی است و پوشش پلی‌اورتان  و بدنه خارجی ۲۰ تکه‌ای آن باعث می‌شود که در هوا سریع‌تر حرکت کند. این توپ در وب‌سایت رسمی آدیداس در آمریکا به قیمت ۱۶۵ دلار ، یعنی چیزی نزدیک به ۶ میلیون تومان، به فروش می‌رسد.

فناوری تشخیص آفساید هوشمند

فناوری تشخیص آفساید نیمه‌خودکار، قسمت‌های مختلف بدن بازیکنان، از جمله نوک پا، دست، شانه، زانو و سر، را ردیابی می‌کند تا چنانچه بازیکن در موقعیت آفساید باشد، این وضعیت را به کمک‌داور ویدیویی (VAR) اطلاع دهد. برای این کار، ۱۲ دوربین در زیر سقف استادیوم‌ها نصب شده است تا هم توپ، و هم ۲۹ نقطه از بدن همه بازیکنان را ردیابی کنند. دوربین‌ها  این داده‌ها  را تا ۵۰ بار در ثانیه ثبت و پردازش می‌کنند. سپس، هوش مصنوعی با استفاده از  داده‌ها بررسی می‌کند که توپ چه زمانی به بازیکن رسیده است و موقعیت و فاصله او را با بازیکن تیم حریف، پردازش می‌کند. این سیستم در زمانی کوتاه آفسایدها را تشخیص، و آن‌ها را  به کمک‌داور ویدیویی اطلاع می‌دهد. سپس، کمک‌داور ویدیویی موضوع را بررسی، و به داور منتقل می‌کند.

نکته جالب ماجرا این است که وقتی داور  آفساید را تایید کند، سیستم خودکار یک انیمیشن سه‌بعدی می‌سازد که موقعیت اندام بازیکنان را در لحظه دریافت توپ در موقعیت آفساید نشان می‌دهد و تصویر را روی صفحه نمایش استادیوم پخش می‌کند.

استادیوم ۹۷۴؛ اولین ورزشگاه جداشدنی تاریخ

«ورزشگاه ۹۷۴» با عنوان «جواهر جام جهانی ۲۰۲۲» شناخته می‌شود. ساخت این ورزشگاه ۸۰ هزار نفری که اولین استادیوم موقت در تاریخ دوره‌های جام جهانی است، سال ۲۰۱۸ آغاز شد و در  نوامبر ۲۰۲۱  افتتاح شد. این ورزشگاه از ۹۷۴ کانتینر باربری بازیافتی از جنس فولاد ضد‌زنگ ساخته شده است که پس از پایان رقابت‌ها از هم جدا خواهند شد. ایده این ورزشگاه که می‌تواند برچیده، و دوباره در محل دیگری بازسازی شود، از قطعات لگو الهام گرفته شده است.

تکنولوژی مطبوع‌سازی هوای ورزشگاه

فیفا به دلیل گرمای هوای قطر مجبور شد شروع جام جهانی ۲۰۲۲ را حدود شش ماه به تعویق اندازد. با این حال، دمای هوا در قطر همچنان حدود ۲۵ درجه سانتیگراد است. برای رفع مشکل گرما در ورزشگاه‌ها، از فناوری‌هایی ویژه استفاده شده است تا دمای هوا کنترل شود. در این فناوری با کمک انرژی خورشیدی، هوای بیرون ورزشگاه خنک می‌شود و سپس از طریق شبکه‌هایی در اطراف زمین مسابقه، به داخل ورزشگاه هدایت می‌شود. فرایند خنک‌ کردن ورزشگاه با انتقال هوای خنک‌شده، از طریق خروجی‌های مخصوص زیر صندلی‌های تماشاگران و نازل‌های بزرگ برای خنک کردن زمین، کار می‌کند. از فناوری گردش هوا نیز در این روش استفاده می‌شود؛ یعنی هوای سردشده به شکل مداوم تصفیه و به ورزشگاه بازگردانده می‌شود و به این ترتیب، هوای داخل ورزشگاه‌ها همواره تمیز و خالص خواهد بود.  از این فناوری برای تهویه کف ورزشگاه‌ها هم استفاده می‌شود تا محیط اقلیمی مناسبی برای چمن سالم و عاری از بیماری‌های قارچی فراهم شود. دکتر عبدالعزیز عبدالقانی که بیش از یک دهه روی این فناوری کار کرده است، می‌گوید: «کسانی که حساسیت تنفسی دارند، در داخل ورزشگاه‌های ما دچار مشکل نمی‌شوند. ما تمیزترین و خالص‌ترین هوای ممکن را فراهم می‌کنیم.» دکتر عبدالقانی این فناوری را ثبت‌اختراع نکرده و برای خدمت به جامعه علمی، استفاده از آن را برای همگان امکان‌پذیر کرده است.

شارژر تلفن همراه با انرژی خورشیدی و تکنولوژی ویژه نابینایان

در اطراف استادیوم‌ها، ایستگاه‌هایی به نام «ELPALM» نصب شده‌اند که ظاهری شبیه به درخت نخل دارند. این ایستگاه‌ها، علاوه بر آنکه می‌توانند به مثابه سایه‌بان برای استراحت مسافران‌ عمل کنند و با مه‌پاشی فضا را خنک می‌کنند، به مسافران اجازه می‌دهند تا گوشی‌های خود را با روش سریع سیمی یا بی‌سیم Qi شارژ کنند و به اینترنت وای‌فای رایگان متصل شوند. تمام برق این تاسیسات از انرژی خورشیدی تامین می‌شود.

به کمک ابزارهای Bonocle و Feelix Palm، نابینایان و کم‌بینایان هم می‌توانند مسابقات فوتبال را بی‌کم‌و‌کاست دنبال کنند. Bonocle که محصول یک استارت‌‌آپ مستقر در پارک علم و فناوری قطر است، محتوای دیجیتال را به شکل خط بریل در اختیار نابینایان قرار می‌دهد و Feelix Palm که گونه‌ای فناوری پوشیدنی است، با استفاده از تکانه‌های الکتریکی، با ارتباط‌دهنده‌های لمسی دست کار می‌کند تا پیام‌های بریل را بدون اختلال در حرکت فیزیکی، به افراد کم‌بینا منتقل کند.