کنفرانس دو روزه گفت‌وگوهای امنیتی هرات که در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد، شامگاه چهارشنبه، نهم آذر و با سخنرانی احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان پایان یافت. شرکت‌ کنندگان در این نشست، با تاکید بر ادامه برگزاری نشست‌های مشابه برای گفت‌وگو درباره اوضاع افغانستان گفتند، در اوضاعی که در افغانستان، طالبان همه صداها و به ویژه صداهای مخالفان و منتقدان را سرکوب کرده‌اند، برگزاری این نشست‌ها در بیرون از افغانستان می‌تواند گرهی از بن‌بست در بحران جاری در افغانستان باز کنند.

منیژه باختری، سفیر افغانستان در اتریش و از شرکت کنندگان گفت‌وگوهای امنیتی هرات، به ایندیپندنت فارسی گفت، نمی‌توان از نشست‌ها و کنفرانس‌‎ها، توقع حل بحران افغانستان را داشت، اما این کنفرانس‌‎ها و تبادل دیدگاه‌ها میان کارشناسان و کارگزاران سیاست، می‌تواند به یافتن راه حلی برای پایان دادن به بحران افغانستان کمک کنند.

باختری افزود: «این مهم است که ما برای فراهم‌سازی فضای گفت‌وگو تلاش کنیم، چون حل یک مشکل از گفت‌وگو آغاز می‌شود.» سفیر افغانستان در اتریش گفت که حضور افرادی از کشورهای مختلف جهان و به ویژه کشورهای منطقه، در کنفرانس‌های مرتبط به افغانستان اهمیت فراوانی دارد، چون چالش‌ها و بحران جاری در افغانستان به نحوی مرتبط به سیاست‌های جاری در کشورهای منطقه است و کشورهای منطقه نیز همواره از نا امنی و بحران در افغانستان تاثیر می‌پذیرند.

قاسم‌شاه اسکندروف، رئیس مرکز مطالعات افغانستان و منطقه مستقر در تاجیکستان که میزبان‌ دهمین دور گفت‌وگوهای امنیتی هرات است، به ایندیپندنت فارسی گفت، همسایه‌های افغانستان، کشورهای منطقه و همه دولت‌های جهان، از اوضاع جاری در افغانستان نگران‌اند. اسکندوف افزود: «طالبان با سلطه بر افغانستان، حکومتی را بر مبنای درک و برداشت خودشان از اسلام، ایجاد کردند، اما در ۱۵ ماه گذشته، از سوی هیچ یک از دولت‌های جهان به رسمیت شناخته نشدند.»

این کارشناس تاجیکستانی با اشاره به وجود نام‌ شماری از سران طالبان در فهرست سیاه سازمان ملل متحد گفت، طالبان باید با طرف‌های دخیل در افغانستان وارد گفت‌وگو شوند و به ایجاد دولت فراگیر اقدام کنند. اسکندروف گفت که گفت‌وگوهای امنیتی هرات، به بحث در باره چگونگی دولت فراگیر در افغانستان پرداخت و کارشناسان در این مورد صحبت کردند که اگر چنین اتفاقی در افغانستان نیفتد، پیامد آن برای افغانستان، منطقه و جهان چه خواهد بود.

در ۱۵ ماه سلطه طالبان بر افغانستان، روابط این گروه با کشورهای مختلف جهان در نوسان و بی ثباتی قرار دارد. در نخستین ماه‌ها پس از فروپاشی دولت جمهوری در افغانستان، دولت‌های چین، روسیه، ایران، پاکستان، قطر و برخی دولت‌های آسیای میانه از جمله ازبکستان، قرقیزستان و ترکمنستان، روابط خود را با طالبان توسعه دادند.

در ماه‌های اخیر و با افزایش نا امنی از جمله حمله‌های مرگبار انفجاری که بیشتر آن را گروه داعش خراسان برعهده می‌گیرد، نگرانی‌ این کشورها از عمیق‌تر شدن بحران در افغانستان افزایش یافته است. در جریان ۱۵ ماه سلطه طالبان بر افغانستان، داعش خراسان سه بار خاک ازبکستان و تاجیکستان را از شمال افغانستان هدف حمله‌های راکتی قرار داد. این حمله‌ها هرچند تلفاتی در پی نداشتند، اما نگرانی‌ها را از قدرتمند شدن دشمنان کشورهای آسیای میانه در افغانستان زیر سلطه طالبان افزایش داده است.

 مقام‌های روسیه از جمله ضمیر کابلوف، فرستاده ویژه رئیس جمهوری روسیه در امور افغانستان، بارها درباره افزایش شمار جنگجویان داعش خراسان در افغانستان هشدار داده است. در همین حال مقام‌های تاجیکستان و چند کشور دیگر آسیای میانه در چهارمین نشست «فرمت مسکو» که اواسط نوامبر در روسیه در مورد افغانستان برگزار شد از جابجا شدن تروریست‌های خارجی در امتداد مرز با افغانستان ابراز نگرانی کردند و گفتند طالبان در عملی کردن تعهداتشان از جمله مبارزه با گروه‌های تروریستی خارجی ناکام مانده‌اند و روابطشان را با این گروه‌ها از جمله القاعده حفظ کرده‌اند.

شماری از شرکت کنندگان کنفرانس گفت‌وگوهای امنیتی هرات نیز در جریان دو روز بحث به نگرانی‌های امنیتی جاری در افغانستان پرداختند و گفتند دولت‌های همسایه افغانستان باید بیشتر از بقیه دولت‌های جهان، در برابر آنچه در افغانستان می‌گذرد بیدار و آگاه باشند، چون همسایه‎های افغانستان، نخستین کشورهایی‌اند که از هر تحولی در آن کشور زودتر از همه متاثر می‌شوند.

با این حال، طالبان حضور طالبان در نشست‌هایی که اخیرا در مورد افغانستان برگزار می‌شوند نسبت به ماه‌های نخست سلطه این گروه بر افغانستان کاهش یافته است. روسیه در چهارمین نشست فرمت مسکو، از طالبان به عنوان گروه حاکم بر افغانستان دعوت نکرد و این گروه دعوت انستیتوی مطالعات استراتژیک افغانستان را برای شرکت در گفت‌وگوهای امنیتی هرات نپذیرفت.

منیژه باختری معتقد است که « طالبان به دلیل ذات و جوهر جزم‌گرایانه و متحجرانه شان، اهل گفت‌وگو و تساهل نیستند و هیچ‌گاهی به گفت‌وگو در فضای باز حاضر نخواهند شد.»

قاسم‌شاه اسکندروف، با ذکر اینکه برخی از دولت‌های جهان، بر تعامل با طالبان تاکید دارند گفت، طالبان بخشی از واقعیت جامعه افغانستان هستند و باید همه جوانب دخیل در امور این کشور با طالبان گفت‌وگو کنند، چون بدون گفت‌وگوهای معنادار، دولت فراگیر شکل نمی‌گیرد.