درگیری مرزی روز یکشنبه در منطقه سپین بولدک در جنوب افغانستان، روی خط صفر مرزی، جدی‌ترین تنش میان افغانستان و پاکستان بود. در این درگیری، دو طرف علاوه بر استفاده از سلاح‌های سبک، به تبادل آتش توپخانه‌ای نیز متوسل شدند. دولت پاکستان اعلام کرد که شلیک‌های توپخانه‌ای طالبان هفت کشته و ۱۷ زخمی به جا گذاشته است. طالبان نیز گفتند که در حمله نیروهای پاکستانی یک جنگجوی طالبان کشته و ۱۰ تن زخمی شده‌اند.

با اینکه لحن مقام‌های طالبان پس از این درگیری ملایم بود، مقام‌های پاکستانی به این درگیری به‌تندی واکنش نشان دادند. به این ترتیب، در حالی که عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت خارجه طالبان، در توییتر نوشت که دولت آنان تلاش می‌کند جلو چنین درگیری‌هایی را بگیرد و از پاکستان نیز همین را می‌خواهد تا روابط دو کشور تیره نشود، شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، در واکنش به این درگیری گفت که این اقدام افغانستان مستحق شدیدترین پاسخ‌ها است و دولت موقت طالبان باید برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی، ضمانت‌های لازم را ارائه کند.

با این حال به نظر نمی‌رسد مقام‌های دو کشور بتوانند تنش‌ها و درگیری‌های مرزی را کاهش دهند. مرزبانان دو کشور پیش از این نیز چندین بار با هم درگیر شده‌اند. همین چند وقت پیش یک جنگجوی طالبان در منطقه صفر مرزی به پاسگاه نیروهای پاکستانی وارد شد و به سوی چندین پاکستانی تیراندازی کرد که در نتیجه، یک محافظ امنیتی پاکستانی کشته شد.

پیچیدگی مسئله این است که هیچ‌کس نمی‌داند این درگیری‌ها چرا رخ می‌دهند؛ اما دلایل اساسی‌تر آن به بیش از ۱۰۰ سال پیش برمی‌گردد. این تنش و درگیری از زمانی که دولت استعماری بریتانیا در هند، در سال ۱۸۹۳ مرز دو کشور را که به نام خط دیورند مشهور است، ترسیم کرد، وجود داشت؛ زیرا این خط مرزی اقوام پشتون دو طرف مرز را از هم جدا کرد. البته این تنش‌ها تا همین چند سال قبل، تنها به شکل لفظی بودند.

هرچند پاکستان هرازگاه مناطق مرزی افغانستان و حتی تا عمق چند کیلومتری خاک افغانستان را گلوله‌باران می‌کرد، این درگیری‌ها همیشه با واکنش‌های سیاسی و اظهارنظرهای دیپلماتیک خاتمه می‌یافتند؛ اما از سال ۲۰۱۷ که دولت پاکستان حصارکشی نوار مرزی را شروع کرد، این تنش‌ها جدی‌تر شدند. دولت‌های افغانستان که هیچ‌گاه خط دیورند را به عنوان مرز رسمی میان دو کشور به رسمیت نشناخته‌اند، به حصارکشی پاکستان اعتراض کردند؛ اما پاکستان با تمسک به این دلیل که جنگجویان مخالف دولت این کشور از خاک افغانستان به پاکستان وارد می‌شوند، حصارکشی را ادامه داد.

در بخش‌هایی از افغانستان به‌خصوص در استان‌های پکتیا و خوست، این اعتراض‌ها شکل فیزیکی گرفتند و مردم محلی که در نزدیکی مرز زندگی می‌کردند، بارها برای حصارکشی دولت پاکستان مانع ایجاد کردند و حتی در برخی مناطق، حصارها را از بین بردند.

مشکل اساسی این است که از همان سال‌های اول مرزبندی، زمین و کوه‌های پوشیده از جنگل‌ که منبع اصلی معاش مردم‌ منطقه‌اند، فارغ از مرزبندی‌های سیاسی در دو طرف خط دیورند گسترده شده‌اند. یعنی زمین برخی مردم افغانستان از نظر مرزبندی‌های رسمی، داخل خاک پاکستان قرار دارد یا کوه‌هایی که درختان جلغوزه بر آن روییده‌اند، تا امتداد خاک پاکستان کشیده می‌شوند و قبایل این منطقه که همه اراضی را میان خود تقسیم کرده‌اند، بی‌خیال این مرزبندی‌ها، از زمین‌های خود حتی در آن سوی مرز هم استفاده می‌کنند.

مسلما حصارکشی در امتداد خط دیورند این مردم را از زمین و منابع عایداتی آنان جدا می‌کند و طالبان که خود از درون همین مناسبات قبیله‌ای برخاسته‌اند، به‌خوبی به حساسیت این مسائل آگاه‌اند. به همین دلیل هرچند دولت طالبان به صورت رسمی در قبال حصارکشی پاکستان اقدام نمی‌کند، هرگز مانع اقدام‌های نیروهای مسلح و فرماندهانش که در این مناطق حضور دارند، نمی‌شود.

از سوی دیگر، در چند سال گذشته چندین بار بحث تجاوز پاکستان به داخل حریم زمینی افغانستان هم مطرح شد. دولت‌های افغانستان می‌گویند که پاکستان در برخی مناطق، از خط مرزی رد شده و بخشی از خاک افغانستان را ضمیمه خاک خود کرده است؛ زیرا به دلیل جنگ‌های شدید بیش از ۴۰ سال گذشته، پاسگاه‌های مرزی افغانستان اکثرا تخریب یا خالی از نیرو شده‌اند و در نبود نیروهای مرزبانی افغانستان، برای پاکستانی‌ها آسان بوده است که در بخش‌هایی از مناطق مرزی، به داخل خاک افغانستان پیشروی کنند. گفته می‌شود که این مشکل با ایران، ترکمنستان و حتی ازبکستان هم وجود دارد.

حالا طالبان تصمیم گرفته‌اند دوباره پاسگاه‌های مرزی را در مناطق سابق بسازند اما دولت پاکستان ادعا می‌کند مناطقی که پاسگاه‌های مرزی ساخته می‌شوند، یا نقطه صفر مرزی یا خاک پاکستان‌اند و این مسئله به یک چالش دائمی برای هر دو کشور تبدیل شده است.

مسلما تا زمانی که خط‌کشی مرزی به صورت اساسی و دقیق بررسی نشود، این مشکل لاینحل باقی خواهد ماند؛ زیرا همان‌طور که پاکستان در تلاش است به هر قیمت ممکن حصارکشی میان دو مرز را تکمیل کند، طالبان نیز مصمم‌اند تمام پاسگاه‌های مرزی را دوباره بسازند. علاوه بر آن، طالبان در حال کشیدن یک جاده مرزی در امتداد حصارکشی پاکستان‌اند که پاکستان با آن مخالفت می‌کند.

به نظر نمی‌آید طالبان حداقل در مسئله تنش‌های مرزی، مقابل پاکستان انعطاف نشان دهند. هرچند رسانه‌های پاکستانی روز دوشنبه گزارش دادند که طالبان بابت درگیری‌های مرزی از پاکستانی عذرخواهی کرده‌اند، برای طالبان کاملا روشن است که کرنش و انعطاف مقابل پاکستان اقوام ساکن مناطق مرزی را از آن‌ها ناراضی می‌کند و این گروه که همین قبایل شالوده اصلی آن‌اند، هرگز چنین چیزی را نمی‌خواهد. مگر اینکه نهادهای بزرگی چون سازمان ملل متحد یا کشورهای بانفوذی چون آمریکا و بریتانیا به معرکه میان این دو کشور وارد شوند.