دولت آمریکا نگرانی جدیدی درباره جمهوری اسلامی ایران دارد:‌ استفاده این حکومت از قطعات ساخت کشورهای غربی، از جمله ریزقطعات الکترونیکی آمریکایی، در پهپادهای ایرانی که ارتش روسیه آن‌ها را در حمله علیه اوکراین به‌ کار می‌گیرد. چند منبع مطلع به شبکه «سی‌ان‌ان» گفتند که دولت بایدن کارگروه گسترده و ویژه‌ای تشکیل داده است تا در این مورد تحقیق کند.

آمریکا محدودیت‌های سرسختانه‌ای بر هرگونه صادرات به ایران اعمال کرده است و تحریم‌های ایران، ممنوعیت ارسال قطعات پیشرفته الکترونیکی را نیز شامل می‌شود. اما شواهد نشان می‌دهد جمهوری اسلامی ایران توانسته است در بازارها به میزان وسیعی از فناوری‌های مورد نیاز خود دست یابد. مقام‌های آمریکا می‌گویند که طبق شواهد موجود، هیچ یک از شرکت‌های غربی عامدانه قطعات خود را به جمهوری اسلامی ایران نفروخته‌اند، و این امر تحقیقات را دشوارتر می‌‌کند. 

سازمان تحقیقاتی «کانفلیکت آرمامنتز ریسرچ» که در بریتانیا مستقر است، ماه گذشته چند پهپاد سرنگون‌شده در اوکراین را بررسی کرد و به این نتیجه رسید که ۸۲ درصد قطعات آن‌ها ساخت شرکت‌های مستقر در آمریکا است. 

به گزارش «سی‌ان‌ان»، طبق تحقیقاتی که ارتش اوکراین انجام داده است، پردازشگرهای ساخت شرکت فناوری «تگزاس اینسترومنتز» در دالاس و موتوری ساخت یک شرکت اتریشی و تحت مالکیت شرکت «بمباردیه ریکریشنال پروداکتزِ» کانادا، جزو قطعاتی است که در برخی پهپادها یافت شده است. شرکت دوم، قبلا بخشی از شرکت هواپیماسازی معروف «بمباردیه» بود، اما در سال ۲۰۰۳ از آن جدا شد و هرچند خانواده بمباردیه همچنان از سها‌مداران آن است، اکنون مالکیتی مجزا دارد.

هر دو شرکت «تگزاس اینسترومنتز» و «بمباردیه ریکریشنال»، استفاده غیرمجاز از فناوری‌های ساخت خود را محکوم کرده‌اند. اما قیمت ارزان محصولات آن‌ها، که استفاده‌های غیرنظامی دارند، باعث شده است که جمهوری اسلامی ایران بتواند به راحتی به آن‌ها دست یابد. «تگزاس اینسترومنتز» به «سی‌ان‌ان» گفت که این شرکت «هیچ محصولی به مشتری‌ها در روسیه، بلاروس یا ایران نمی‌فروشد» و «از قوانین و مقررات مربوطه در کشورهایی که در آن‌ها فعال است، پیروی می‌کند و در موارد ضروری و مناسب، با نهادهای انتظامی همکاری می‌کند». این شرکت تاکید کرد: «افزون بر این، ما از استفاده از محصولات‌ خود در مصارفی که برای آن طراحی نشده‌اند، پشتیبانی نمی‌کنیم و چنین چیزی را نمی‌پذیریم.» شرکت «بمباردیه ریکریشنال» نیز در بیانیه‌ای گفت که خود تحقیقاتی را آغاز کرده است تا ببیند موتورهای محصول آن، چگونه به پهپادهای ایرانی رسیده‌اند. 

مقام‌های دولت آمریکا به «سی‌ان‌ان» گفتند که اخیرا به اطلاعاتی دست یافته‌اند که نشان می‌دهد کرملین با همکاری با جمهوری اسلامی ایران، در تدارک افتتاح کارخانه‌های خود برای ساخت پهپاد درون خاک روسیه است. به همین دلیل، در هفته‌های گذشته تحقیقات آمریکایی‌ها در این مورد نیز شدت گرفته است. 

«سی‌ان‌ان» پیش از این گزارش داده بود که حکومت ایران انتقال قطعات و نقشه‌راه ساخت پهپاد به روسیه را آغاز کرده و هدف آن، ادامه تولید در خاک این کشور است. پیش‌تر، گزارش‌هایی نیز در مورد تولید پهپادهای ایرانی در خاک تاجیکستان منتشر شده بود. 

کارگروهی که دولت بایدن در این زمینه ایجاد کرده است، شامل مقام‌هایی بخش‌های مختلف دولت آمریکا، از جمله مقام‌هایی از وزارت‌خانه‌های دفاع، خارجه، دادگستری، بازرگانی و خزانه‌داری این کشور است. کل پروژه تحت نظارت شورای امنیت ملی کاخ سفید اداره می‌شود. یکی از مقام‌های ارشد دولت به «سی‌ان‌ان» گفت که این اقدام، بخشی از «رویکرد جامع» دولت بایدن به ایران است که همه چیز را در کنار هم پوشش می‌دهد: از سرکوب اعتراضات مردم به دست حکومت تا برنامه هسته‌ای، و اینک نقش روزافزون جمهوری اسلامی ایران در جنگ اوکراین. 

اما آنچه باعث می‌شود مسئله پهپادها فوریت یابد، وجود گسترده قطعات ساخت آمریکا است که بسیاری از آن‌ها در چند سال اخیر تولید شده‌اند. تحقیقات نهاد «کانفلیکت آرمامنتز ریسرچ» نشان داد که پهپادهای ایرانی که ماه گذشته، نوامبر ۲۰۲۲، بررسی شدند، «ظرفیت‌های فناوری در بالاترین سطوح» را دارند؛ از جمله حسگرهای پیشرفته و نیم‌رساناهایی که از بیرون از ایران وارد شده‌اند. این امر نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران توانسته است  تحریم‌ها را دور بزند.

جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده، چند هفته پیش به خبرنگاران گفت که آمریکا سه شرکت روس را به دلیل نقش آن‌ها در خرید و تهیه پهپادهای ایرانی تحریم می‌کند، و افزود که واشنگتن مشغول «بررسی قدم‌های بعدی برای محدود کردن دسترسی ایران به فناوری‌های حساس از طریق کنترل صادرات است». اینک «سی‌ان‌ان» به نقل از برخی مقام‌ها گزارش می‌دهد که کارگروه ویژه دولت بایدن، مسئول تعیین همین «قدم‌های‌ بعدی» است. یکی از نخستین اقدامات، اطلاع دادن به تمام شرکت‌های آمریکایی است که قطعا‌ت‌ تولیدی آن‌ها در پهپادها یافت شده است. نمایندگان کنگره به «سی‌ان‌ان» گفتند که امیدوارند این کارگروه فهرست شرکت‌هایی را که قطعات‌ تولیدی آن‌ها در پهپادها پیدا شده است، در اختیار قوه مقننه هم قرار دهد تا به این شرکت‌ها فشار آورده شود که کنترل بیشتری بر شیوه استفاده از محصولات خود اعمال کنند. 

کارگروه ویژه با متحدان خارجی آمریکا نیز همکاری می‌کند، زیرا برخی از قطعات یافت‌شده در پهپادها، تولید آمریکا نیست و در کشورهای متحد این کشور تولید شده است. تحقیقات نهاد «کانفلیکت آرمامنتز ریسرچ» نشان می‌دهد که در پهپادهای ایرانی از محصولات بیش از ۷۰ شرکت مستقر در ۱۳ کشور و منطقه استفاده شده است. شبکه «سی‌ان‌ان» در ماه اکتبر به یک پهپاد سرنگون‌شده در دریای سیاه در نزدیکی بندر اودسای اوکراین دست یافت که به دست ارتش اوکراین افتاده بود. تحقیقات این شبکه نشان داد که این دارای پهپاد باتری‌های ژاپنی، موتور اتریشی، و پردازشگرهای آمریکایی است.

کاخ سفید معتقد است که در این زمینه همکاری موثری با متحدان خود دارد. یک مقام ارشد دولت بایدن به «سی‌ان‌ان» گفت: «تحت رهبری دیپلماسی آمریکایی، اجماع روزافزون وسیع و عمیقی در مورد ایران وجود دارد: از اتحادیه اروپا تا کانادا، استرالیا و نیوزلند.»

رابطه ایران و چین نیز در این میان دارای اهمیت است. اتاق‌فکر «موسسه علم و امنیت بین‌المللی» در واشنگتن، ماه گذشته گزارشی منتشر کرد که نشان می‌دهد ایران از چین بدل تقریبا دقیق قطعات آمریکایی را تهیه می‌کند. این گزارش بر نقش شرکت‌های چینی در پروژه تولید پهپاد جمهوری اسلامی ایران تاکید داشت.