چهره عیسی ناصری بیشتر از هر فرد دیگری در تاریخ هنر، سوژه آثار نقاشان، مجسمه‌سازان و تصویرگران کتاب مقدس بوده اما هنوز هیچ‌کس نمی‌داند او واقعا چه شکلی بوده است. برای قرن‌ها، متداول‌ترین تصویر از عیسی مسیح، حداقل در فرهنگ‌های غربی، مردی با محاسن مرتب، پوست روشن و موهای قهوه‌ای یا طلایی بلند و موج‌دار و چشمان آبی بود؛ تا زمانی که علم پا پیش گذاشت و درستی این تصویر را به چالش کشید.
کتاب مقدس چه می‌گوید؟
برخی روایت‌های باستانی درباره یک فرد به ما از ظاهر فیزیکی او تصویری ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، در انجیل عهد عتیق (تورات) آمده که داوود زیبا و خوش‌قیافه بوده است؛ اما انجیل عهد جدید به پاسخ این سوال که «عیسی چه شکلی بود؟» چندان نزدیک نمی‌شود و کتاب مقدس درباره ظاهر فیزیکی مسیح سرنخ‌های کمی در اختیار ما می‌گذارد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بیشتر آنچه در مورد عیسی مسیح می‌دانیم، از چهار کتاب اول عهد جدید یعنی انجیل‌های متی، مرقس، لوقا و یوحنا می‌آید. بر اساس این روایت‌ها، عیسی مردی یهودی بود که در بیت‌اللحم به دنیا آمد و در شهر ناصره فلسطین بزرگ شد. همچنین می‌دانیم که عیسی حدودا ۳۰ ساله بود که ماموریت نبوت خود را آغاز کرد (انجیل لوقا ۳:۲۳) اما کتاب مقدس در مورد ظاهر او تقریبا چیزی به ما نمی‌گوید؛ جز اینکه او از هیچ نظر برجسته نبود و به چشم نمی‌آمد. هنگامی که عیسی در باغ جتسیمانی دستگیر شد (انجیل متی ۵۶-۲۶:۴۷)، یهودا اسخریوطی مجبور شد عیسی را که در میان حواریون بود، به سربازان نشان دهد؛ یعنی ظاهر او با دیگران تفاوت بارز و آشکاری نداشت.
فلسطین در روزگار عیسی بخشی از امپراتوری روم بود. عیسی هم یک یهودی فلسطینی بود که در قرن اول در الجلیل زندگی می‌کرد؛ بنابراین به احتمال زیاد او شبیه یک مرد یهودی فلسطینی قرن اولی بوده است.
چگونه تصویر عیسی در طول قرن‌ها تغییر کرد؟
اگر تهیه‌کنندگان هالیوودی قصد داشته باشند فیلمی تاریخی درباره یک جوان یهودی در فلسطین دو هزار سال پیش بسازند، مسلما یک مرد میانسال با موهای طلایی، بینی تراشیده و چشمان آبی انتخاب نخواهند کرد؛ پس چرا قرن‌ها است که از مسیح چنین تصویری در اذهان ساخته شده است؟
برخی از اولین بازنمایی‌های هنری شناخته‌شده از عیسی به اواسط قرن سوم پس از میلاد، بیش از دو قرن پس از مرگ او، بازمی‌گردد. این‌ها نقاشی‌های موجود در دخمه‌های باستانی سنت دومیتیلا در رم‌اند که اولین بار حدود ۴۰۰ سال پیش کشف شدند. این نقاشی‌ها که یکی از رایج‌ترین تصاویر عیسی در آن زمان را منعکس می‌کنند، عیسی را به‌عنوان شبان خوب، مردی جوان، با موی کوتاه و بدون ریش با بره‌ای دور شانه‌هایش نشان می‌دهند.
یکی دیگر از پرتره‌های نادر و اولیه از عیسی در سال ۲۰۱۸ روی دیوارهای یک کلیسای مخروبه در جنوب اسرائیل کشف شد. این تصویر که در قرن ششم پس از میلاد نقاشی شده، اولین تصویر شناخته‌شده از مسیح است که در اسرائیل پیدا شده است و او را با موهای کوتاه‌تر و مجعد نشان می‌دهد؛ تصویری که در منطقه شرقی امپراتوری بیزانس، به‌ویژه در مناطق مصر و سوریه و فلسطین رایج بود اما بعدها از هنر بیزانس ناپدید شد.
تصویر عیسی با ریش و موی بلند که در قرن چهارم پس از میلاد ظاهر شد، به‌شدت تحت تاثیر بازنمایی خدایان یونانی و رومی، به‌ویژه زئوس، خدای قدرتمند یونانی، بود. از آن زمان کم کم تصاویر عیسی با ردای بلند، نشسته بر تخت، گاهی اوقات با هاله‌ای دور سرش (مانند موزاییک قرن پنجم روی محراب کلیسای سانتا پودنزیانا در رم) ظاهر شدند.
جوآن تیلور، استاد ریشه‌های مسیحی و یهودیت معبد دوم در کینگز کالج لندن، می‌گوید: «در این تصاویر هدف هرگز این نبود که عیسی را به عنوان یک انسان نشان دهند؛ هدف رساندن این مفهوم الهیاتی بود که عیسی مسیح (شاه، قاضی) و پسر الهی بود. آن‌ها در طول زمان به استانداردی از عیسی که ما می‌شناسیم، تکامل یافتند.»
البته همه تصاویر عیسی با تصویر غالب او که در هنر غرب به تصویر کشیده شد، مطابقت ندارد. در واقع بسیاری از فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان او را حداقل از نظر بصری، شبیه یکی از خودشان به تصویر کشیده‌اند.
تحقیقات علمی درباره عیسی چه می‌گوید
در سال ۲۰۰۱، ریچارد نیو، هنرمند بازنشسته پزشکی، تیمی از انسان‌شناسان و برنامه‌نویسان رایانه‌ای پزشکی قانونی اسرائیلی و بریتانیایی را رهبری کرد تا بر اساس یک جمجمه اسرائیلی مربوط به قرن اول پس از میلاد، مدلسازی رایانه‌ای و دانش موجود از چهره مردم یهودی آن زمان، تصویری جدید از عیسی خلق کنند.
اگرچه هیچ‌کس ادعا نمی‌کند که این تصویر بازسازی دقیقی از ظاهر خود عیسی است، محققان این تصویر با پوست تیره‌تر، چشمان تیره‌تر و موهای کوتاه‌تر و فرفری با قد حدود ۱۶۰ سانتیمتر را از بسیاری از تصاویر هنری از «پسر خدا» دقیق‌تر می‌دانند.
جوآن تیلور در کتاب خود، «عیسی چه شکلی بود؟»، از بقایای باستان‌شناسی، متون تاریخی و هنر تشییع جنازه مصر باستان استفاده کرد تا به این نتیجه برسد که مانند اکثر مردم یهودیه و مصر در آن زمان، عیسی به احتمال زیاد چشم‌های قهوه‌ای، موهای قهوه‌ای تیره تا سیاه و پوست قهوه‌ای زیتونی داشته و قد او نیز احتمالا حدود ۱۶۶ سانتیمتر- متوسط قد مردان در آن زمان- بوده است.
هیچ‌کدام از پژوهشگران و دانشمندانی که روی منابع تاریخی مربوط به میلاد مسیح کارکرده‌اند، وجود افرادی با رنگ مو، رنگ پوست و رنگ چشم روشن در خاورمیانه و زادگاه مسیح را انکار نکرده‌اند؛ اما آن‌ها بر این نکته تاکید می‌کنند در هیچ منبع تاریخی معتبری اشاره نشده که فردی به نام عیسی ناصری می‌شناسیم که چنین ویژگی‌های ظاهری داشته است.
