یوسف نوری، وزیر آموزش‌وپرورش دولت ابراهیم رئیسی، روز یکشنبه ۴ دی‌ در گردهمایی مدیران سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس، ادعا کرد که در حال حاضر ۳۰ هزار کلاس ناایمن در ایران وجود دارد و این وزارتخانه در تلاش است تا با کمک گرفتن از خیرین و همچنین فروش یا تغییر کاربری فضاهای مازاد، مدارس فرسوده و تخریبی را نوسازی کند.

آمارهایی که وزرای آموزش و پرورش طی دو دهه اخیر از تعداد کلاس‌های درسی ناایمن در ایران ارائه کرده‌اند، تناقض‌های عجیبی دارند که صحت این آمارها را زیر سوال می‌برند. ادعای تازه یوسف نوری نیز با سخنان اخیر سرپرست سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در تناقض است.

بر اساس آخرین آمارهای وزارت آموزش و پرورش، در سراسر ایران مجموعا ۵۵۹ هزار کلاس درس وجود دارد. حال صحبت‌های حمیدرضا خان‌محمدی، سرپرست فعلی سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، را بخوانید که ۱۱ روز قبل، یعنی ۲۳ آذر، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا اعلام کرد که ۱۹ درصد مدارس و کلاس‌های درس در ایران فرسوده و ناایمن‌اند. ۱۹ درصد از ۵۵۹ هزار کلاس درس ما را به عدد ۱۰۶ هزار و ۲۱۰ کلاس ناایمن می‌رساند؛ در حالی‌ که وزیر آموزش‌وپرورش روز یکشنبه این رقم را ۳۰ هزار کلاس اعلام کرد!

تناقض‌های عجیب

در نمونه‌ای دیگر، پنجم اردیبهشت ۱۳۹۶ فخرالدین دانش آشتیانی، وزیر وقت آموزش‌ و پرورش، اعلام کرد که ۶۸ هزار کلاس درس در ایران ناایمن‌اند. اما یک سال و هشت ماه بعد، محمد بطحایی، وزیر بعدی تعداد این کلاس‌های فرسوده و ناایمن را ۱۶۰ هزار عنوان کرد. تبدیل شدن ۹۲ هزار کلاس درس ایمن به ناایمن ‌در این فاصله اندک، بی‌شک می‌تواند نشان‌‌دهنده فقدان آمار صحیح یا دستکاری در آمار باشد.

البته به آمار جدید حمیدرضا خان‌محمدی، رئیس سازمان نوسازی مدارس، نیز شبهه‌ای جدی وارد است. رسانه‌ حکومتی مشرق‌نیوز آبان ۱۳۹۹ اعلام کرد یک‌سوم مدارس ایران ناایمن‌اند؛ اما تنها پنج ماه پس از نشستن ابراهیم رئیسی بر صندلی ریاست‌جمهوری، یعنی در آذر ۱۴۰۰، مهرالله رخشانی‌مهر، رئیس وقت سازمان نوسازی و تجهیز مدارس، گفت که توانسته‌اند تعداد مدارس فرسوده  ۱۰.۵ درصد کاهش دهند و به ۱۹.۵ درصد برسانند. این ادعا در حالی بیان شد که به گفته رخشانی‌مهر، دولت روحانی بودجه چندانی را برای نوسازی مدارس خرج نکرده و به طور مثال در سال ۱۳۹۶، حتی یک ریال از بودجه ۲۰۰ میلیارد تومانی تصویب‌‌شده برای سازمان نوسازی مدارس محقق نشده بود.

معاون سابق وزارتخانه می‌گوید آمارها جعلی است

نجات بهرامی، معلم و معاون پیشین روابط عمومی وزارت آموزش‌وپروش در دولت حسن روحانی، در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی، درباره تناقض‌های موجود در سخنان مدیران وزارت آموزش و پرورش در زمینه تعداد مدارس فرسوده می‌گوید که نباید به این آمارها اعتماد کرد و «وزرا و مدیران وزارتخانه هرسال برای اثبات اینکه عملکرد خوبی داشته‌اند، آمارسازی می‌کنند».

نجات بهرامی گفت: «وزارت آموزش‌ و پروش در سال‌های گذشته چنان با کمبود بودجه مواجه بود که به طور مثال به مدیران مدارس دستور داد در پایان سال‌ تحصیلی، دفتر و کتاب‌های مستعمل بچه‌ها را جمع‌آوری کنند و بفروشند تا با پول آن‌ها برای مدرسه هزینه کنند؛ چون مدارس دولتی در سال‌های اخیر عملا هیچ بودجه دولتی نداشته‌اند. این مشکل فقط به مدارس دولتی در استان‌های جنوبی یا غربی ایران محدود نیست؛ حتی در مناطق شمالی تهران و در مدارس غیردولتی هم به دلیل گرانی زمین و ملک، معمولا خانه‌های بزرگ و فرسوده را به مدرسه تبدیل می‌کنند که هر لحظه امکان ریزش آن‌ها وجود دارد. وزارتخانه نمی‌تواند این مدارس را تعطیل کند، چون با کمبود مدرسه مواجه است.»

بودجه مدرسه‌سازی را کدام نهاد حکومتی می‌گیرد؟

این مدیر سابق وزارت آموزش‌وپرورش در ادامه، با اشاره به اولویت‌های نظام جمهوری اسلامی در تقسیم بودجه گفت: «در سال‌های گذشته، بودجه نهادهای تبلیغاتی و حکومتی به بهانه حملات رسانه‌ای دشمن، چند برابر افزایش یافت و از آنجا که کشور در تحریم است، طبیعتا بودجه موردنظر را از وزارتخانه‌های مظلومی چون آموزش‌ و پرورش و ورزش یا سازمان محیط‌ زیست کسر می‌کنند. با نگاهی به ردیف بودجه سال ۱۴۰۱، می‌بینیم بودجه کل یک استان مانند لرستان نصف بودجه یک سازمان مذهبی هم نیست. ضمن اینکه اعداد ارائه‌‌شده در جدول بودجه هیچ‌گاه به صورت دقیق رعایت نمی‌شوند. در حالی که سازمانی حکومتی مانند صداوسیما امسال حدود یک هزار میلیارد تومان بیشتر از عدد تعیین‌‌شده بودجه گرفت، بودجه‌ وزارت آموزش‌ و پرورش و سازمان نوسازی مدارس در هیچ‌یک از سال‌های اخیر به‌طور کامل یا حتی حداقلی هم پرداخت نشد.»

نجات بهرامی در این گفت‌وگو به نقش یک نهاد حکومتی در «غارت بودجه مدرسه‌سازی» اشاره کرد و افزود: «در سال‌های اخیر، بنیاد برکت به‌عنوان زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام و زیر نظر مستقیم رهبر جمهوری اسلامی، به‌عنوان پیمانکار اصلی به حوزه مدرسه‌سازی وارد شد و بودجه وزارت آموزش‌‌وپرورش را بلعید. به این صورت که از وزارتخانه بودجه می‌گیرد، اما بخش اعظمی از پول را به اسم رهبر یا سپاه پاسداران برای اهداف نظامی یا سدسازی و پل‌سازی هزینه می‌کند. هیچ وزیر و مدیری هم توان مقابله با این دزدی آشکار را ندارد، چون فورا سرکوب یا بازداشت خواهد شد. این کار یعنی گروگان‌گیری بودجه برای خرید مشروعیت؛ بعد با مقداری از این پول‌ها مثلا در یک شهر هنرستان می‌سازند و خود را خدمتگزار مردم معرفی می‌کنند، بدون آنکه برای همان هنرستان آزمایشگاه یا کارگاه بسازند؛ یعنی تجهیز مدرسه نیز گردن وزارتخانه می‌افتد.»

این کارشناس حوزه آموزش با بیان اینکه علاوه بر چالش ایمنی مدارس که جان دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، تجهیزات مدارس دولتی نیز در شرایط وخیمی‌اند، می‌گوید: «حتی هزینه برگه‌ امتحانی‌ها یا توپ فوتبال را از خانواده‌ دانش‌آموزان می‌گیرند و بسیاری از مدارس تجهیزات لازم اولیه همچون تخته وایت‌برد و نیمکت‌ به تعداد دانش‌آموزان هم ندارند.»

علاوه بر موارد اشاره‌شده ازسوی نجات بهرامی درباره هزینه‌کرد هنگفت حکومت ایران برای نهادهای عقیدتی داخلی که نتیجه‌ای جز کاهش بودجه نهادهای حیاتی مانند آموزش‌وپرورش یا بهزیستی نداشته است، از پول‌های خرج‌شده از جیب مردم ایران برای کشورهای دیگر منطقه مانند لبنان، فسطین، یمن یا سوریه نیز نمی‌توان چشم‌پوشی کرد. در یک نمونه، محمدرضا نقدی، معاون هماهنگ‌کننده سپاه پاسداران، دی‌ماه ۱۳۹۹ در برنامه‌ای تلویزیون فاش کرد که «ایران در ۳۰ سال اخیر ۱۷ میلیارد دلار در منطقه خرج کرده است». همزمان، محمود الزهار، وزیر خارجه پیشین و عضو ارشد کادر رهبری حماس، نیز اعلام کرده بود که تنها در یک مورد، قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس، ۲۲ میلیون دلار را به‌صورت نقد و چمدانی در تهران تقدیم فلسطینی‌ها کرد.