پیش از فوریه ۲۰۲۲، شماری از کارشناسان، سیاستمداران و بازرگانان بر این باور بودند که وقوع جنگ‌های بزرگ، به تاریخ پیوسته و دیگر چنین جنگ‌هایی در جهان رخ نخواهد داد. اما برعکس، دیدیم که چگونه جنگ و توسل به زور بار دیگر بازگشت و جایگاه ویژه‌ای را در تحلیل امور جهانی اشغال کرد. البته جنگ‌ها چه کوچک و چه بزرگ ناگهانی رخ نمی‌دهند، بلکه در اثر عوامل و عللی که ریشه در ظلم سیاسی دارند، شکل می‌گیرند.

در حال حاضر، جنگ جاری در اوکراین جهان را با مجموعه‌ای از بحران‌ها و چالش‌های به‌هم پیوسته رو‌برو کرده و معلوم هم نیست که چه وقت و چگونه این جنگ پایان خواهد یافت. با آمدن فصل زمستان و کند شدن روند جنگ، گمان غالب این است که روسیه جنگ را فرسایشی می‌کند و حمله به زیرساخت‌ها و منابع آب و انرژی در اوکراین را شدت می‌بخشد تا اوکراین به‌عنوان یک دولت فرو بپاشد. اما پیروزی اوکراین در باز پس گرفتن خرسون در جنوب و بخش‌هایی از دونباس در شمال‌ شرق و آزاد کردن ۵۰ درصد از اراضی اشغال‌شده از چنگ نیروهای روسیه، اعتماد به‌نفس و روحیه جنگی نیروهای اوکراینی را بالا برده است.

تا به حال سخن گفتن از مذاکره و یافتن راه‌حل برای بحران اوکراین یا حتی دست‌یابی به یک آتش‌بس پایدار، دور از ذهن به نظر رسیده است، زیرا هر دو طرف امید به پیروزی دارند. کی‌یف یک طرح صلح ۱۰ ماده‌ای را در نشست گروه ۲۰ در نوامبر پیشنهاد کرد و خواستار خروج نیروهای روسیه از همه سرزمین‌های تحت حاکمیت اوکراین و پرداخت غرامت از طرف مسکو شد.

جنگ اوکراین خطرهای متعددی را متوجه منطقه و جهان کرده و میزان تنش‌ها را بالا برده است. اگر ایالات متحده آمریکا و ناتو سلاح پیشرفته اضافی در اختیار کی‌یف قرار دهند، آتش جنگ شدت بیشتر خواهد گرفت. در صورتی‌که کی‌یف برای بازپس گرفتن کریمه تلاش کند، ممکن است مسکو از سلاح هسته‌ای استفاده کند. همچنین، جنگ اوکراین اروپا را خسته کرده و باعث رکود اقتصاد آن شده است. از سوی دیگر، اختلاف بر سر چگونگی کمک‌های نظامی به کی‌یف، میان ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا دوپارگی به وجود آورده است.

برنامه جهانی غذا اخیرا از کمبود غذا و گرسنگی در سطح جهان سخن گفته است. بر اساس گزارش‌ها، شمار افرادی‌ که از نبود امنیت غذایی در جهان رنج می‌برند، از سال ۲۰۱۹ به این سو، از ۱۳۵ میلیون نفر به ۳۴۵ میلیون نفر افزایش یافته است. حتی در صورتی‌که جنگ اوکراین به شکل صلح‌آمیز پایان یابد و انتقال حبوبات و غلات از اوکراین در آینده با خطری رو‌به‌رو نباشد، باز هم کمبود غذا در جهان پا برجا خواهد ماند.

افزون بر جنگ، خشکسالی حاد، تغییر آب‌وهوا و کاهش باران، نقش اساسی در نبود امنیت غذایی دارد. امید زیادی هم نیست که این کمبود امنیت غذایی در سال ۲۰۲۳ کاهش یابد. جنگ اوکراین بهای سوخت دیزل و کود کشاورزی و هزینه تغذیه دام را افزایش داده که در نتیجه آن، بهای گوشت، مرغ و شیر در بازارهای جهان افزایش یافته است. همچنین، تورم موجود در اقتصاد جهانی، هزینه‌های کمک‌های انسانی را بالا برده است.

خیزش سراسری مردمی در ایران، ممکن است این کشور را در بحران چندجانبه فرو ببرد. گذشته از آن، احتمال دارد که یک رویارویی تازه خطرناک میان تهران و آمریکا - اسرائیل صورت بگیرد. مذاکرات هسته‌ای مربوط به برجام که چند ماه پیش نزدیک بود با موفقیت به پایان برسد، اکنون تقریبا متوقف مانده و ایران به غنی‌سازی اورانیوم با سرعت ادامه می‌دهد. افزون بر آن، فروش پهپاد و موشک از طرف تهران به روسیه، بعد تازه‌ای به مواجهه میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا – اسرائیل داده و زمینه تحریم‌های تازه را فراهم کرده است.

با به قدرت رسیدن حکومت دست‌ راستی افراط‌گرا در اسرائیل و روی کار آمدن اکثریت جمهوری‌خواه در کنگره آمریکا، ممکن است فشار برای حمله به تاسیسات هسته‌ای فردو و تاسیسات موشکی و پهپادسازی ایران شدت بگیرد. در مقابل، ایران به منافع آمریکا در خلیج فارس یا به کشتی‌های نفت‌کش در تنگه هرمز، حمله خواهد کرد که نتیجه آن، به خطر افتادن انتقال انرژی و بالا گرفتن تنش‌ها خواهد بود.

برنامه توسعه سازمان ملل متحد، هشدار داده است که ۵۴ کشور دارای درآمد پایین یا متوسط که ۱۸ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، هم‌‌اکنون از تراکم وام‌های سنگین رنج می‌برند و ۵۰ درصد از افرادی‌که در فقر شدید به سر می‌برند و ۲۸ کشور از ۵۰ کشور جهان، از تغییرات آب‌وهوا تاثیر پذیرفته‌اند. افزون بر آن، شرایط سخت اقتصادی و مالی کشورهای درحال توسعه، نه تنها برنامه توسعه پایدار ملل متحد برای سال ۲۰۳۰ را با خطر جدی رو‌برو کرده، بلکه احتمال زیادی می‌رود که این کشورها در سال ۲۰۲۳ با فقر بیشتری مواجه شوند و نتوانند در بهبود بخش آموزش و پرورش و مبارزه با تغییرات اقلیمی گام موثری بر دارند.

بعد از نشست گروه ۲۰ در نوامبر گذشته، جوبایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، و شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، توافق کردند که به گفت‌وگوهای دوجانبه پیرامون تغییرات اقلیمی، ادامه دهند. اما محتمل است که تصادمی دیگری میان دو قدرت بر سر تایوان، این تلاش‌ها را نقش بر آب کند.

کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در ۲۰۲۲، هم نتوانسته است به اهداف خودش دست پیدا کند. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که گرمای کره زمین به زودی تا ۱.۵ درجه سانتی‌گراد افزایش خواهد یافت و اگر کشورهای جهان به تعهد خود در کاستن گازهای گلخانه‌ای تا میانگین ۴۳ درصد، عمل نکنند، این شاخص تا ۲.۲ درجه سانتی‌گراد بالا خواهد رفت که پی‌آمد آن، افزایش خشکسالی‌ها و سیلاب‌ها خواهد بود.

البته کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (کاپ۲۷)، یک دستاورد قابل تحسین نیز داشت که عبارت بود از تشکیل صندوق زیان و خسارت، برای کمک به کشورهای در حال توسعه تا بتوانند خسارت‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را جبران کنند.

در انتها باید یادآوری کرد که آنچه در این مقاله در باره خطرهای سال آینده مطرح کردیم، تنها در سطح یک پیش‌بینی است و ممکن است رخ بدهد یا ندهد. همچنین، محتمل است خطرهای دیگری نیز وجود داشته باشد که در این مقاله نیامده است. در هر حال، ما برای جهان آینده بهتری آرزو داریم.