شمار زیادی از هنرمندان سینما، تئاتر و موسیقی ایران در همبستگی با خیزش مردمی، رویدادهای تحت نظارت جمهوری اسلامی را تحریم کرده‌اند. اکنون با نزدیک‌تر شدن روزهای برگزاری جشنواره‌های فجر، نگرانی رسانه‌ها و مقام‌های حکومتی بیشتر می‌شود، زیرا با چالش تحریم جشنواره‌ها از سوی هنرمندان مواجه‌اند. هرچند همواره با طرح ادعاهایی مانند استقبال هنرمندان از جشنواره‌های فجر، نگرانی‌های خود را کتمان می‌کنند. در یکی از آخرین اظهارنظرها، محمد مخبر، معاون اول ابراهیم رئیسی، مدعی شد که جشنواره‌های فجر «قوی‌تر و وسیع‌تر» از گذشته برگزار می‌شوند.

معاون اول رئیسی این سخنان را در حاشیه کنسرت حکومتی «پرواز همای» برای قاسم سلیمانی مطرح کرد. در مراسمی که به مناسبت سومین سال کشته شدن قاسم سلیمانی با بودجه وزارت ارشاد و شهرداری تهران، در تالار وحدت برگزار شد، تنها شماری از وابستگان حکومت حضور داشتند و با وجود اینکه ورودی آن رایگان بود، با استقبال زیادی مواجه نشد. تصاویری که خبرگزاری دولتی ایرنا از این مراسم منتشر کرد هم این موضوع را اثبات می‌کند. در این مراسم، تعدادی از مقام‌های حکومتی از جمله شهردار تهران، وزیر ارشاد، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی و خانواده قاسم سلیمانی هم حضور داشتند.

سعید جعفرزاده احمد سرگورابی، مشهور به «پرواز همای» در کنسرت شامگاه دوشنبه ۱۲ دی‌، از آلبوم «سربازنامه» رونمایی کرد که با تشویق مقام‌های حکومتی مواجه شد. رسانه‌های حکومتی هم این مراسم را به‌طور گسترده پوشش دادند.

درباره هزینه‌های تولید و محل تامین بودجه آلبوم جدید پرواز همای اطلاعات زیادی در دست نیست اما پس از انتشار تصاویر اجرای این کنسرت در حضور مقام‌های حکومتی، بسیاری از کاربران رسانه‌های اجتماعی واکنش او به سرنگونی هواپیمای اوکراینی در سال ۱۳۹۸ را یادآوری کردند که گفته بود پرواز اوکراینی به دلیل اینکه هواپیما از نوع بویینگ بود، سقوط کرد.

هنرمندان سوگوار و سالن‌های خالی

صرف‌نظر از معدود برنامه‌هایی که با حمایت ویژه نهادهای حکومتی برگزار می‌شود، سالن‌های سینما، تئاتر و موسیقی در ایران به شرایطی بازگشته‌اند که هنگام همه‌گیری کرونا بر ایران حاکم بود. با این تفاوت که حالا دیگر نگرانی از سرایت بیماری نیست که مانع رفتن مردم به سینما و تئاتر می‌شود، بلکه هنرمندان و مردم همسو با یکدیگر و در همبستگی با جان‌باختگان خیزش سراسری و خانواده‌های آنان، رویدادهای هنری را لغو کرده‌اند.

برای درک بهتر شرایط این روزهای کنسرت‌های موسیقی در ایران کافی است به جدول برنامه‌های سه ماه پایانی سال گذشته (۱۴۰۰) نگاهی بیندازیم و آن را با جدول برنامه‌های امسال مقایسه کنیم. کنسرت‌های موسیقی از اواخر پاییز ۱۴۰۰، هم‌زمان با برچیده شدن تدریجی بساط همه‌گیری کرونا رونق گرفتند و با برگزاری سی‌وهفتمین جشنواره موسیقی فجر از ۲۲ تا ۲۶ بهمن‌ماه به اوج رسیدند.

در دی‌ ۱۴۰۰، کنسرت‌‌ مسیح و آرش، بابک جهانبخش، بهنام بانی، حجت اشرف‌زاده، رضا صادقی، رضا بهرام، مهدی دارابی، علی یاسینی، مهدوی احمدوند، امید حاجیلی و محسن ابراهیم‌زاده با حضور انبوه هواداران آن‌ها در سالن‌های مختلف برگزار شد.

در بهمن ماه هم علاوه بر جشنواره موسیقی فجر، کنسرت‌های آرون افشار، رحیم شهریاری، علی‌رضا پوراستاد، مسیح و آرش، هوروش بند، ناصر زینلی، بهنام بانی، امید حاجیلی، محسن ابراهیم‌زاده، مسعود صادقلو، رضا بهرام، رضا صادقی، آرمین زارعی، حامد همایون، امیر عظیمی، ماکان بند، حمید هیراد، رستاک حلاج، روزبه بمانی، گرشا رضایی، نیما مسیحا و میثم ابراهیمی در تهران و شهرهای دیگر اجرا شدند.

این روند در اسفند ۱۴۰۰ نیز ادامه یافت و با شروع سال ۱۴۰۱، کنسرت‌ها رونق بیشتری هم پیدا کردند تا اینکه از اوایل تابستان، اخبار متعددی درباره لغو کنسرت‌ برخی هنرمندان منتشر شد. مهم‌ترین آن‌ها هم لغو کنسرت‌های سیروان خسروی و سهراب پاکزاد در اهواز و لغو اجرای یک گروه هنری در تهران با حضور و دخالت لباس‌شخصی‌ها بود. احمد وحیدی، وزیر کشور، در آن زمان از لغو کنسرت‌ها دفاع کرد و مدعی شد که این اتفاق‌ها در «شرایط امنیتی خاص» رخ داده است و همکاران او ناچار به «دخالت» شده‌اند، چون حین برگزاری مشکلاتی به وجود آمده که «آثار سوء اجتماعی» به همراه داشته است.

منظور وزیر کشور از «آثار سوء اجتماعی حین برگزاری» رقص و پایکوبی حاضران در کنسرت‌های موسیقی پاپ بود که در جمهوری اسلامی ایران ممنوع است.

با شروع خیزش سراسری ایرانیان از ۲۶ شهریور ماه و گسترش ابعاد آن، بسیاری از هنرمندان به صف مردم پیوستند و این بار آن‌ها بودند که برنامه‌های هنری خود را لغو کردند. همایون شجریان، یکی از نخستین هنرمندانی بود که کنسرت‌هایش در خارج از ایران را به دلیل «حال ناخوش این‌روزها» لغو کرد.

مجید انتظامی هم که از مدت‌ها پیش برای کنسرت «همراه با خاطره‌ها» در هفته اول مهرماه برنامه‌ریزی کرده بود، کنسرتش را برگزار نکرد. او در مصاحبه‌ای، درباره مهسا امینی گفت: «بچه‌های من شیشه عمر من‌اند؛ دختر من شیشه عمر من است. وقتی که می‌شنوم یکی از دختران ایرانی این‌جوری پرپر شده و به هر صورتی شیشه عمر آن خانواده از بین رفته است، عاجز می‌شوم که چه بگویم. فقط با تسلیت هیچ‌چیزی حل نمی‌شود، ولی جمله دیگه‌ای بلد نیستم.»

کیهان کلهر، آهنگساز و موسیقیدان برجسته، هم در پیامی اعلام کرد تمام صحنه‌هایی که روی آن ساز می‌زند، تریبون مردم آزادی‌خواه و آزادگان به تنگ‌آمده سرزمین ایران خواهند بود.

خوانندگان پرمخاطب نسل جوان از جمله سهراب پاکزاد، آصف آریا، ناصر زینلی، آرش ای‌پی، اشوان، فرزاد فرزین، مسیح و آرش هم یکی‌یکی کنسرت‌های خود را در داخل و خارج ایران لغو کردند.

رضا صادقی هم که به‌تازگی تک آهنگ «انتقام گریه‌ها» را بیرون داده و آن را به «بغض‌های درگلومانده» تقدیم کرده است، با انتشار پستی اعلام کرد کنسرت اروپای خود را لغو می‌کند. او درباره دلیل این اقدام نوشت: «توضیحات بیشتر نیاز نیست و همه خودشون آگاه‌ان».

برای درک بهتر وضعیت امروز کنسرت‌های موسیقی در ایران، کافی است به یکی از سایت‌های فروش آنلاین بلیت مراجعه کنیم و به برنامه‌های سه‌ماه گذشته و سه‌ماه پیش روی سال ۱۴۰۱ نگاهی بیندازیم. خواهیم دید که جدول برنامه‌ها خالی است و تحریم کنسرت‌های موسیقی از سوی هنرمندان و مردم ادامه دارد.

در شرایطی که هنرمندان نه تنها به حضور در جشنواره فجر تمایلی ندارند بلکه حتی کنسرت‌های خارج از کشور را هم لغو کرده‌اند، رسانه‌ها و مقام‌های حکومت به‌تناوب ادعای استقبال از جشنواره را مطرح می‌کنند؛  در حالی که حتی با بلیت‌های رایگان نتوانسته‌اند سالن اجرای یک کنسرت حکومتی را پر کنند.

وزرای دولت ابراهیم رئیسی که تابستان ۱۴۰۱ از لغو خودسرانه کنسرت‌ها دفاع کرده‌ بودند، حالا با خواهش و تمنا از هنرمندان می‌خواهند به صحنه بازگردند تا حکومت بیشتر از این با بحران مشروعیت مواجه نشود. محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، به‌تازگی از هنرمندان موسیقی خواهش کرد کنسرت بگذارند. او حتی افشا کرد که نهادهای امنیتی برای بازگشت برنامه‌های هنری به روال عادی او را تحت‌فشار گذاشته‌اند.

 سخنان وزیر ارشاد در میان مردم و هنرمندان با واکنش‌های زیادی روبرو شد و یکی از محکم‌ترین پاسخ‌ها را مانی حقیقی، کارگردان و بازیگر سینما، به او داد که در پیامی ویدیویی گفت: «در چهارگوشه این سرزمین داریم عزیزانمان را خاک می‌کنیم. وقت نداریم برات برقصیم».