متاورس تازه‌ترین فناوری دنیای دیجیتال است که به کاربران این امکان را می‌دهد تا در یک فضای سه بعدی وارد تعامل شوند. ایده متاورس از داستان تخیلی «سنوکراش» گرفته شده است که نویسنده‌ای به‌نام استیونسون در سال ۱۹۹۲ ابداع کرد و در آن، مبارزه چند شخصیت مجازی زنده در دنیای سه‌بعدی مجازی را به تصویر کشید.

متاورس که ترکیبی است از چند فناوری از جمله واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مختلط، در فعالیت‌های گوناگون روزمره مانند نشست‌های کاری، بازی و ورزش از آن اسفاده می‌شود. زمانی‌که یک کاربر وارد دنیای متاورس می‌شود، از دنیای واقعیت فاصله می‌گیرد و خود را در محاصره گروهی از فضاهای مجازی غیرمحدود می‌یابد که آغاز و انجام آن‌ها معلوم نیست.  

مهم‌ترین شرکت‌هایی‌ که از فناوری متاورس استفاده می‌کنند، عبارت‌اند از فیسبوک، مایکروسافت، اپل و شرکت اپیک گیمز (Epic Games).

مطابق با پیش‌بینی دانشمندان، فناوری متاورس با گذشت زمان توسعه چشم‌گیری خواهد یافت و به یک فناوری مجازی بسیار مهم مبدل خواهد شد که دنیای واقعیت در سراسر جهان نمی‌تواند از آن بی‌نیاز باشد. البته این فناوری مانند سایر فناوری‌ها هم می‌تواند سودمند باشد و در خدمت بشریت قرار گیرد و هم می‌تواند زیان‌ها و خطرهایی را با خود داشته باشد که آینده بشریت را تهدید کند؛ چون متاورس برای کاربران این امکان را فراهم می‌کند که پس از مجهز شدن به عینک مخصوص واقعیت مجازی یا واقعیت افزوده در هر زمان و مکانی، وارد دنیای سه بعدی مجازی شوند و عمیقا تعاملات لذت‌بخشی را تجربه کنند.

با این وضعیت، ممکن است به تدریج فاصله میان دنیای واقعی مجازی دیجیتالی و دنیای واقعی مادی ملموس، از میان برود که نتیجه آن بسیار خطرناک خواهد بود؛ زیرا ممکن است افراد بدخواه و جنایت‌کار از این وضعیت به سود خود و ضرر دیگران بهره‌برداری کنند و آن‌چه را که متعلق به دیگران است هدف قرار دهند. البته می‌دانیم مردم هرگاه چیزی (چه دیجیتالی باشد و چه مادی و محسوس و چه ترکیبی از هر دو) را که دوست می‌دارند و به آن دلبستگی پیدا می‌کنند، از دست بدهند، غمگین می‌شوند و احساس درد و رنج را تجربه می‌کنند.

افزون بر آن، این خطر نیز وجود دارد که سازمان‌های تروریستی جای پایی در فضای متاورس پیدا کنند و از آن، برای اهداف تروریستی استفاده کنند. گرچه این سازمان‌ها در گذشته نیز از طریق اینترنت سربازگیری می‌کردند، اما با ورود به دنیای متاورس، توانایی آن‌ها برای این کار چند برابر می‌شود و رهبران افراطی می‌توانند با بهره‌گیری از متاورس، جوامع ایدئولوژیک مجازی تاسیس کنند و اندیشه‌های خود را گسترش دهند.

از سوی دیگر، متاورس ابزاری تازه‌ برای برنامه‌ریزی، هماهنگی و انجام فعالیت‌های ویرانگر در اختیار کاربران قرار می‌دهد که رهبران افراطی می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند و فضاهای مجازی شبیه به فضاهای حقیقی به وجود آورند و پیروان خود را برای تحقق اهداف خود به کار گیرند. همچنین، متاورس این زمینه را برای تروریست‌ها فراهم می‌کند که از خانه یا از هر جای دیگری که بخواهند، با استفاده از تصویرهای رمزی دیجیتالی، با دیگران رابطه برقرار کنند و برای تحقق اهداف خود برنامه‌ریزی کنند و آن را به مرحله اجرا برسانند. چون با همان روش‌هایی که می‌توان انسان‌ها و ساختمان‌ها را در دنیای حقیقی هدف قرار داد، می‌توان به کمک متاورس، مشابه همین کار را در دنیای مجازی انجام داد.

اما چگونه می‌توان این نقاط ضعف را برطرف و از روی دادن این نوع خطرها جلوگیری کرد؟ البته شرکت‌هایی‌ که در این نوع فناوری‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند، مسئولیت دارند که با روش‌های مختلف از خطرهای یادشده جلوگیری کنند. آن‌ها باید به کاربران گوش‌زد کنند که در مقابل نفرت‌پراکنی و فعالیت‌های تروریستی و خشونت‌آمیز، مسامحه نخواهند کرد و کسانی‌ را که به این گونه فعالیت‌ها دست می‌زنند، کشف و از دنیای مجازی اخراج خواهند کرد و حتی در صورت لزوم شاید آن‌ها را به نهادهای امنیتی نیز معرفی کنند.

البته مبارزه با تروریسم در متاورس، مستلزم یک رهیافت چند بعدی است که همه تدابیر پیشگیرانه باید در آن در نظر گرفته شود. یکی از این رهیافت‌ها به‌طور مثال، ایجاد محیط‌های مجازی و برقرار کردن روابط اجتماعی مثبت است که می‌تواند فعالیت‌های افراط‌گرایانه را خنثی و ایدئولوژی‌ها و ارزش جایگزین را تقویت کند. رهیافت دیگر، بالا بردن سطح نظارت و جمع‌آوری اطلاعات برای خنثی کردن فعالیت‌های افراط‌گرایانه مجازی یا محدود کردن آن‌ها است. رهیافت سوم، وضع سیاست‌های راهبردی و اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله با حمله‌های مجازی و کاستن از پی‌آمدهای احتمالی آن‌ها است.

گرچه تا فراهم شدن جهان مجازی متاورس به‌طور کامل و همه‌جانبه، چند سال دیگر فاصله وجود دارد، اما با وجود آن، لازم است برای پیش‌گیری از خطرهای احتمالی آن، همین حالا توجه صورت بگیرد و سازمان‌ها، نهادهای مسئول در زمینه حفاظت از جوامع، پژوهشگران و شرکت‌های توسعه متاورس باید هم‌اکنون دست به‌کار شوند.

در مجموع هرچند متاورس سودمند و زیبا به نظر می‌رسد، چراکه انباشته از شخصیت‌های جذاب و چشم‌اندازهای طبیعی دل‌انگیز است، اما یک بعد تاریک و زیان‌آور نیز دارد که باید علیه آن مبارزه کرد.