در پی فشار آمریکا برای توقف جریان ورود دلار از عراق به ایران، نخست‌وزیر عراق روز شنبه ۲۱ ژانویه (اول بهمن) نیروهای ویژه ضدتروریسم را اعزام کرد تا جلوی فعالیت دلال‌هایی را بگیرد که دلار به ایران قاچاق می‌کردند.

رویترز در گزارشی به این موضوع می‌پردازد و این عملیات را آزمونی زودهنگام برای محمد السودانی، نخست‌وزیر عراق، می‌داند که در اکتبر ۲۰۲۲ به کرسی نخست‌وزیری تکیه زد و اکنون باید در یک مسیر دیپلماتیک حساس قدم بگذارد.

در نوامبر ۲۰۲۲،  بانک فدرال رزرو نیویورک نظارت‌های سختگیرانه‌تری بر تراکنش‌های دلاری بانک‌های عراق اعمال کرد.

هدف از این اقدام جلوگیری از انتقال غیرقانونی دلار به ایران و تشدید فشار تحریم‌های آمریکا بود، که تهران را با مشکل تامین دلار مواجه کرده است.

عقیل الفتلاوی، یکی از نمایندگان شیعه پارلمان عراق، واشنگتن را متهم کرد که از ضوابط جدید به‌‌منزله سلاحی سیاسی استفاده می‌کند.

او گفت: «آمریکایی‌ها از محدودیت‌های سختگیرانه انتقال دلار استفاده می‌کنند تا به نخست‌وزیر هشدار بدهند که هم‌راستا با منافع آمریکا باقی بماند. هرگونه اقدام مخالف با ما می‌تواند به سقوط دولتت منجر شود‌ــ پیام آمریکایی‌ها این است.»

به نوشته رویترز، سودانی برای اطمینان از این‌که درآمد نفتی و امور مالی کشورش با مشکل مواجه نمی‌شود، و همچنین به‌دلیل نیازش به آمریکا در مبارزه با شبه‌نظامیان داعش، به تفاهم با واشنگتن متکی است.

اما او با پشتیبانی شبه‌نظامیان قدرتمند تحت حمایت تهران به قدرت رسید، بنابراین نمی‌تواند ایران را از خود براند.

احمد یونس، تحلیلگر سیاسی ساکن بغداد، معتقد است: «سودانی در مورد چگونگی برقراری سیاستی متعادل در قبال دو دشمن قدیمی‌ــ واشنگتن و تهران، که هر دو دوست عراق‌اند‌ــ بدون این‌که جانب یکی را بگیرد، با چالشی درهم‌پیچیده مواجه است. کار سختی است و سودانی دارد روی لبه تیغ راه می‌رود.»

شبکه‌های قاچاق

جمهوری اسلامی برای ثبات اقتصاد رو به وخامتش، به دلار نیاز دارد. از سویی، در پی اعتراض‌های سراسری اخیر که چهار ماه از آغاز آن می‌گذرد، ارزش پول ایران ۳۰ درصد سقوط کرده است.

جمهوری اسلامی سال‌ها است با استفاده از شرکت‌هایی در عراق و ترکیه، دلار موردنیاز برای تراکنش‌های بین‌المللی و حمایت مالی نیروهای نیابتی‌اش در خاورمیانه را تامین می‌کند.

دو مشاور بانک‌های خصوصی عراق که در جلسات بانک مرکزی شرکت می‌کنند، به‌شرط این‌که نامشان افشا نشود، به رویترز گفتند ایران ماهانه ۱۰۰ میلیون دلار از تاجران عراقی دریافت می‌کند.

به گفته مقام‌های امنیتی عراق، شواهد مستدل در دست است که قاچاقچیان ارز به‌ویژه از اواسط ژانویه، مبالغ هنگفتی دلار از بازار ارز بغداد خریده‌اند و از طریق مرز زمینی به ایران قاچاق کرده‌اند.

یک سرهنگ پلیس مرزی شلمچه به رویترز گفت ده‌ها قاچاقچی از بازار ارز بغداد دلار می‌خرند و داخل کیف‌های کوله‌پشتی مدرسه می‌گذارند و بعد بسته‌بندی می‌کنند و با خودرو تا مرز می‌برند. 

هزینه اقتصادی

با محدودیت‌های جدید، بانک‌های عراق موظف‌اند از یک بستر آنلاین استفاده کنند تا تراکنش‌ها، و جزئیات فرستنده و گیرنده مشخص باشد. مقام‌های آمریکایی می‌توانند با درخواست‌های مشکوک انتقال دلار مخالفت کنند.

سامانه جدید تراکنش‌های دلاری را کند کرده است. اقدام‌های ضدقاچاق برای بودجه عمومی نیز هزینه‌بر بوده است. به گفته مسئولان بانکی، بانک‌هایی که از ثبت آنلاین خودداری کرده‌اند، برای خرید دلار سراغ بازار آزاد بغداد رفته‌اند، و با پیشی گرفتن تقاضا از عرضه، بازار با کمبود مواجه شده است.

در این بین، بهای کالاهای مصرفی افزایش یافته و واحد پول عراق نیز در امان نمانده است.

این موضوع به احساسات ضدآمریکایی میان سیاستمداران عراقی دامن زده است.

جمعه الحیلفی، دلال دلار، به رویترز گفت تامین دلار برای ایران و دیگر متحد تحت تحریمش، سوریه، به واحد پول عراق نیز ضربه زده است.

تا پیش از محدودیت‌های جدید، هر دلار آمریکا با ۱۴۷۰ دینار عراق مبادله می‌شد. در دسامبر و تا پیش از آغاز برخورد دولت عراق با قاچاق دلار، این رقم به ۱۶۲۰ دینار رسیده بود.

به گزارش خبرگزاری دولتی عراق، سودانی در پی کاهش ارزش دینار، رئیس بانک مرکزی عراق را عوض کرد.

نخست‌وزیر عراق سعی کرده است به مردم اطمینان بدهد که دینار و اقتصاد در پی ضوابط جدید آمریکا و همچنین سختگیری‌های اخیر، آسیب نخواهد دید. او در این زمینه گفت: «ما تصمیم‌های جسورانه‌ای گرفته‌ایم تا دینار عراق را تقویت و تثبیت کنیم و به هرکس که بخواهد از این بحران بهره‌برداری کند هشدار می‌دهیم.»

اما هادی علی، کارمند یکی از بانک‌های خصوصی در بغداد، در این مورد تردید دارد. او به رویترز گفت: «شرط‌های جدیدی که آمریکا گذاشته است یعنی باید مدت‌ها صبر کنیم تا تراکنش‌های انتقال پول تایید شود. این به کار ما آسیب می‌زند. تقریبا تمام تراکنش‌های انتقال دلار به دست طرف‌های مرتبط با ایران می‌رسد. این موضوع بر هیچ‌کس پوشیده نیست.»